ابزارهای مشتقه و توسعه بازار سرمایه
«برنامه‌ریزی برای جذب انواع سرمایه‌گذاران و فعالان بازار با سطوح مختلف ریسک‌پذیری» از مهم‌ترین اقدامات در بحث «توسعه بازار سرمایه» است. یکی از راهکارهای تحقق این جذب حداکثری، توسعه ابزارهای قابل‌معامله در بازار است، زیرا هرکدام از ابزارهای مالی به همراه خود بازاری بالقوه را برای حضور فعالان و سرمایه‌گذاران تشکیل خواهد داد. همان‌طور که در سرمقاله‌های پیشین نیز اشاره شد، در حال حاضر، متولیان بازار سرمایه کشور با ایجاد بازارها و معرفی ابزارهای متنوع سعی در انجام این مهم دارند و توسعه کیفی و کمّی ایجاد‌شده در سالیان گذشته مرهون تلاش تمامی ارکان این بازار بوده است. توسعه ابزارهای مالی در بازار سرمایه کشور از مهم‌ترین اتفاقاتی است که در سال‌های اخیر به توجه فعالان حرفه‌ای‌تر به این بازار منتج شده است.
یکی از ابعاد توسعه در بازارهای مالی افزایش تعداد ابزارهایی است که می‌توانند به عمق‌بخشی بازار کمک کنند و زمینه درآمدزایی بیشتر را برای سرمایه‌گذاران فراهم آورند. از سوی دیگر یکی از دغدغه‌هایی که در سالیان اخیر بسیاری از فعالان بازار با آن مواجه بوده‌اند دوطرفه شدن بازار و کسب منفعت از حرکت دوسویه بازار است. رونمایی از قرارداد آتی تک‌نماد در بورس تهران در این ماه در حقیقت نوعی فراهم آوردن امکان فعالیت در هر دو سمت بازار است.
سابقه تاریخی استفاده از مشتقات در بازار سرمایه به حدود یک دهه قبل و معرفی قراردادهای آتی سکه، سبد سهام و… بازمی‌گردد. البته به‌طور خاص در بورس تهران قراردادهای آتی سبد سهام نتوانست در جذب مخاطبین و فعالان بازار به شکل مؤثری عمل کند. شاید علت مهم آن را بتوان عدم توسعه‌یافتگی حوزه‌های فنی، آموزشی و عملیاتی بازار این ابزار دانست. در حقیقت استفاده از این ابزارها مستلزم «توسعه نرم‌افزاری» و «توانمندسازی ارکان اجرایی بازار»، «افزایش آگاهی عمومی سرمایه‌گذاران و فعالان بازار» همگام با «فرهنگ‌سازی لازم از سوی نهادهای مالی و بورس‌ها» برای استفاده از این ابزارها است. در این میان توسعه بازار قراردادهای اختیارمعامله در چند سال گذشته و فعال شدن بیش از ۱۳ هزار کد در این بازار به‌عنوان یکی از ابزارهای مشتقه مهم می‌تواند به‌نوعی به فرهنگ‌سازی و زمینه‌سازی برای توسعه آتی سایر ابزارها کمک کند. توسعه بازار مشتقات در حقیقت به مدیریت هیجانات بازار کمک خواهد کرد. البته باید در نظر داشت که ابزارهای جدید، ریسک‌های خاص خود را به همراه دارند و حضور در این بازارها نیازمند درک عمیقی از این ابزارها است.
«همکاری منظم و هدفمند» میان بورس تهران، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، شرکت مدیریت فناوری بورس و نیز شرکت‌های نرم‌افزاری، نویدبخش توسعه بازار مشتقات ازجمله ابزار آتی تک‌نماد است. از سوی دیگر با تصویب تشکیل «بازار سرمایه‌گذاری حرفه‌ای در بورس تهران» و نیز «توسعه ابزارهای قابل‌معامله در بازار مشتقات» می‌توان به توسعه ابزارهای مدیریت ریسک به‌عنوان یکی از ظرفیت‌های احتمالی فعالیت در این بازار امیدوار بود. البته باید در نظر داشت که برخورداری از فهم درست نسبت به بازار نقد، مقدمه و پیش‌نیاز حضور در بازارهای مشتقه به شمار می‌آید. امید است که با توسعه بازار مشتقه و معرفی ابزارهای جدید در آن بتوان به کنترل هیجانات بازار کمک کرده و شاهد بازاری با تنوع محصولات و حضور مؤثرتر فعالان باشیم.
