نوبلیست‌های مالـی
نوبلیست‌های مالی
ترجمه: دکتر سید محمد هاشمی‌نژاد
جایزه نوبل معتبرترین جایزه علمی است که به یک دانشمند تعلق می‌گیرد. جایزه نوبل در سال ۱۸۹۵، به وصیت کارخانه‌دار و شیمیدان سوئدی، آلفرد نوبل که بیشتر او را به دلیل ابداع دینامیت می‌شناسند، پایه‌گذاری شد. در سال ۱۹۰۱ میلادی، نخستین جوایز بنیاد نوبل اهدا شد. طبق وصیت وی، پنج جایزه به‌طور سالانه در رشته‌های فیزیک، شیمی، فیزیولوژی و پزشکی، ادبیات و صلح به افرادی تعلق می‌گیرد که بیشترین خدمت را به بشر کرده باشند. اولین جایزه صلح نوبل در سال ۱۹۰۱ توسط رئیس مجلس نروژ اهدا شد تا این که در سال ۱۹۰۴ کمیته نوبل نروژ تشکیل شد. پنج عضو این کمیته توسط پارلمان نروژ (استورتینگت) گمارده می‌شوند و انجام امور مقدماتی مربوط به داوری و نیز اهدای جایزه صلح نوبل بر عهده این کمیته است. اعضای این کمیته مستقل هستند و به قانون‌گذاران پاسخگو نمی‌باشند. اعضای دولت نروژ حق عضویت در این کمیته را ندارند.
ماهنامه بورس در هر شماره خود یکی از نوبلیست‌های اقتصادی که موضوع پژوهش آنها مرتبط با بازارهای مالی بوده را به مخاطبان گرامی معرفی کند. منبع این نوشته برگرفته از کتاب «برندگان جایزه نوبل اقتصاد» است.
تریگو هاولمو
Haavelmo Trygve
سال دریافت جایزه: ۱۹۸۹
سال تولد: ۱۹۱۱
تابعیت: نروژ
دانشگاه: اسلو
سال وفات: ۱۹۹۹
دریافت جایزه به‌پاس: تلاش در توضیح امکان‌پذیری اصول نظری اقتصادسنجی و تجزیه‌وتحلیل ساختارهای اقتصادی موازی.
تألیفات:
• مطالعه تئوری تحول اقتصادی
• مطالعه تئوری سرمایه‌گذاری
تریگو هاولمو اقتصاددانی است که به دلیل اهتمام در گسترش استفاده از اقتصادسنجی در سال ۱۹۸۹ میلادی به دریافت جایزه نوبل در اقتصاد نائل آمد. در دهه ۱۹۳۰، اقتصاددانان تلاش زیادی می‌کردند تا نظریه‌های اقتصادی را به محک تجربه بیازمایند. نتیجه این تلاش‌ها، توجه به دو مسئله بنیانی در رابطه با احتمال آزمون نظریه‌های اقتصادی بود. اول این‌که روابط اقتصادی غالباً به مجموعه بزرگی از افراد و بنگاه‌ها مربوط می‌شود، لذا نمی‌توان توقع داشت که این‌گونه نظریه‌ها به‌طور کامل با آمارهای موجود همخوانی داشته باشند. ازاین‌رو، سؤال نسبتاً دشواری که مطرح است این است که همخوانی «قابل‌قبول» این نظریه‌ها و آمارهای موجود چیست؟ دوم این‌که اقتصاددانان هرگز نمی‌توانند و یا به‌ندرت می‌توانند مثل دانشمندان علوم تجربی دست به آزمایش بزنند. مشاهدات موجود در خصوص نتایج عمل بازارها، حاصل رفتارها و مناسبات گوناگونی است که برهم اثر متقابل دارند. این امر باعث می‌شود که مشکل همبستگی متقابل در استفاده از آمارهای موجود پدید آید. تریگو هاولمو در پایان‌نامه دکتری خود و نیز مطالعاتی که پس‌ازآن انجام داد توانست نشان دهد که هر دو مشکل بنیانی فوق، اگر نظریه‌های اقتصادی به‌صورت احتمال بیان شوند، قابل‌حل هستند. با استفاده از روش‌های آمار ریاضی و نمونه‌گیری از مشاهدات تجربی می‌توان مناسبات مذکور را استنتاج کرد. هاولمو نشان می‌دهد که چگونه این روش‌ها را می‌توان برای تخمین و آزمون نظریه‌های اقتصادی به کار گرفت و به خدمت پیش‌بینی اقتصادی درآورد. او همچنین نشان داده که تفسیرهای گمراه‌کننده‌ای که به خاطر همبستگی‌های متقابل عوامل از رفتارهای یک عامل اقتصادی ممکن است بشود، غیرقابل اجتناب هستند، مگر این‌که همه مناسبات در یک الگوی نظری و به‌طور هم‌زمان برآورد شوند.
پایان‌نامه دکتری هاولمو تأثیر عمیقی روی گسترش اقتصادسنجی گذاشت. آثار هاولمو توجه برخی از اقتصاددانان برجسته، ازجمله کوپمنز و کلاین را که بعداً برنده جایزه نوبل در اقتصاد شدند، جلب کرد و باعث شد که مبحث روش‌شناسی، به‌خصوص طی دهه ۱۹۴۰، توسعه زیادی پیدا کند. بدین ترتیب، شالوده روش‌های اقتصادسنجی جدید ریخته شد. هاولمو در زمینه دیگری نیز تحقیق کرد و آن تلاش برای تغییر عناصر گوناگون نظریه اقتصادی است به‌نحوی‌که بشود روش‌های جدید اقتصادسنجی را در مورد نظریه‌ها مورد استفاده قرار داد. به عقیده هاولمو، شرایط لازم برای رسیدن به این هدف فقط این نیست که فروض اضافی برای توزیع احتمال در نظر گرفته شود، بلکه همچنین لازم است که از بسیاری جهات روابط نظری پویاتری تنظیم شود. تلاش‌های هاولمو به‌خصوص به تقویت نظریه سرمایه‌گذاری و نظریه توسعه اقتصادی کمک زیادی کرده است. گذشته از اینها، هاولمو در تحلیل نوسانات اقتصاد کلان و سیاست مالی و نظریه قیمت و تاریخ اندیشه اقتصادی تأثیر زیادی داشته است.
مهمترین اثر هاولمو پایان‌نامه دکتری او تحت عنوان روش استفاده از احتمالات در اقتصادسنجی است که در سال ۱۹۴۱ میلادی در دانشگاه هاروارد گذرانده است. استدلالات مورد استفاده در این پایان‌نامه بعداً در مقالات متعددی ازجمله «ملاحظات آماری یک نظام معادلات هم‌زمان» (۱۹۴۳) و «تحلیل آماری تقاضا برای غذا» (۱۹۴۷) مورد استناد قرار گرفته است.
مطالعات اولیه هاولمو روی نظریه توسعه اقتصادی در کتابی تحت عنوان مطالعاتی در نظریه تکامل اقتصادی که در سال ۱۹۵۴ انتشار یافت، درج گردیده است. همچنین کمک‌های هاولمو به نظریه سرمایه‌گذاری در کتابی تحت عنوان مطالعاتی در نظریه سرمایه‌گذاری که در سال ۱۹۶۰ منتشر شد، منعکس است.
تریگو هاولمو در سال ۱۹۱۱ در شهر اسکدزمو در نروژ متولد شد. او در سال ۱۹۳۳ از دانشگاه اسلو فارغ‌التحصیل شد و راگنار فریش اقتصاددان مشهور او را به‌عنوان دستیار خود در مؤسسه تازه تأسیس «انستیتوی اقتصاد» در اسلو انتخاب کرد، در آستانه جنگ جهانی دوم، هاولمو به ایالات متحد آمریکا رفت و پایان‌نامه خود را در سال ۱۹۴۱ در دانشگاه هاروارد گذراند که بلافاصله باعث شهرت او شد و راه را برای تشکیل سمینار اقتصادسنجی باز کرد که هاولمو با همکاری مارشاک در نیویورک برگزار کرد. در سال ۱۹۴۳ که مارشاک رئیس کمیسیون «کاولز» شد، تلاش کرد تا الگوهای اقتصادسنجی هم‌زمان را که در پایان‌نامه هاولمو معرفی شده بود، شرح و بسط دهد. هاولمو با کمیسیون مزبور همکاری داشت. او در سال ۱۹۴۷ به نروژ بازگشت و در سال ۱۹۴۸ استاد کرسی اقتصاد دانشگاه اسلو شد. او همچنین طی سال‌های فعالیت در موسسه اقتصاد دانشگاه اسلو مهمترین استاد مطرح این شاخه بود و بسیاری از شاگردان و دستیاران او در تحقیقات و مطالعات خود نظریات هاولمو را مرجع خود قرار میدادند. هاولمو در سال ۱۹۹۹ میلادی در سن ۸۸ سالگی درگذشت.
