«اوراق گام» ، پل ارتباطی بازار پول و بازار سرمایه
منیژه حیاتی
عضو هیئت تحریریه
دکتر صالح‌آبادی در گفتگوی اختصاصی با «ماهنامه بورس» مطرح کرد
«اوراق گام»، پل ارتباطی بازار پول و بازار سرمایه
چندی پیش ، شورای پول و اعتبار ، کلیات طرح گواهی اعتبار مولد را که به اختصار «اوراق گام» نامیده می‌شود ، با هدف ابزارسازی برای تأمین اعتبار واحد‌های تولیدی در قالب زنجیره تأمین که از سوی بانک مرکزی پیشنهاد شده بود ، تصویب کرد . هدف این طرح ، حل بخشی از معضل «سرمایه در گردش بنگاه‌ها» عنوان شده است و گفته شد که در قالب این طرح ، تولیدکنندگان به بانک‌ها معرفی شده و با تضمین بانک ، گواهی اعتباری دریافت می‌کنند که به‌این‌ترتیب در زنجیره ارزش ، این گواهی‌های اعتباری ، در قالب اوراق بهادار جای پول نقد را می‌گیرد .
بر اساس این دستورالعمل ، با بهره‌مندی از ظرفیت بخش خصوصی کشور در قالب زنجیره‌های تأمین تولید و با برخورداری از ضمانت بانک‌ها و مؤسسات اعتباری ، زمینه تأمین منابع موردنیاز سرمایه در گردش فراهم می‌شود و بدین ترتیب گواهی اعتبار مولد (اوراق گام) ، به‌عنوان ابزاری بازار محور و با قابلیت نقل و انتقال در بازارهای پول و سرمایه در کنار سایر ابزارهای موجود ، تسهیلات جدیدی را برای تأمین اعتبار بنگاه‌ها و رونق تولید فراهم می‌کند .
بنابراین بر اساس آنچه رئیس‌کل بانک مرکزی در آخرین اظهارات خود بیان کرده ، به نظر می‌رسد شمارش معکوس استفاده از این ابزار آغاز شده است . بدین ترتیب دست اندرکاران بازار سرمایه و بازار پول فرصت محدودی برای معرفی ، آموزش و فرهنگ‌سازی این سازوکار به استفاده‌کنندگان و افرادی که در چرخه مبادلات این اوراق قرار می‌گیرند اعم از کارکنان و مشتریان سیستم بانکی ، فعالان بازار سرمایه و صاحبان مشاغل ، بنگاه‌های اقتصادی و تولیدی ، در اختیار دارند . اهمیت این اوراق زمانی بیشتر می‌شود که بدانیم اوراق گام نخستین ساز و کاری است که از طریق سامانه‌های الکترونیکی ، منجر به اتصال مستقیم بازار پول و بازار سرمایه خواهد شد . با توجه به اهمیت این اوراق، چندی پیش با حضور کارشناسان و صاحب نظران حوزه پولی و مالی و مدیران ارشد بازار سرمایه کشور ، نشست تخصصی «بررسی نقش اوراق گام در تأمین مالی» در حاشیه پنجمین همایش مالی اسلامی و به مدد انجمن مالی اسلامی برگزار شد .
ازاین رو هیئت تحریریه «ماهنامه بورس»، در گفتگو با دکتر علی صالح‌آبادی، رئیس انجمن مالی اسلامی و مدیرعامل بانک توسعه صادرات، مزایا، ریسک‌های احتمالی و نتایج معاملات این اوراق در بازار پول و در بازار سرمایه را جویا شده است که شرح این گفتگو را در ادامه می‌خوانید :
لطفاً ابتدا شرحی از سازوکار اوراق گام و پیشینه استفاده آن در دنیا ارائه کنید.
در بازارهای مالی بین‌المللی، انواع اوراق بهادار مورد استفاده قرار می‌گیرند و از نظر تنوع، ابزارهای متعدد و متفاوتی در این بازارها وجود دارد؛ بنابراین اوراقی مشابه با اوراقی که در ایران به‌عنوان اوراق گام معرفی شده است، در بازارهای بین‌المللی وجود دارد اما ممکن است به‌طور کامل و صد در صد همانند اوراق گام ایرانی نباشد.
مزایای اوراق گام چیست؟
به‌طورکلی، تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد، اوراق بهاداری که سازوکاری همچون اوراق گام دارند، بسیار مفید هستند و به همین دلیل انتظار می‌رود نتایج مفیدی نیز در ایران داشته باشد.
با توجه به شرایط فعلی اقتصاد ایران و مشکلاتی که تولیدکنندگان با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، این اوراق می‌تواند ابزار بسیار مفیدی در راستای تأمین مالی برای بنگاه‌های اقتصادی و تولیدی باشند، ضمن اینکه این اوراق، ارتباط بسیار مفیدی بین بازار پول و بازار سرمایه برقرار می‌کند.
در حال حاضر، بنگاه‌های تولیدی و اقتصادی در ایران، در فرایند تأمین سرمایه در گردش، عمدتاً به سیستم بانکی متکی هستند و تعداد و حجم بسیار محدودی از نیاز آن‌ها در این بخش، از طریق بازار سرمایه تأمین می‌شود؛ بنابراین این سازوکار می‌تواند بازار سرمایه را در حوزه تأمین سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی، فعال‌تر کرده و به کار بیندازد.
حداکثر و حداقل سررسید اوراق به چه صورت است؟
حداکثر سررسید این اوراق ۹ ماه، یعنی کمتر از یک سال و حداقل زمان سررسید نیز ۳ ماه در نظر گرفته شده است.
چک بانکی به‌عنوان نخستین قدم در مسیر استفاده از اوراق تلقی می‌شود. آیا ضمانت اجرایی چک‌هایی که به این منظور صادر می‌شود نیز همانند دیگر چک‌های سیستم بانکی است؟
به طور کلی پس از تصویب قانون جدید چک، دو اتفاق مثبت در سیستم بانکی رخ داد. نخست اینکه، از نظر قانون و مقررات، چک، اعتبار بالاتری پیدا کرد و از قابلیت و ضمانت اجرایی بالاتری برخوردار شد، چراکه بر اساس قانون جدید، اگر چک برگشت بخورد، با محدودیت و موانع بیشتری در سیستم بانکی مواجه می‌شود.
دومین نتیجه مثبت حاصل‌شده نیز این بود که از نظر سیستم و سازوکار سامانه نظارت و اطلاعات، ارتقای خوبی حاصل شد. با راه‌اندازی سامانه صیاد (سامانه صدور یکپارچه دسته چک)، فرایند مبادلات چک یکپارچه شد، به این صورت که یک چک، اگر از هر بانکی دریافت شود، تفاوتی نخواهد داشت و ضمانت اجرایی و فرایند آن در این سیستم از یک بانک به بانکی دیگر، متفاوت نخواهد بود. در این سیستم، فقط اسم بانک تغییر می‌کند اما سامانه صدور دسته چک، یکپارچه است.
بنابراین اگر کسی در این سامانه چک برگشتی داشته باشد، فرایند عملیات برای آن شخص، در کل سامانه صدور چک قفل خواهد شد و نمی‌تواند مانند قبل، علیرغم داشتن چک برگشتی، با مراجعه به بانکی دیگر، مجدد آن خدمت را دریافت کند؛ بنابراین افراد، حساسیت بیشتری بر روی فرایند استفاده و صدور چک خواهند داشت.
بنابراین، وقتی گفته می‌شود سیستم صدور چک ضمانت اجرایی پیدا کرده است، منظور از آن، هم از نظر قانونی و هم از نظر فنی است. اما در فرایند اجرای اوراق گام، چک صادر شده، نه تنها از این دو نظر، بلکه از این جهت که همانند اوراق مشارکت، توسط یک بانک ضمانت شده است نیز، قابلیت اتکای بالایی به دست خواهد آورد.
این ضمانت چطور انجام می‌شود؟
در حال حاضر، بنگاه‌هایی که مواد اولیه خریداری می‌کنند، در جریان معامله، یا به‌صورت نقدی با فروشنده تسویه می‌کنند و یا چک‌بانکی به فروشنده ارائه می‌کنند. در این شرایط، فروشنده ممکن است به نقد شدن چک آن شرکت اعتماد کافی نداشته باشد و یا اینکه به دلیل نیاز به نقدینگی، خواستار دریافت وجه نقد در زمان معامله باشد؛ بنابراین ممکن است یا نتواند و یا نخواهد دریافت وجه خود را به ۳ یا ۶ ماه آینده موکول کند.
در فرایند اوراق گام، برای حل این مشکل، فروشنده پس از دریافت چک از خریدار، چک را نزد بانکی که این شرکت را قبول دارد برده و درخواست ضمانت می‌کند. شرکت‌ها معمولاً با چند بانک به‌طور اختصاصی در ارتباط هستند و آن بانک‌ها به دلیل اعتمادی که طی زمان نسبت به آن شرکت، به دست آورده‌اند، چک‌بانکی شرکت را تضمین می‌کنند؛ بنابراین به‌جز تضامین اجرایی قانون چک که پیش‌ازاین گفته شد، تضمین بانک نیز پشت این چک قرار می‌گیرد؛ بنابراین چک مذکور، ازآن‌پس تنها چک شرکت محسوب نمی‌شود بلکه چک و سندی است که ضمانت آن توسط بانک بر عهده گرفته شده است.
بنابراین در مرحله بعد، در واقع این چک تضمین‌شده است که وارد بازار ثانویه می‌شود؟
بله. از آنجا که چک موردنظر، تضمین‌شده و مشکلی ندارد، فروشنده مواد اولیه می‌تواند آن را در بازار سرمایه تنزیل کرده و نقد کند. به بیانی دیگر، وجوه بازار سرمایه در خدمت تولید قرار می‌گیرد.
در این روش، فروشندگان می‌توانند از بازار سرمایه منابع مالی موردنیاز خود را دریافت کنند و شرکت‌های خریدار مواد اولیه و کارخانه‌ها هم به‌جای آنکه مجبور باشند دائماً از طریق پول نقد مواد اولیه موردنیاز خود را تأمین کنند، با این روش، از طریق منابع موجود در بازار سرمایه تأمین مالی می‌کنند.
در این روش، تأمین مالی و دریافت وجوه موردنیاز متکی به بانک نیست، اما از آنجا که بانک، چک و به‌تبع آن اوراقی که بر مبنای چک در بازار سرمایه توزیع می‌شود را تضمین کرده، درصورتی‌که شرکت وجه چک را به‌موقع پرداخت نکند و به‌اصطلاح چک، به‌موقع پاس نشود، بانک به‌جای شرکت، وجه را به دارنده نهایی اوراق پرداخت می‌کند.
کارمزد این خدمات به چه میزان است؟
هنوز کارمزدها تعیین نشده و به‌زودی از طرف بانک مرکزی ابلاغ خواهد شد.
مدت‌زمان تعیین‌شده برای تسویه، زیر یک سال تعیین شده است و آن‌طور که گفته شد این نوع تأمین مالی، جزو روش‌های تأمین مالی کوتاه‌مدت محسوب می‌شود، اما نه از طریق سیستم بانکی بلکه از طریق بازار سرمایه. با توجه به اینکه فرایند زمانی تولید و فروش محصول در بازار و در نهایت کسب سود و پرداخت بدهی در صنایع مختلف، متفاوت است، آیا اجرای مدت‌زمان یک‌ساله به‌عنوان حداکثر زمان تسویه برای تمامی تولیدکنندگان که صادرکنندگان چک محسوب می‌شوند، منطقی است؟
به‌طورکلی، اساس این اوراق، کوتاه‌مدت است. در حال حاضر، در سیستم بانکی، حداکثر زمان تسویه سرمایه در گردش، یک سال است و سرمایه در گردش دوساله وجود ندارد. در حال حاضر زمان تسویه در برخی موارد ۶ ماهه یا ۹ ماهه است و در برخی موارد نیز حداکثر یک سال تعیین می‌شود ولی به‌طور غالب، حداقل ۶ ماه و حداکثر یک سال، به‌عنوان زمان تسویه در نظر گرفته می‌شود.
از آنجا که این اوراق قرار است ابزار سرمایه در گردش و تأمین مالی کوتاه‌مدت باشد نه ابزار تأمین مالی بلندمدت و ابزار تأمین مالی پروژه، ضمن اینکه قرار است مکمل سیستم بانکی در فرایند تأمین سرمایه در گردش بانک‌ها باشد، زمان تسویه آن نیز با همان شرایط تعیین شده است.
مهم‌ترین علت طراحی و پیشنهاد راه‌اندازی اوراق گام ازنظر شما چیست؟
منابع سیستم بانکی برای تأمین سرمایه در گردش بنگاه‌های اقتصادی، محدود است. با این روش می‌توان از سرمایه‌های موجود در بازار سرمایه برای تأمین سرمایه در گردش استفاده کرد.
آیا ارزان‌تر از سرمایه در گردش سیستم بانکی خواهد بود؟
نه نمی‌توان گفت لزوماً ارزان‌تر است، در مواردی می‌تواند گران‌تر هم باشد.
بنابراین چه مزیتی دارد؟
مزیتش این است که وقتی سیستم بانکی به دلیل محدود بودن منابع نتواند پاسخگوی نیاز تولیدکنندگان باشد، از این طریق می‌توان از طریق ضمانت سیستم بانکی و منابع مالی بازار سرمایه درخواست آن‌ها را تأمین کرد.
اگر نرخ تأمین مالی از طریق این روش، بالاتر از تأمین مالی از طریق سیستم بانکی و روش‌های موجود باشد، آیا امکان دارد بر میزان جذابیت آن تأثیرگذار باشد؟
لزوماً نرخ تأمین مالی از این طریق بالاتر نخواهد بود، چون قطعاً بازارگردان خواهد داشت و بازارگردان‌ها می‌توانند نوسانات احتمالی را تنظیم کنند، اما به این معنی هم نیست که تأمین مالی از طریق اوراق گام همیشه ارزان‌تر از روش‌های فعلی تأمین مالی سیستم بانکی باشد. به احتمال زیاد هزینه آن مشابه سیستم بانکی خواهد بود و در مواردی ممکن است گران‌تر هم باشد، چون از منابع مردمی مستقیم استفاده می‌کند.
عامل اصلی جذابیت اوراق گام، این است که دسترسی به منابع بیشتر را برای صاحبان صنایع، فراهم می‌کند. اگر یک بنگاه به بانک مراجعه کرده و درخواست سرمایه در گردش کند، اما بانک به دلیل محدود بودن منابع نتواند این وجه را در اختیار بنگاه بگذارد، آن زمان استفاده از روش اوراق گام اهمیت پیدا می‌کند چرا که بنگاه موردنظر درحالی‌که حتی ممکن است بنگاه معتبر نیز باشد و استحقاق دریافت آن تسهیلات را داشته باشد، به منابع مالی موردنظر خود نرسد اما از طریق اوراق گام، با حمایت و ضمانت بانک، به منابع بزرگ‌تری که همان بازار سرمایه است وصل می‌شود.
برای مثال وقتی یک شرکت، نیاز به ۱۰۰ میلیارد تومان وجه جهت تأمین مواد اولیه دارد، با ارائه چک به فروشنده و تنها با پرداخت کارمزد تضمین چک به بانک، می‌تواند به‌راحتی به مواد اولیه موردنیاز خود برسد و در پایان مهلت زمانی تسویه، پول را به بانک تحویل دهد، بانک نیز به کسی که این وجه را تأمین کرده یعنی سرمایه‌گذار حاضر در بازار سرمایه تحویل می‌دهد. با این کار، هم منابع بانک و هم بازار سرمایه در خدمت تولید قرار می‌گیرد و مستقیماً در تولید به کار گرفته می‌شود. در این صورت اگر شرکت، نزد بانک اعتبار لازم را داشته و استحقاق دریافت را داشته باشد ولی به دلیل محدودیت نقدینگی نتواند نیاز خود را تأمین کند، از طریق اوراق گام می‌تواند به منابع مالی موردنظر خود برسد.
با استفاده از اوراق گام، این مشکل که منابع محدود بانک نمی‌تواند جوابگوی تمام نیازهای بنگاه‌ها باشد حل می‌شود چراکه اگر بنگاه‌ها دارای رتبه اعتباری مناسبی باشند و ظرفیت گرفتن وام بیشتر را نیز داشته باشند، ولی منابع بانک کفاف ندهد، می‌توانند از منابع بازار سرمایه با ضمانت بانک استفاده کنند.
برخی کشورها، سیستم یکپارچه سیستم بانکی و بازار سرمایه را برای اجرای چنین طرح‌ها و روش‌هایی در اختیاردارند. به نظر می‌رسد اوراق گام نیز نخستین قدم برای هماهنگی بیشتر بانک مرکزی و بورس در اقتصاد ایران محسوب می‌شود. با توجه به این امر، چه پیش‌نیازها و زیرساخت‌هایی برای نظارت بر فرایند اجرای این سیستم نیاز است؟
در حال حاضر سامانه‌های موردنیاز در بانک مرکزی در حال طراحی است. همان‌طور که اشاره کردید بازار اولیه این اوراق در سیستم بانکی و بازار ثانویه آن در بازار سرمایه شکل می‌گیرد؛ بنابراین باید این دو سامانه به‌گونه‌ای با یکدیگر اتصال پیدا کند که پس از شکل‌گیری معامله در بازار اولیه، معاملات آن به بازار ثانویه منتقل شود؛ بنابراین نیاز است این دو بازار، اتصال الکترونیکی به یکدیگر داشته باشند که به همین منظور زیرساخت‌های موردنیاز این اتصال در حال طراحی است.
با توجه به اینکه در بازار ثانویه، این معاملات جزو مبادلات خرید دین محسوب می‌شود، سازوکار نظارت بر واقعی بودن آن چگونه خواهد بود؟
اگر چکی که در اختیار بانک قرار می‌گیرد، صوری باشد، یعنی بنگاهی چک صوری به بانک ارائه کند که بر مبنای معامله واقعی نباشد و بانک این چک را تضمین کرده و در نهایت در بازار سرمایه در قالب معاملات ثانویه معامله شود، خرید دین صوری رخ داده است. خرید دین صوری، از نظر شرعی ایراد دارد و تمام فقها نیز بر آن اتفاق‌نظر دارند که دین اگر دین واقعی نباشد، ربا بوده و اشکال شرعی خواهد داشت.
بنابراین همان‌طور که اشاره کردید، لازم است تا مطمئن شویم چک‌هایی که به بانک داده می‌شود، حاصل یک معامله است یعنی واقعاً خریدی انجام شده و معامله‌ای صورت گرفته است.
بدین منظور در دستورالعمل بانک مرکزی معین شد سامانه‌های سازمان امور مالیاتی در ارتباط و اتصال با سامانه این اوراق قرار بگیرد. بدین ترتیب، اگر معامله‌ای رخ دهد، قاعدتاً برای آن مالیات در نظر گرفته می‌شود و قاعدتاً در سامانه امور مالیاتی دیده می‌شود، اما اگر معامله‌ای صوری باشد، در سامانه امور مالیاتی ثبت نمی‌شود که در این صورت برای بانک، صوری بودن آن از طریق این سامانه مسجل خواهد شد.
در فرایند اجرای طرح اوراق گام، بر اختصاص این اوراق به تأمین مواد اولیه تأکید شده است. آیا شامل سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی جز مواد اولیه همچون خرید دستگاه و پروژه‌های بلندمدت نیز می‌شود؟
خیر. از آنجا که این اوراق مربوط به سرمایه در گردش است و تأمین هزینه برخی موارد همچون خرید تجهیزات معمولاً جزو تأمین مالی بلندمدت محسوب می‌شود، بنابراین شامل موارد بلندمدت نمی‌شود. این اوراق عمدتاً برای مواد اولیه، کالاهای مصرفی و هزینه‌های جاری و غیره است نه هزینه‌های سرمایه‌ای.
آیا همانند سامانه‌ای که بانک مرکزی در حال طراحی آن است، بازار سرمایه نیز نیاز به زیرساخت‌های خاصی دارد؟
به نظر من زیرساخت خاصی نیاز ندارد. این اوراق در سامانه معاملات فعلی بورس، معامله خواهد شد و نیازی به زیرساخت نرم‌افزاری خاصی در بازار سرمایه ندارد. تنها زیرساخت موردنیاز آن همان سامانه‌ای است که باید در بازار پول مورد استفاده قرار گیرد و بانک مرکزی نیز در حال طراحی و راه‌اندازی آن است.
بازارگردان این اوراق چه نهادهایی هستند؟
هر نهادی که در بازار سرمایه به‌عنوان بازارگردان شناخته می‌شود، می‌تواند بازارگردان این اوراق نیز باشد ازجمله صندوق‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های تأمین سرمایه و بانک‌ها.
پیش‌بینی شما از میزان موفقیت این اوراق و استقبال بازار از آن چیست؟
این اوراق جذابیت لازم را برای سرمایه‌گذاران خواهد داشت و گمان می‌رود بازار آن به‌راحتی شکل گرفته و با چالش و یا مشکل روبرو نشود. پیش‌بینی من این است که بازار این اوراق، بازاری روان خواهد بود به‌خصوص که سیستم بانکی، بازار باز بانکی (OMO) را راه‌اندازی کرده و قاعدتاً این بازار نیز به رونق بازار اوراق گام کمک خواهد کرد.
پیش‌بینی شما از زمان راه‌اندازی آن چیست؟
بر اساس اعلام بانک مرکزی انتظار می‌رود تا قبل از پایان سال ۹۸، این بازار راه‌اندازی شود به‌خصوص که فرایند اجرا و راه‌اندازی معاملات این اوراق به نظر چندان پیچیده نمی‌رسد. در حال حاضر زیرساخت‌های بازار سرمایه آماده است و تنها باید یک نماد معاملاتی برای آن تعریف شود.
آیا همه بانک‌ها در این طرح فعالیت خواهند کرد؟
قرار نیست همه بانک‌ها در این بازار فعال باشند. طبق برنامه‌ریزی انجام‌شده، تاکنون تعداد ۱۰ الی ۱۲ بانک که شرایط موردنظر بانک مرکزی را داشته‌اند، برای این منظور انتخاب شده‌اند و انتظار می‌رود به‌تدریج با رونق بازار اوراق گام، بانک‌های دیگر نیز به این سامانه اضافه شوند.
چند نماد راه‌اندازی خواهد شد؟
اوراقی که توسط هر بانک تضمین‌شده، نماد خود را خواهند داشت. نماد موردنظر باید نشان‌دهنده نام بانک تضمین‌کننده باشد. برای مثال اوراقی که بانک توسعه صادرات تضمین کرده، سرمایه‌گذاران در بورس، به نام اوراق بانک توسعه صادارت می‌بینند و نماد اوراق شامل نام شرکت دریافت‌کننده تضمین نیست؛ بنابراین مشتری در بازار سرمایه با بانک طرف است نه با شرکتی که این تضمین را دریافت کرده است.
بنابراین اعتبار آن شرکت مهم نیست؟
نه اصلاً مهم نیست چرا که شرکت را بانک اعتبارسنجی می‌کند و بانک است که چک و نهایتاً اوراق آن شرکت را تضمین کرده است، بنابراین مشتریان با بانک طرف هستند نه شرکت تولیدکننده یا فروشنده مواد اولیه.
میزان ریسک آن چقدر خواهد بود؟
هیچ ریسکی برای سرمایه‌گذار وجود ندارد. ریسک مربوط به معاملات این اوراق به ریسک نکول بانک برمی‌گردد. برای کاهش این ریسک نیز در مرحله نخست بانک‌هایی انتخاب شده‌اند که در شرایطی که صاحب اولیه چک امکان پرداخت وجه و پاس کردن چک را نداشته باشد، توانایی لازم را برای جبران زیان سرمایه‌گذار، داشته باشند.
به‌طورکلی وقتی این اوراق را با دیگر اوراق بازار سرمایه مقایسه می‌کنیم متوجه می‌شویم که اوراق گام ریسک کمتری نسبت به آن‌ها دارد.
همه اوراقی که در بازار سرمایه وجود دارند، ضامن آن‌ها یا دولت است یا بانک؛ اما در مورد اوراق گام، شرایط به گونه‌ای است که گویی اوراق متعلق به خود بانک است، بنابراین اوراق گام با توجه به اینکه این اوراق از ابتدا توسط خود بانک ضمانت شده، جزو معتبرترین اوراق محسوب شده و ریسک آن صفر ارزیابی می‌شود.
آیا تمام سرمایه‌گذاران می‌توانند وارد معاملات این اوراق شوند؟
هرکسی که ریسک‌گریز است و نمی‌خواهد ریسک کند، می‌تواند وارد معاملات این اوراق شود. این ابزار برای سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز مناسب است. صندوق‌های با درآمد ثابت نیز با توجه به ماهیتی که دارند می‌توانند این اوراق را خریداری کنند و آن را در پرتفوی خود داشته باشند.
آیا این اوراق را مناسب قابل‌استفاده در صنعت خاصی می‌دانید؟
همه صنایع می‌توانند از این اوراق استفاده کنند. ما هیچ صنعتی نداریم که ماده اولیه نیاز نداشته باشد. هیچ شرکتی نداریم که سرمایه در گردش نیاز نداشته باشد. اکثر شرکت‌ها در ایران، سرمایه در گردش را از طریق سیستم بانکی تأمین می‌کنند و در اقتصاد کشورمان کمتر شرکتی را می‌توان پیدا کرد که سرمایه در گردش را از سیستم بانکی تأمین نکرده باشد و یا درخواست آن را نداشته باشد؛ بنابراین همه شرکت‌ها در همه صنایع، می‌توانند از این اوراق استفاده کنند.
شرکت بورس اوراق بهادار تهران برای موفقیت بیشتر در این حوزه چه اقداماتی را نیاز است انجام دهد؟
شرکت بورس اوراق بهادار تهران همانند طرح‌های قبلی، باید بیش از همه در بخش اطلاع‌رسانی فعالیت داشته باشد. در حال حاضر چون دسترسی به سامانه‌ها و سیستم‌ها فراهم شده و امکان معاملات آنلاین وجود دارد و این معاملات نیز در آن ساختار قرار می‌گیرد، لازم است تا ضمن اطلاع‌رسانی لازم به سرمایه‌گذاران، امکان انجام معاملات آنلاین آن نیز فراهم باشد.
اگر خوب اطلاع‌رسانی شود و سامانه‌ها نیز خوب طراحی شود و آموزش‌های لازم به شرکت‌ها، مردم، سیستم بانکی و کارکنان آن‌ها انجام شود، این اوراق یکی از اوراق بسیار موفق در تأمین سرمایه در گردش خواهد بود. تاکنون به‌جز اوراق سلف موازی استاندارد، اوراق کوتاه‌مدت در بازار سرمایه وجود نداشته است و بقیه اوراق بازار سرمایه از جمله اوراق اجاره، اوراق مشارکت، اوراق منفعت و اوراق مرابحه، عمدتاً اوراق تأمین مالی بلندمدت بودند، اما اوراق گام جزو معدود ابزارهایی است که تأمین مالی کوتاه‌مدت انجام می‌دهد و بنگاه‌ها می‌توانند با کمک بازار سرمایه و سیستم بانکی از آن استفاده کنند.
البته لازم به ذکر است، دریافت‌کننده چک می‌تواند چک را در بورس تنزیل کرده یا تنزیل نکند. اگر تنزیل نکند، تضمین بانک را دریافت کرده، آن را در کشو گذاشته و سر موعد چک، وجه خود را تحویل می‌گیرد. در این مورد به بازار سرمایه ارتباطی ندارد. بازار سرمایه جایی است که می‌تواند این اوراق را تنزیل کند وگرنه اصلاً با بازار سرمایه ارتباطی نخواهد داشت.
به نظر می‌رسد بانک‌ها بهره‌مندی بیشتری در این طرح دارند. در واقع بانک منابع خود را تأمین می‌کند و تضمین‌کننده نیز محسوب می‌شود. در غیر این صورت بانک می‌توانست از بانک مرکزی استقراض کند به جای اینکه از بازار سرمایه دریافت کند به خصوص که برای شرکت‌ها تفاوتی ندارد خود بانک این وجه را تأمین کند یا بازار سرمایه.
این تعبیر هم می‌تواند به نوعی صحیح باشد.
انجمن مالی اسلامی اخیراً همایشی را برگزار کرد که یکی از محورهای آن بررسی اوراق گام بود. لطفاً مختصری در خصوص این انجمن توضیح دهید.
انجمن مالی اسلامی ایران، یکی از فعال‌ترین انجمن‌های کشور است و رتبه A را از وزارت علوم دریافت کرده است. این انجمن بهترین عملکرد را بین انجمن‌هایی که عمر کمتر از ۵ سال دارند داشته است و از این منظر رتبه نخست را در بین تازه تأسیس‌ها به دست آورده است. همچنین انجمن یک وب‌سایت فعال با روزانه ۶ تا ۷ هزار بازدیدکننده دارد که دلیل اصلی آن قرار دادن انواع اطلاعات در حوزه‌های مختلف بازا سرمایه، بانکداری و بیمه اسلامی است، ضمن اینکه در شبکه‌های اجتماعی نیز حضوری فعال داشته و روزانه اخبار مالی اسلامی در کشور و دنیا را اطلاع‌رسانی می‌کند. از دیگر فعالیت‌های انجمن برگزاری ۳ دوره دکترای مدیریت حرفه‌ای کسب‌وکار (DBA) با مشارکت سازمان بورس، دانشگاه امام صادق و ردمانی (RED Money) مالزی و آموزش بیش از ۵۰ دانشجو بوده است. انجمن ضمن برگزاری دوره مدیریت سبد، در آینده دوره بانکداری اسلامی را نیز برگزار خواهد کرد. برگزاری ۵ همایش سالانه، برگزاری نشست تخصصی ماهانه با موضوعات روز مالی اسلامی و انتقال نتایج به‌دست‌آمده از این جلسات به دستگاه‌های ذی‌ربط از دیگر اقدامات این انجمن است. ضمن اینکه همه‌ساله، به‌منظور ترویج تحقیقات مالی اسلامی به کتاب‌ها و پایان‌نامه‌های دوره ارشد و دکترا که در این حوزه تهیه شده است، جوایزی از سوی انجمن ارائه خواهد شد.
