بورس‌ها، مسئولیت و اقدامات آنها در قبال مسائل زیست‌محیطی، اجتماعی و راهبری
آرمین صادقی عدل
کارشناس واحد تحقیق و توسعه بورس تهران
مقاله «بورس‌ها، مسئولیت و اقدامات آنها در قبال مسائل زیست‌محیطی، اجتماعی و راهبری» که در رابطه با مسئولیت اجتماعی بورس‌ها است، از سه بخش اصلی تشکیل شده است. در ابتدای این نوشتار به تعریف مسئولیت اجتماعی و سیر تغییر و تحول آن در سال‌های گذشته در عرصه‌ی جهانی پرداخته شده است. در ادامه به بررسی و تفسیر آخرین گزارش فدراسیون بورس‌های جهانی۱ در رابطه با مسئولیت محیطی، اجتماعی و راهبری۲ اشاره شده است. در قسمت پایانی نیز فعالیتهای انجام‌شده در رابطه با مسئولیت محیطی، اجتماعی و راهبری در بورس‌های معتبر منطقه و جهان شامل بورس‌های روسیه، ترکیه، اندونزی و… پیش روی خواننده قرارگرفته است. فعالیت هر یک از بورس‌های یادشده در رابطه با مسئولیت اجتماعی و توجه به توسعه پایدار و ارائه راهکار آنان در زمینه پایداری از مباحث مطرحشده در این قسمت است. فعالیتهای فرهنگی و هنری، فعالیت گروه‌های موسیقی، پشتیبانی از فعالیتهای ورزشی، برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی در رابطه با بازار سرمایه و مشارکت در دانشگاه‌های معتبر بینالمللی، افزایش مشارکت و همکاری با سازمان‌های بینالمللی و کاشت درخت برای ایجاد محیط‌زیست سالم و پایدار ازجمله اقدامات بورس‌ها در این زمینه بوده است.
۱- تاریخچه مسئولیت محیطی، اجتماعی و راهبری
در دهه‌های گذشته و با گسترش روزافزون اثرگذاری سازمان‌ها بر محورهای تشکیل‌دهنده توسعه پایدار یعنی «اقتصاد»، «جامعه» و «محیط‌زیست»، مفهومی به نام مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها۳ در دنیای مدیریت ظهور پیدا کرده است. مفهوم مسئولیت اجتماعی، به لزوم پاسخگویی و وظیفه شرکت‌ها در قبال جامعه و در ازای استفاده از منابع انسانی، طبیعی و اقتصادی تأکید دارد. بر این اساس شرکت‌ها فقط در مقابل سهامداران مسئول نیستند و تنها ایجاد نشده‌اند تا به میزان سوددهی سهامدارانشان بر مبنای منافع کوتاه‌مدت نگاه کنند، بلکه شرکت‌ها در ارتباط با ذی‌نفعان دیگری نیز مسئول هستند و خواسته‌های مشروع آنها را نیز باید موردتوجه قرار دهند. در نظر نگرفتن این خواسته‌ها، جدای از ایجاد چالش با ذی‌نفعان، سوددهی اقتصادی بلندمدت سهامداران را نیز به خطر می‌اندازد.
ذی‌نفعان شرکت طیف وسیعی مشتمل بر کارکنان، مشتریان، شرکای تجاری، جوامع محلی، محیط‌زیست، رسانه‌ها، نهادهای مردمی، شهروندان و دولت را در برمی‌گیرد. اهمیت منافع ذی‌نفعان برای سازمان‌ها به‌تدریج در حال افزایش است و به‌واسطه اثرگذاری آنها بر «شهرت»، «وجهه» و «برند» سازمان، یکی از دغدغه‌های مدیران شده است. این موضوع باعث شده بسیاری از شرکت‌های بزرگ، دیگر تنها به عملکرد اقتصادی و مالی خود توجه نداشته باشند، بلکه عملکرد اجتماعی و محیط زیستی خود را نیز به‌طور جدی در نظر بگیرند.
از دهه ۹۰ میلادی و هم‌زمان با توسعه سیستم‌های مدیریتی مبتنی بر استانداردها و چهارچوب‌هایی مانند مدیریت کیفیت، مدیریت محیط‌زیست، پاسخگویی اجتماعی، مدیریت ایمنی و سلامت شغلی و مسئولیت اجتماعی مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتی به شکل مدرن آن تکامل یافت.
مسئولیت اجتماعی، مسیری است که سازمان‌ها رویکردهای اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی را با ارزش‌ها، فرهنگ، استراتژی‌ها، ساختار تصمیم‌گیری و شیوه‌های عملیاتی خود به شکلی شفاف و قابل حسابرسی یکپارچه می‌کنند و درنتیجه فرآیندها و رویه‌های بهتری را درون سازمان جاری می‌سازند و به‌این‌ترتیب ثروت می‌آفرینند و جامعه را بهبود می‌بخشند.
مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در دهه گذشته به سرمشقی چیره و چهارچوبی برای اداره شرکت‌ها تبدیل شده است، به‌طوری‌که شرکت‌های بزرگ و معتبر جهانی، مسئولیت در برابر اجتماع و محیط‌زیست را جزئی از استراتژی شرکتی خود می‌بینند. این مفهوم موضوعی است که هم‌اکنون در کشورهای توسعه‌یافته به‌شدت از سوی تمامی بازیگران همچون دولت‌ها، شرکت‌ها، جامعه مدنی، سازمان‌های بینالمللی و مراکز علمی دنبال میشود. توجه به این مفهوم سبب شده شرکت‌ها مسئولیت اجتماعی خود را نوعی استراتژی تجاری ببینند که باعث میشود در فضای به‌شدت رقابتی، بر اعتبارشان افزوده شود و شرایط سهامشان در بازار بهبود یابد. به‌عبارتی‌دیگر فرآیند جهانی‌شدن شرکت‌ها را با افزایش فشار از سوی جامعه جهانی برای برخورداری از نگرشی وسیع‌تر به اهداف و فعالیت‌هایشان در ابعاد اجتماعی و محیطی مواجه کرده است. بدین‌سان فرآیند تصمیم‌سازی شرکت‌ها در مقایسه با روش متداول یعنی نگرش و تصمیم‌گیری بر اساس مبناهای صرفاً اقتصادی در راستای حداکثر‌سازی سود، پیچیده‌تر شده و دامنه گسترده‌تری شامل مقولات اجتماعی، محیط‌زیست و راهبری را در برگرفته است. موضوعی که فدراسیون جهانی بورس‌ها را ترغیب کرد تا از سال ۲۰۱۵ با طرح مفهومی جدید تحت عنوان «پایداری در بازارهای سرمایه»۴ به دنبال ارائه تکالیف و توصیه‌های جدید اجرایی و نظارتی به بورس‌های عضو خود باشد. به‌تازگی دومین گزارش نظرسنجی سالانه شاخص پایداری۵ (زیست محیطی، اجتماعی و راهبری شرکتی) توسط دبیرخانه فدراسیون جهانی بورس‌ها منتشرشده که در بخش بعد به تفصیل به آن پرداخته شده است.
شاخص پایداری از سه جزء اصلی راهبری شرکتی، زیست محیطی و اجتماعی تشکیل شده است که هر یک از این مؤلفه‌ها نیز از عناصری تشکیل می‌شوند. بر این اساس راهبری شرکتی شامل زنجیره‌ی تأمین، اخلاق، مبارزه با فساد، مدیریت ریسک، ترکیب هیئت مدیره و پاداش است. بخش مسئولیت اجتماعی نیز مواردی شامل سلامت، ایمنی و استانداردهای کار را در برمی‌گیرد. در کنار این دو مؤلفه زیست محیطی نیز عناصری همچون مصارف آب و تجدید چرخه آن، انرژی، تغییرات آب و هوایی و آلودگی (آب، هوا و زباله) را در خود جای داده است. برخی از این عناصر بهویژه عناصر مربوط به راهبری شرکتی نظیر مدیریت ریسک، ترکیب هیئت مدیره و پاداش در قوانین و استانداردهای راهبری شرکتی پدیدار می‌شوند.
۲- نتایج نظرسنجی فدراسیون جهانی بورس‌ها در مورد مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری در بازارهای سرمایه
ازآنجاکه یکی از مسائل روز جهانی مسئله حفظ محیط زیست و توسعه پایدار است، دبیرخانه فدراسیون جهانی بورس‌ها به نظرسنجی از اعضای خود در مورد شاخص‌های پایداری می‌پردازد. دومین گزارش نظرسنجی سالانه فدراسیون جهانی بورس‌ها در مورد شاخص‌های پایداری در آوریل ۲۰۱۷ منتشر شده است. این نظرسنجی به مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری در بورس‌های عضو این فدراسیون پرداخته که در ادامه به نتایج این نظرسنجی اشاره شده است. نتایج تحقیقات نظرسنجی بیانگر این است که بورس‌های عضو این فدراسیون به اهمیت مسائل محیطی، اجتماعی و راهبری شرکتی پی برده و برای اجرا و پیاده‌سازی آن در بورس‌های خود تلاش می‌کنند. این موضوع به شکل‌های مختلفی از جمله گسترش و آشکار کردن اطلاعات شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس‌ها در رابطه با مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری شرکتی، افزایش تسهیلات مالی برای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس‌ها برای رسیدگی به مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری شرکتی و اقدام گسترده بورس‌ها به‌عنوان حامیان اصلی این موضوع رخ داده است.
۱-۲- دلایل مشارکت بورس‌ها در مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری شرکتی
در دومین نظرسنجی شاخص پایداری توسط فدراسیون جهانی بورس‌ها که در آوریل ۲۰۱۷ برگزار شد، ۵۴ بورس شرکت کردند که در این میان ۹۰ درصد (۴۸ بورس) در رابطه با مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری اقداماتی را انجام داده بودند و فقط ۶ بورس در ارتباط با آن بی‌تفاوت بودند. نکته جالب‌توجه این‌که زمینه فعالیت ۲ بورس از ۶ بورسی که اقدامی در این رابطه انجام نداده بودند، فقط ابزار مشتقه بوده است.
یکی از پرسشهای مطرحشده در نظرسنجی، دلیل اهمیت مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری و علت مشارکت بورس‌ها در این رابطه بوده است. بیش از ۸۰ درصد پاسخ‌دهندگان به نگرانی‌های خود۶ در این مورد اشاره کرده‌اند. کسب اعتبار و شهرت۷عامل دیگری برای مشارکت بیش از ۷۰ درصد از بورس‌ها در مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری بوده است. کسب فرصت‌هایی برای گسترش بازارها۸ با ۶۷ درصد، یکی دیگر از عوامل موردتوجه بورس‌ها برای شرکت در ESG بوده است.
مانند نظرسنجی سال گذشته احساس نیاز و خواست سرمایه‌گذاران۹برای توجه ESG با ۳۱ درصد رتبه آخر را در میان دلایل توجه بورس‌ها به این موضوع به خود اختصاص داده است. در نظرسنجی سال گذشته، ۶ بورس فشار سرمایه‌گذاران را به‌عنوان دلیل اصلی مشارکتشان در مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری عنوان کرده بودند. نکته جالب‌توجه این‌که در نظرسنجی جدید، ۶ بورس یادشده این عامل را کلاً نادیده گرفته‌اند.
۲-۲- نگرانی بورس‌ها در رابطه با اقدامات مرتبط با مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری
بورس‌های عضو فدراسیون جهانی بورس‌ها که در نظرسنجی ESG در سال ۲۰۱۷ شرکت کرده‌اند به اهمیت مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری در بازارهای سرمایه پی برده و به اجرای آن پرداخته‌اند؛ اما نگرانی اصلی آنان مربوط به اجرای درست این فعالیت‌ها بوده است. به‌بیان‌دیگر آیا توانایی انجام فعالیتهای یادشده در مسیر درست را دارند یا خیر؟ همچنین چگونگی گسترش فعالیتهای یادشده در رابطه با مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری یکی دیگر از نگرانی‌های بورس‌های حاضر در نظرسنجی بوده است. دلایل اصلی پاسخ‌دهندگان برای گسترش ندادن فعالیتهای یادشده نبود تقاضا از سوی سرمایه‌گذاران۱۰ و کمبود منابع برای اجرا۱۱ بوده است.
بورس‌های عضو این فدراسیون که در بازار سهام فعالیت داشته و در رابطه با ESG اقدامی انجام نداده بودند، نبود تقاضا از سوی سرمایه‌گذاران را دلیل اصلی این موضوع دانسته‌اند. همچنین آنها معتقد بودند این موضوع در حیطه وظایف و اختیاراتشان نیست.
بورس‌هایی که در رابطه با مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری اقداماتی را انجام داده بودند نیز معتقد بودند تقاضای کافی در این زمینه از سوی سرمایه‌گذاران وجود ندارد. در کل (بورس‌هایی که در رابطه با مسائل یادشده اقداماتی را انجام داده بودند و بورس‌هایی که در این زمینه فعالیتی نداشتند) بیش از ۵۰ درصد پاسخ‌دهندگان معتقد بودند تقاضای ناکافی مانع پیگیری بیشتر آنان برای فعالیتهای معطوف به ESG است. علاوه بر این، کمبود منابع برای اجرایِ فعالیتهای یادشده از دیگر نکات موردتوجه پاسخ‌دهندگان بوده است.
۳-۲- اقدامات بورس‌های فعال در حوزه مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری
همان‌طور که در سطور پیشین اشاره شد، در نظرسنجی فدراسیون بورس‌های جهانی ۵۴ بورس حضور داشتند که ۴۸ بورس اقداماتی در رابطه با ESG انجام داده بودند.
در چند سال گذشته تمرکز بورس‌های فعال در این زمینه بر افشای مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری شرکت‌های پذیرفته‌شده بوده است. بااین‌وجود آنان معتقد هستند همچنان نیاز به تشویق شرکت‌های پذیرفته‌شده برای افشای ESG12 وجود دارد. حدود ۶۷ درصد از پاسخ‌دهندگان این موضوع را به‌عنوان اساسی‌ترین اقدام پیش‌رو اعلام کرده‌اند. در نظرسنجی سال ۲۰۱۶ ارائه طرح‌های آموزشی برای ناشران و سرمایه‌گذاران۱۳ به‌عنوان اساسی‌ترین اقدام لازم توسط بورس‌ها برگزیده شده بود.
تعداد اقداماتی که هر یک از بورس‌ها در این زمینه انجام داده بودند، تفاوت فراوانی داشته است. به این صورت که ۱۱ بورس تنها ۱ یا ۲ اقدام در این رابطه انجام داده بودند. این در حالی بود که ۸ بورس دیگر فعالیتهای گوناگونی در این زمینه داشته‌اند به‌طوری‌که هرکدام از بورس‌های یادشده، حداقل ۸ اقدام در رابطه با ESG انجام داده‌اند.
۴-۲- محصولات پیشنهادی زیست‌محیطی، اجتماعی و راهبری
در نظرسنجی سال ۲۰۱۷ فدراسیون جهانی بورس‌ها به‌مانند نظرسنجی پیشین این فدراسیون شاخص‌های ESG رایج‌ترین محصول پیشنهادی برای عرضه در بورس‌ها بوده است. بورس‌های عضو این سازمان سال‌ها است که این محصول را به‌طور مستقیم یا به‌وسیله نهادهای مالی ارائه می‌کنند. شاخص‌های ESG برای بسیاری از بورس‌ها سرآغازی برای فعالیت در مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری بوده است.
یکی از محصولات پیشنهادی رایج در این زمینه اوراق بهادار سبز است که موردتوجه ۸ بورس بوده است. صندوق‌های قابل معامله در بورس که در رابطه با مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری فعالیت می‌کنند نیز از جمله پیشنهادهای ۵ بورس عضو این سازمان بوده است. یکی دیگر از پیشنهادهای بورس‌ها، اعطای مجوز مؤسسات رتبه‌بندی در این زمینه بود که تاکنون توسط ۵ بورس اعلام شده است.
۵-۲- تقاضای سرمایه‌گذاران در رابطه با محصولات ESG
در این نظرسنجی بیش از نیمی از پاسخ‌دهندگان اعتقاد داشتند تقاضا برای انواع محصولات و خدمات ارائه‌شده در رابطه با مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری وجود دارد و تقاضا برای شاخص‌های ESG14 بیشتر از سایر محصولات است.
نتایج نظرسنجی جدید فدراسیون بورس‌های جهانی به نتایج نظرسنجی سال گذشته این فدراسیون بسیار نزدیک بود. البته تعداد بورس‌هایی که تقاضا برای محصولاتی مانند اوراق قرضه سبز۱۵ را اعلام کرده‌اند، بیشتر از سال گذشته بود.
۶-۲- استانداردهای بینالمللی ESG
در نظرسنجی این فدراسیون پرسشی در رابطه با فعالیت بورس‌ها در تنظیم معیارها و استانداردهای گزارشگری ESG مطرح شده است. همچنین در پرسشی دیگر امکان توسعه استانداردها و معیارهای ثابت بینالمللی و افشای این استانداردها برای شرکت‌های پذیرفته‌شده مطرح شده است.
درمجموع بیشتر پاسخ‌دهندگان به پرسشهای یادشده موافق تعیین استاندارد و معیارهای لازم برای موضوعات ESG بوده‌اند. ۸۸ درصد آنان به پرسش اول و ۷۵ درصد به پرسش دوم پاسخ مثبت داده‌اند. به‌بیان‌دیگر حضور فعال بورس‌ها در تنظیم معیارها و استانداردهای گزارشگری ESG بیش از امکان توسعه استانداردها و معیارهای ثابت بینالمللی و افشای این استانداردها توجه بورس‌ها را به خود معطوف کرده است.
روی‌هم‌رفته پاسخ‌دهندگانی که نسبت به پرسشهای مطرحشده مخالف بوده‌اند، اعتقاد داشتند ممکن است به دستورالعمل‌ها و استانداردهای ثابت بینالمللی دست‌یافت (هرچند در مورد امکان وجود این استانداردها نیز به توافق کامل نرسیدند)، اما اجرای معیارهای قابل‌قبول در سطح بینالمللی امکان‌پذیر نیست. همچنین آنها معتقد بودند توسعه این معیارها برای استفاده در همه شرکت‌ها امکان‌پذیر نخواهد بود. آنها اعتقاد داشتند که هر یک از کشورها و بازارهای سرمایه آنان در سطوح مختلفی از توسعه و پیشرفت قرار دارند و هر یک از پتانسیل‌های خاص خود برخوردارند و بدین ترتیب تعیین معیارهای ثابت برای استفاده همه آنان عملی نیست.
درنهایت فعالیت بورس‌ها در تنظیم معیارها و استانداردهای گزارشگری ESG و همچنین امکان توسعه استانداردها و معیارهای ثابت بینالمللی و افشای این استانداردها نیاز به حمایت گسترده بازارها داشت که این امر تاکنون میسر نشده است.
۷-۲- اقدامات بورس‌ها در رابطه با افشای اطلاعات ESG
در نظرسنجی فدراسیون جهانی بورس‌ها بیش از ۷۵ درصد پاسخ‌دهندگان (۳۴ بورس از ۴۵ بورس) معتقد بودند تشویق یا اجبار شرکت‌های پذیرفته‌شده برای افشای اطلاعات ESG امری ضروری است. اکثر آنان (۲۵ بورس از ۳۴ بورس) اعتقاد داشتند که ایجاد یک ساختار منظم باعث افشای اطلاعات ESG توسط شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس‌ها میشود. بر اساس پاسخ‌های نظرسنجی، بورس‌ها تاکنون در مورد چگونگی افشای اطلاعات ESG به یک جمع‌بندی واحد و نهایی نرسیده‌اند. ۱۰ بورس معتقد بودند اطلاعات ESG باید به‌عنوان یک بخش از گزارش فعالیت شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس‌ها مدنظر قرار گیرد. سایر بورس‌ها اعتقاد داشتند اطلاعات مربوط به ESG باید در قالب یک گزارش که به مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری اختصاص دارد و توسط همان شرکت تعیین شده است، منتشر شود. شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس‌های مختلف به افشای اطلاعات ESG تشویق شده‌اند. نتایج نظرسنجی جدید فدراسیون بورس‌های جهانی به نتایج نظرسنجی سال گذشته آن نزدیک بوده است.
بیش از ۷۰ درصد پاسخ‌دهندگان معتقد بودند اطلاعات افشاشده در رابطه با مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری طبقه‌بندی‌شده و در زمان نیاز مورد استفاده قرار گرفته است. اغلب پاسخ‌دهندگان (۱۸ بورس از ۲۴ بورس) اطلاعات را به‌صورت رایگان در دسترس سرمایه‌گذاران و فعالان بازار قرار داده‌اند که برای اهداف داخلی مانند ارزیابی شاخص و ارائه محصولات جدید مورداستفاده قرار گرفته است.
۸-۲- افشای موضوعات مربوط به ESG
در نظرسنجی سال ۲۰۱۷ فدراسیون جهانی بورس‌ها حدود ۲۲ درصد پاسخ‌دهندگان اعلام کردند ارائه گزارش‌هایی در رابطه با ESG از الزامات شرکت‌ها برای پذیرش در بورس‌های آنها است. حدود ۴۱ درصد پاسخ‌دهندگان این امر را در دستور کار خود قرار داده و اعلام کرده بودند این الزام تا ده سال آینده رخ خواهد داد. دو بورس اعتقاد به گزارش اجباری در رابطه با مسائل ESG نداشتند که یکی از آنان معتقد بود گزارش اجباری در مورد مسائل ESG نیازمند یک استاندارد بینالمللی است.
۹-۲- نیازهای سرمایه‌گذاران در مورد مسائل ESG
در بخش دیگری از نظرسنجی فدراسیون جهانی بورس‌ها نیازهای سرمایه‌گذاران موردتوجه قرار گرفته است. افشای اطلاعات در مورد مسائل ESG و اطمینان از درستی این اطلاعات، پرسشهای مطرحشده در این بخش بوده است. حدود ۶۵ درصد پاسخ‌دهندگان (۲۹ بورس از ۴۵ بورس) معتقد بودند نیاز به بازنگری در سازوکار کنونی افشای اطلاعات مربوط به مسائل ESG وجود دارد و ۱۶ بورس چنین اعتقادی نداشتند. اکثر بورس‌هایی که اعتقادی به بازنگری در افشای اطلاعات مربوط به مسائل ESG نداشتند از کشورهای درحال‌توسعه بودند. با وجود این‌که سرمایه‌گذاران ۱۰ بورس چنان توجهی به افشای اطلاعات مربوط به مسائل ESG نداشتند اما مقامات نظارتی بورس‌های یادشده شرکت‌های پذیرفته‌شده را به افشای اطلاعات مربوط به مسائل ESG تشویق یا اجبار می‌کردند.
بیشتر بورس‌های شرکت‌کننده در نظرسنجی از درستی اطلاعات مربوط به مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری اطمینان داشتند و تنها حدود ۳۶ درصد آنان (۱۶ بورس از ۴۴ بورس) خواستار اطمینان از درستی این اطلاعات بوده‌اند.
۱۰-۲- مسئولیت برنامه‌ریزی پروژه‌های مربوط به ESG
همان‌طور که در سطور پیشین اشاره شد از ۵۴ بورس که در نظرسنجی فدراسیون جهانی بورس‌ها حضور داشتند، ۴۸ بورس در زمینه مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری اقداماتی را انجام داده بودند. ۲۹ درصد از بورس‌هایی که در این زمینه فعالیت کرده بودند این وظیفه را از جمله وظایف مدیرعامل می‌دانستند. ۲۵ درصد آنان اعتقاد داشتند مسئولیت برنامه‌ریزی پروژه‌های مربوط به ESG بر عهده هیئت مدیره است. ۱۷ درصد بورس‌های فعال در رابطه با مسائل یادشده، وظایف مدیران میانی را سنگین‌تر کرده و آنها را مسئول این کار می‌دانستند. ۱۷ درصد از پاسخ‌دهندگان وظیفه مسئولیت برنامه‌ریزی پروژه‌های مربوط به ESG را به عوامل اجرایی شرکت‌ها نسبت دادند. در پایان تعداد کمی از پاسخ‌دهندگان به سایر عوامل اشاره کرده‌اند.
۱۱-۲- سازمان‌های مشارکت‌کننده با بورس‌ها در رابطه با مسائل ESG
بورس‌های شرکت‌کننده در این نظرسنجی، چهار سازمان نوآوری گزارشگری بینالمللی۱۶ (۳۳ درصد)، انجمن بینالمللی گزارشگری یکپارچه۱۷ (۱۲ درصد)، پروژه افشای کربن۱۸ (۱۰ درصد) و هیئت استانداردهای حسابداری پایدار۱۹ (۵ درصد) را به‌عنوان بیشترین مشارکت‌کنندگان با بورس‌ها در رابطه با مسائل ESG معرفی کرده‌اند. درمجموع ۶۰ درصد پاسخ‌دهندگان این چهار سازمان را انتخاب کرده‌اند و سایر سازمان‌ها ۴۰ درصد را به خود اختصاص داده‌اند.
۱۲-۲- جمع‌بندی در مورد نتایج نظرسنجی
در نظرسنجی سال ۲۰۱۷ فدراسیون جهانی بورس‌ها در مورد مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری، پیش‌نیازهای این موضوع از ابعاد مختلف به‌خصوص از دید سرمایه‌گذاران موردبررسی قرار گرفته است.
همان‌طور که در سطور پیشین اشاره شد، خواست سرمایه‌گذاران کم‌اهمیت‌ترین دلیل برای فعالیت بورس‌ها در این زمینه بوده است. به‌بیان‌دیگر نبود تقاضا از سوی سرمایه‌گذاران در این زمینه دلیل اصلی نگرانی بورس‌ها بود. نتایج این نظرسنجی به‌خوبی نشان داد نگرانی بورس‌ها در مقابل نبود تقاضای کافی در این زمینه پیچیده‌تر از دیگر مسائل است.
با توجه به نبود تقاضا از سوی سرمایه‌گذاران، ۷ بورس از انجام اقدامات خود در این زمینه و صرف هزینه و زمان برای این کار ابراز نگرانی کردند. همچنین معتقد بودند هیچ نیاز و تقاضایی از سوی سرمایه‌گذاران برای افشای اطلاعات مربوط به ESG توسط شرکت‌های پذیرش‌شده، اطمینان از صحت این اطلاعات و محصولاتی در این زمینه را مشاهده نکرده‌اند. ۶ بورس دیگر از نبود تقاضا توسط سرمایه‌گذاران در این زمینه ابراز نگرانی نکردند، اما معتقد بودند نیازهای سرمایه‌گذاران در مناطق مشخص‌شده وجود ندارد و درواقع به‌درستی مکان‌یابی نشده است. از سویی دیگر ۵ بورس که از نبود تقاضای کافی توسط سرمایه‌گذاران ابراز نگرانی کرده بودند، معتقد بودند سرمایه‌گذاران نیاز به افشای این اطلاعات، اطمینان از صحت آنها و همچنین ارائه محصولاتی در این زمینه دارند.
در این نظرسنجی ۱۰ بورس اعتقاد داشتند شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس‌های خود را به افشای اطلاعات در رابطه با ESG مجبور نمی‌کنند، اما شرکت‌ها را برای این کار تشویق خواهند کرد. ۵ بورس دیگر معتقد بودند تقاضایی از سوی سرمایه‌گذاران برای افشای اطلاعات مربوط به ESG وجود ندارد، بنابراین حتی نیازی به تشویق شرکت‌ها هم برای این کار نیست.
۷ بورس معتقد بودند تقاضای سرمایه‌گذاران در رابطه با محصولات ESG را به‌خوبی درک نکرده‌اند، اما بااین‌وجود محصولات مرتبط با ESG را عرضه می‌کنند. شاخص‌های ESG در اکثر بورس‌ها به‌عنوان اصلی‌ترین محصول ارائه‌شده در این بخش بود. علاوه بر شاخص‌های ESG در دو بورس سایر محصولات مرتبط با ESG از جمله اوراق قرضه سبز نیز ارائه می‌شد.
نتایج این بررسی نشان می‌دهد بیشتر بورس‌هایی که عضو فدراسیون بورس‌های جهانی هستند به اهمیت مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری دست‌یافته‌اند. در برخی کشورها دستورالعمل مربوط به ESG تدوین شده و حقوق برابری برای تک‌تک شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران در نظر گرفته شده است.
تأثیر مسائل مربوط به ESG بر عملکرد مالی شرکت‌ها توسط بیشتر بورس‌ها پذیرفته شده است و یک منبع ریسک مالی سیستمیک به شمار می‌رود. بااین‌وجود به نظر می‌رسد بین ارتباط مسائل مالی شرکت‌ها با ESG و عملکرد شرکت‌ها مغایرتی وجود دارد.
بورس‌ها ممکن است بهترین سازوکار برای افشای مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری برای سرمایه‌گذاران باشند اما لزوماً بهترین استانداردهای ESG را برای شرکت‌های پذیرفته‌شده ارائه نمی‌کنند.
همچنین تأکید بیش‌ازحد روی گزارش‌ها و عدم مشارکت واقعی سرمایه‌گذاران در گسترش رفتار اجتماعی مسئولانه شرکت‌ها، ممکن است مسیر اصلی شرکت‌ها را منحرف کرده و به‌جای تعهد واقعی برای تغییر در این زمینه، به یک رویکرد انطباقی تغییر یابد.
نتایج تحقیقات دو سال اخیر فدراسیون بورس‌های جهانی نشان‌دهنده تعهد بیشتر بورس‌های این فدراسیون در راستای عملکرد مناسب در رابطه با مسائل ESG است. افشای این اطلاعات باید طوری باشد تا منافع سرمایه‌گذاران بیش از منافع بورس‌ها باشد.
در کشورهایی که تقاضای سرمایه‌گذاران داخلی برای این امر کمتر وجود دارد، گروه‌های سرمایه‌گذاری بینالمللی در حمایت از بورس‌ها نقش مهمی دارند و باید تقاضا برای افشای بهتر اطلاعات مربوط به ESG را فراهم کنند. تشویق برای افشای اطلاعات مربوط به ESG برای استفاده در تصمیم‌گیری‌های مفید ضروری است.
۳-فعالیت بورس‌های بینالمللی در مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری
۱-۳- بورس اندونزی
بورس اندونزی در سال ۲۰۱۴ خط‌مشی مسئولیت اجتماعی شرکتی خود را بر اساس معیارهای ISO 26000 تدوین کرده است. این بورس موضوع اصلی برنامه‌ی مسئولیت اجتماعی شرکتی خود را به شرح زیر بیان کرده است:
۱- توسعه جامعه
۲- آموزش و فرهنگ‌سازی
۳- ایجاد اشتغال و توسعه‌ی مهارت
۴- سرمایه‌گذاری اجتماعی
بررسی عملکرد بورس اندونزی نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۴ برنامه‌ی مسئولیت اجتماعی شرکتی این بورس بر جنبه‌های آموزش و سرمایه‌گذاری اجتماعی متمرکز بوده است.
۱-۱-۳- آموزش بازار سرمایه
بورس اندونزی با انجام مستمر برنامه‌های پایدار مسئولیت اجتماعی، این برنامه‌ها را در حوزه‌ی آموزش که بر دستیابی به درک بهتر جامعه از مدیریت مالی، سرمایه‌گذاری و بازارهای سرمایه تأکید دارد، اجرا می‌کند. هدف بورس اندونزی، اصلاح دانش کل جامعه و بهویژه جوانان از طریق ارائه راهکارهای آموزشی گوناگون و منظم است.
بورس اندونزی اجرای مسئولیت اجتماعی شرکتی را فرصتی برای ارائه خدمات به جامعه می‌داند. این امر بهویژه در مورد میزان تأثیر استانداردهای بینالمللی زندگی در توسعه اقتصادی کشور و بازار سرمایه مورد بررسی قرار گرفته است. بورس اندونزی هر سال اقدام به برگزاری برنامه‌های آگاهی اجتماعی در زمینه آموزش، اجتماع و محیط‌زیست برای افزایش دانش عمومی جامعه می‌کند.
فعالیتهای آموزشی بازار سرمایه بخش جدایی‌ناپذیر برنامه این بورس برای عمومی کردن بازار سرمایه به‌منظور افزایش دانش عمومی سرمایه‌گذاری است و انتظار می‌رود علاقه‌ی عموم مردم را به سرمایه‌گذاری در این بازار افزایش دهد. برنامه‌ی آموزشی بازار سرمایه بورس اندونزی ساختاری منظم دارد و به‌طور مستمر بازبینی میشود. این برنامه شامل موارد زیر است:
۱- آموزش بازار سرمایه متعارف
۲- آموزش بازار سرمایه اسلامی
۳- برگزاری انجمن سرمایه‌گذاران
۴- برگزاری مسابقات کشوری بازار سرمایه برای دانشجویان
۵- گنجاندن مواد آموزشی بازار سرمایه در برنامه درسی مقاطع مختلف تحصیلی
مجموع هزینه‌های آموزشی بورس اندونزی در سال ۲۰۱۴ برای مردم این کشور بهویژه برای دانش‌آموزان و دانشجویان بالغ‌بر ۲/۶ میلیارد روپیه۲۰ بوده است.
۲-۱-۳- کمیته‌ی مدیریت
ریسک و فناوری اطلاعات
بورس اندونزی به اصلاح کیفیت آموزش در این کشور اهمیت می‌دهد. یکی از برنامه‌های مربوط به مسئولیت اجتماعی شرکتی که توسط بورس اندونزی با همکاری شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار۲۱ و تسویه وجوه۲۲بورس اندونزی انجام شده، بهبود آموزش به‌وسیله ابزار آموزشی مبتنی بر فناوری اطلاعات است. به این وسیله بورس اندونزی ابزار آموزشی مبتنی بر فناوری اطلاعات را برای اساتید در حوزه‌های ریاضی، علوم طبیعی و زبان انگلیسی فراهم می‌کند. ازآنجاکه مهارت اساتید در این حوزه‌ها زمان‌بر است، آموزش استفاده از این ابزارها تا زمان مهارت اساتید، ارائه میشود.
استفاده از امکانات مناسب همراه با توان اساتید، کیفیت آموزش را در این کشور بالا برده و سطح علمی دانش‌آموزان و دانشجویان را افزایش می‌یابد. اجرای این برنامه‌ها به‌طور مستمر ارزشیابی میشود تا از اثربخشی آن در رسیدن به اهداف موردنظر اطمینان حاصل شود. مجموع هزینه‌هایی که بورس اندونزی و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه در سال ۲۰۱۴ میلادی صرف این برنامه‌ها کردند، بالغ‌بر ۱۶۹ میلیون روپیه بوده است.
بورس اندونزی در سال ۲۰۱۴ به چندین مدرسه در قالب موارد مطرحشده در صفحه بعد کمک کرده است:
ساخت کتابخانه در مدارس با صرف هزینه ۳۸ میلیون روپیه
تجهیز کامپیوترهای مدارس با صرف هزینه ۶۳ میلیون روپیه
اهدای ۱۵ کامپیوتر و ۴ پرینتر به آموزشگاه بازار سرمایه
نوسازی کلاس‌های مدارس با صرف هزینه ۴۶ میلیون روپیه
۳-۱-۳- توسعه‌ی جامعه و اجتماع
بورس اندونزی به‌منظور تحقق یک زندگی اجتماعی بهتر بهویژه در زمینه‌ی بهبود رفاه، برنامه‌هایی با محوریت توسعه اجتماعی را در سال ۲۰۱۴ پیاده کرده که شامل موارد زیر بوده است:
ساخت مزرعه: این فعالیت ادامه‌ی برنامه‌ی سال ۲۰۱۳ بوده که شامل تهیه دوره‌ای دانه و بذر، مشاوره‌ی کشاورزی توسط افراد حرفه‌ای و نظارت بر پیشرفت کار این افراد بوده است. تلاش بورس اندونزی در این زمینه هدفمند بود و قصد داشت به این وسیله به کشاورزان و جامعه کمک کند تا درآمدشان افزایش یابد و تعداد گوسفندان را که رو به کاهش بود، افزایش دهند. این بورس در سال ۲۰۱۳ در حدود ۳۷۶ میلیون روپیه برای این طرح اختصاص داده بود و در سال ۲۰۱۴، ۶۱ میلیون روپیه دیگر به آن افزود.
ساخت مزرعه برای پرورش بز و بره: این برنامه شامل تهیه دانه و بذر، افزایش کاه و جو، مشاوره مزرعه‌داری توسط افراد حرفه‌ای و نظارت بر پیشرفت کار گروه مزرعه‌داران بود. در سال ۲۰۱۴ بورس اندونزی ۱۳۷ میلیون روپیه به این برنامه اختصاص داده است.
۴-۱-۳- طرح‌های حمایتی بورس اندونزی
بورس اندونزی در این طرح به مردم آسیب‌دیده ناشی از حوادث طبیعی کمک می‌کند. کلیه اقدامات لازم از لحظه وقوع حادثه تا فعالیتهای جبرانی پس از حادثه و اسکان آنها توسط این بورس انجام میشود. برخی فعالیتهای انسان دوستانه بورس اندونزی در سال ۲۰۱۴ به شرح زیر است:
کمک به قربانیان سیل در مانادو: کمک‌رسانی بورس اندونزی شامل سه مرحله بود. در ابتدا مرکز خیریه این بورس مبلغ ۱۰۰ میلیون روپیه به افراد حادثه‌دیده اهدا کرد. در ادامه به قربانیان این سیل در ۴ محل حادثه‌دیده ۱۲۲ میلیون روپیه اهدا شد. در ادامه و در تاریخ ۱۴ فوریه ۲۰۱۴ بورس اندونزی مبلغ ۲۸ میلیون روپیه برای تهیه‌ی لباس و کفش فرزندان قربانیان این حادثه پرداخت کرد.
کمک به قربانیان فوران آتش‌فشان مونت کلود: کمک‌رسانی بورس اندونزی در این حادثه شامل دو مرحله بود. در ابتدا امدادرسانی برای رفع نیازهای اساسی قربانیان بالغ‌بر ۳۰۰ میلیون روپیه در ۲۲ فوریه ۲۰۱۴ و در ادامه کمک نقدی ۳۰۰ میلیون روپیه‌ای برای اسکان چندین خانواده که بر اثر این آتش‌فشان خانه‌های خود را از دست داده بودند.
کمک به قربانیان آتش‌فشان مونت سینابونگ: بورس اندونزی پس از این حادثه برای پشتیبانی و تدارک نیازهای قربانیان و ساخت امکانات فیزیکی مبلغ ۲۵۰ میلیون روپیه کمک کرد.
۲-۳- بورس مسکو
بورس مسکو یکی از فعال‌ترین مشارکت‌کنندگان در برنامه‌ی ملی روسیه برای افزایش سواد و دانش مالی این کشور است. اقدامات آموزشی این بورس در سال ۲۰۱۴ در بسیاری از شهرهای روسیه انجام و برنامه‌ای تحت عنوان «هفته‌ی دانش مالی» در چندین شهر این کشور برگزار شد. بورس مسکو به منظور افزایش اشتیاق و انگیزه جوانان، کارگاه‌ها و بازی‌های مالی را در کمپ دانش مالی جهانی برگزار کرد.
بورس مسکو در سال ۲۰۱۴ به‌عنوان بخشی از همکاری خود با فعالان بازار، حدود ۳۰ سمینار با شرکت‌های کارگزاری در مسکو و سایر مناطق کشور روسیه برگزار کرد.
حضور ۲،۷۰۰ بازدید‌کننده در موزه تاریخ بورس مسکو در سال ۲۰۱۴ از افتخارات این بورس به شمار می‌رود. در همین سال ادامه فعالیت برای گسترش موزه یادشده ادامه یافت و بیش از ۷۰ مورد به مجموعه موزه اضافه شد.
۱-۲-۳- فعالیتهای آموزشی بورس مسکو
بورس مسکو به‌عنوان بخشی از پروژه‌های پژوهشی و توسعه‌ی این بورس و همچنین آموزش کارکنان کارآزموده برای بخش مالی با دانشگاه‌های برجسته فنی و اقتصاد روسیه همکاری می‌کند. این بورس در سال ۲۰۱۴ پروژه‌های مشترکی را با دانشگاه‌های متعددی از جمله دانشگاه اقتصاد روسیه و دانشگاه مالی روسیه انجام داد.
این بورس برای پشتیبانی از فناوری‌های کامپیوتری در سیستم بانکداری و بورس با دانشگاه مهندسی و فیزیک مسکو همکاری می‌کند. همچنین برای دانشجویان این دانشگاه‌ها دوره‌های آموزشی غیرحضوری (اینترنتی) برگزار می‌کند. بورس مسکو در مارس ۲۰۱۴ با مشارکت دانشکده‌ی مالی مسکو میزبان رقابت علمی سالیانه‌ی روسیه در زمینه‌ی بازارهای مالی برای دانشجویان و فارغ‌التحصیلان بود. در این مراسم دوره‌های تخصصی مدیریت ریسک مالی توسط اساتید حرفه‌ای برای شرکت‌کنندگان برگزار شد.
۲-۲-۳- فعالیتهای خیریه بورس مسکو
فعالیتهای خیریه بورس مسکو با هدف کمک به افراد نیازمند بهویژه کودکان صورت می‌گیرد. تأمین مالی برخی پروژه‌ها از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی حوزه‌های اجتماعی از دیگر فعالیت بورس مسکو در این زمینه است.
بورس مسکو به‌منظور افزایش کارایی در امور خیریه و افزایش تعداد افراد تحت پوشش با سازمان‌های غیرانتفاعی خیریه همکاری می‌کند. حضور داوطلبانه کارکنان این بورس در فعالیتهای خیریه یکی از خط‌مشی‌های اصلی بورس مسکو است. کمیته‌ی خیریه بورس مسکو بر اساس هزینه‌های پیش‌بینی‌شده و بودجه تأییدشده، در مورد تحت حمایت قرار گرفتنِ سازمان‌ها و پروژه‌ها اجتماعی تصمیم‌گیری می‌کنند و فعالیت آن به‌وسیله ریاست کمیته‌ی خیریه اداره میشود. بورس مسکو در سال ۲۰۱۴ برای پروژه‌های انسان دوستانه درمجموع ۳۲ میلیون روبل۲۳اختصاص داد. بورس مسکو هزینه درمان کودکانی که از بیماری‌های خونی و غدد رنج می‌بردند را نیز بر عهده گرفت. این بورس همچنان به همکاری خود با چندین مرکز خیریه ادامه می‌دهد.
علاوه بر موارد ذکر‌شده و همکاری بورس مسکو با سازمان‌های غیرانتفاعی، مشارکت در پروژه‌های خیریه خصوصی برای کودکان نیز در چهارچوب اهداف این بورس در زمینه فعالیتهای خیریه است. یکی از اقدامات این بورس در سال ۲۰۱۴ انتشار کتاب رنگی و تصویری برای کودکانی بود که مشکلات بینایی داشتند. کارکنان بورس مسکو داوطلبانه در فعالیتهای مؤسسه‌های خیریه مشارکت می‌کنند. این افراد در دسامبر ۲۰۱۴ در پروژه‌ای که برای تهیه کالاهای پزشکی بیماران سه هفته به طول انجامید، مشارکت کردند.
اطلاعات مربوط به فعالیتهای خیرخواهانه‌ی بورس مسکو بر روی پورتال داخلی این بورس قرار دارد و در دسترس همه کارکنان است. همچنین اخبار روزانه‌ی شرکت در مورد فعالیتهای خیرخواهانه از طریق ایمیل به کارکنان اطلاع‌رسانی میشود.
۳-۳- بورس استانبول
مسئولان بورس ترکیه معتقد هستند که پایداری بازارهای مالی و شرکت‌ها و همچنین رشد اقتصادی، نقش عمده‌ای در توسعه منظم و منطقی جوامع در سطح جهانی ایفا می‌کند. به همین منظور با ترویج هنر و فرهنگ، آموزش و کمک به فعالیتهای خدمات اجتماعی از طریق بورس استانبول، برای حرکت به‌سوی یک کشور توسعه‌یافته تلاش می‌کنند.
بورس استانبول در پروژه‌های مربوط به افزایش کیفی آموزش در سطح مدارس، آموزشگاه‌ها و دانشگاه‌ها شرکت می‌کند و با سرمایه‌گذاری در استان‌ها و بخش‌های فاقد فرصت‌های کافی، باعث اطمینان از ارتقای کیفیت آموزش و گسترش آگاهی آموزشی در سطح ترکیه میشود. از دیگر سو، رشد کلی از طریق توانمندسازی افراد بزرگسال برای مشارکت در زندگی تجاری با آموزش و دوره‌های حرفه‌ای فصلی و هفتگی، تضمین میشود.
۱-۳-۳- مدارس بورس استانبول
بورس اوراق بهادار کشور ترکیه در سال ۱۹۹۷ در چهارچوب برنامه تدوین‌شده نظام آموزش‌وپرورش این کشور اقدام به ساخت ۴۶ مدرسه کرد. بورس ترکیه در راستای چهارچوب یادشده و مطابق با نیازهای منطقه‌ای اقدام به ساخت ۴۳۲ مؤسسه آموزشی در ۲۷۷ منطقه در ۸۰ استان سراسر ترکیه کرده است. این اقدامات بورس ترکیه به‌عنوان بخشی از «مشارکت عملی در پروژه ملی آموزش‌وپرورش» برای کمک به توسعه منطقه‌ای و ایجاد فرصت‌های برابر در سراسر این کشور بوده است. بورس استانبول با راه‌اندازی «صندوق سرمایه‌گذاری آموزش‌وپرورش» با بودجه اولیه ۳۲ میلیون لیر ترکیه در تأمین مالی این پروژه سهیم شده است. این صندوق با مدیریت بورس استانبول اداره میشود و بودجه این صندوق در حال حاضر به ۵/۱ میلیون لیر ترکیه رسیده است.
بورس استانبول تلاش‌های بسیاری در توسعه آموزش‌وپرورش این کشور داشته و با ارائه خدمات آموزشی به حدود ۸۰۰,۰۰۰ دانش‌آموز نقش به‌سزایی در رشد آموزش این کشور داشته است. این بورس در ساخت اماکن آموزشی مانند مدارس ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان، فنی و حرفه‌ای، مدارس شبانه‌روزی، سالن‌های اجتماع مانند سالن‌های کنفرانس و سالن ورزش نقش خود را به‌خوبی ایفا کرده است.
بورس استانبول با حمایت از سیاست‌های دولت این کشور با شعار «هیچ استانی بدون دانشگاه» اقدام به ساخت ۱۵ دانشگاه در ۱۰ استان کرده است.
۲-۳-۳- فعالیتهای فرهنگی و هنری بورس استانبول
۱-۲-۳-۳- مجموعه فرهنگی بورس استانبول
بورس استانبول با سامان‌دهی فعالیتهای هنری مانند برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی، برگزاری نمایشگاه در مدرسه‌ها و… در توسعه فرهنگی کشور ترکیه نقش مهمی ایفا کرده است. سالن‌های نمایشگاهی در داخل ساختمان بورس این کشور حضور دارند و از طریق پشتیبان حمایت می‌شوند. مجموعه فرهنگی بورس استانبول در کانون توجه این بورس قرار دارد و روزبه‌روز در حال رشد است. در حال حاضر این مجموعه با ظرفیت بیش از ۴۰۰ اثر هنری در حال فعالیت است.
۲-۲-۳-۳- گروه موسیقی بورس استانبول
یکی دیگر از پروژه‌های اجتماعی ارائه‌شده توسط بورس استانبول، گروه موسیقی این بورس است که با هدف به یادگار گذاشتن آن برای نسل‌های آینده طراحی شده است.
بورس استانبول در این زمینه در حال به خدمت درآوردن اساتید برجسته موسیقی ترکیه همراه با تک‌نوازی موسیقی استانبولی به‌منظور سازمان‌دهی برای برگزاری کنسرت در شهرهای زیادی از این کشور است. همچنین این بورس اقدام به برگزاری کارگاه‌های آموزشی موسیقی در دانشگاه‌های این کشور کرده است.
۳-۳-۳- پشتیبانی از فعالیتهای ورزشی
یکی از حامیان اصلی جشنواره فرهنگی Ethnosport سال ۲۰۱۶ استانبول، بورس استانبول بود. این جشنواره توسط سازمان جهانی Ethnosport برای احیای ورزش‌های سنتی سازمان‌دهی شده است. این بورس از یک کماندار ملی پارالمپیک کشور ترکیه به نام عبدالله یورولماز از طریق فدراسیون ورزش‌های معلولین و فدراسیون تیراندازی ترکیه حمایت کرد. با پشتیبانی و حمایت از این ورزشکار، به معرفی او در کشور ترکیه پرداخته شد تا مردم این کشور او را بهتر بشناسند و او برای رسیدن به موفقیت‌های بیشتر تلاش کند.
۴-۳-۳- کشته‌شدگان بورس استانبول
یک مأمور پلیس و یک شهروند، در حمله‌ای ضربتی درحالی‌که از بورس استانبول دفاع می‌کردند، کشته شدند. بورس استانبول کمک به خانواده‌های این شهدا را از وظایف خود در راستای مسئولیت اجتماعی می‌داند و از آنها به‌صورت مادی و معنوی حمایت می‌کند. در این زمینه آپارتمان‌هایی برای خانواده‌های کشته‌شدگان خریده شده است. علاوه بر این، بورس استانبول مسابقاتی مانند فوتبال را به نفع این خانواده‌ها برگزار می‌کند. همچنین در محوطه‌ی این بورس لوح یادبودی برای برخی از شهیدان همکار بورس ساخته شده تا یاد آنها را جاودانه کند. برگزاری مراسم یادبود برای شهیدان از دیگر اقدامات بورس استانبول است.
۴-۳- بورس ژاپن
۱-۴-۳- آموزش جامعه در زمینه مسائل اقتصادی و مالی
بورس ژاپن به‌عنوان بخش اصلی زیرساخت مالی و اقتصادی این کشور در زمینه آموزش‌های اقتصادی و مالی به‌طور مستمر در حال فعالیت است. هدف این بورس افزایش دانش عموم مردم در زمینه بورس، تأمین مالی و بالابردن درک استفاده از خدمات مالی مناسب و کمک به مردم این کشور از طریق آموزش سرمایه‌گذاران حقیقی (خرد) است.
۱-۱-۴-۳- آموزش اقتصادی و مالی
آکادمی بورس ژاپن
بورس ژاپن با برگزاری دوره‌های سرمایه‌گذاری در رابطه با سهام، صندوق‌های قابل‌معامله در بورس، ابزار مشتقه و … به افزایش توان علمی علاقه‌مندان کمک می‌کند. علاوه بر این، دوره‌هایی در رابطه با اقتصاد کلان و آخرین نظریه‌های اقتصادی توسط این بورس برگزار میشود. علاوه بر برگزاری دوره‌های یادشده، بورس ژاپن میزبان سخنرانان متخصص بینالمللی در زمینه‌های اقتصادی است.
گسترش مدارس (ابتدایی تا دبیرستان)
اقتصاد و شرکت‌های سهامی، بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره مردم ژاپن است، اما در مدارس این کشور فرصت زیادی برای تدریس این مباحث وجود ندارد. به همین دلیل بورس ژاپن کارکنان خود را برای سخنرانی در مورد موضوعاتی مانند سیاست، اقتصاد و شهروندی عمومی به کار می‌گیرد. این سخنرانی‌ها شامل توضیح چهارچوب شرکت‌های سهامی عام و آشنا کردن دانش‌آموزان و دانشجویان با مفاهیم مالی و اقتصادی است. در سال ۲۰۱۳ کارکنان بخش آموزش بورس ژاپن در ۶۸ مدرسه در مورد مسائل یادشده به سخنرانی پرداختند و درمجموع بیش از ۸،۰۰۰ دانش‌آموز و دانشجو در این سخنرانی‌ها حضور داشتند.
سخنرانی‌های اقتصادی برای والدین و جوانان
بورس ژاپن با برگزاری دوره‌های آموزشی در تابستان و سایر تعطیلات برای والدین و جوانان به افزایش دانش مردم این کشور در زمینه امور مالی و اقتصادی می‌پردازد. در سال ۲۰۱۳ میلادی بیش از ۲،۶۰۰ نفر در این گردهمایی‌ها شرکت کردند. بازدید کودکان ۴ تا ۶ ساله از امکانات و تجهیزات بورس ژاپن و ارائه توضیحاتی پیرامون مسائل مالی و بازار سرمایه این کشور از دیگر اقدامات این بورس است.
سخنرانی‌های دانشگاهی
بورس ژاپن به‌منظور افزایش توان علمی در زمینه‌های مالی و اقتصادی کارکنان بخش آموزش بورس خود را برای سخنرانی به دانشگاه‌های معتبر سراسر ژاپن معرفی می‌کند. در سال ۲۰۱۳ کارکنان این بخش در ۵۱ دانشگاه بیش از ۱۳۰۰۰ سخنرانی کردند.
حمایت از دوره‌های آموزشی
بورس ژاپن با حمایت از برگزاری دوره‌های آموزشی دو دانشگاه کیو۲۴و سوفیا۲۵برای پرورش استعدادهای برتر این کشور تلاش می‌کند. برخی از دوره‌های برگزارشده توسط این دانشگاه‌ها شامل قوانین حاکم بر بازار اوراق بهادار، مدیریت، اقتصاد، حسابداری و نحوه پذیرش سهام در بورس است. در سال ۲۰۱۳ به مناسبت ۱۰۰ سالگی دانشگاه سوفیا دوره آموزشی عملکرد بازار اوراق بهادار برگزار شد.
برگزاری سمینار برای اساتید
بورس ژاپن در تابستان و سایر تعطیلات با هدف ارتقای توانمندی‌های اساتید دوره‌های آموزشی برگزار می‌کند. این بورس برای افزایش توانمندی‌های اساتید دوره‌هایی را برای کارمندان و گروه‌های تدریس کننده برگزار می‌کند.
۲-۱-۴-۳- حمایت از کارآفرینان برتر
عوامل محیطی در ایجاد یک اقتصاد پرجنب‌وجوش برای آینده نقش مهمی ایفا می‌کند. بورس ژاپن به‌عنوان بخشی از برنامه مشارکت اجتماعی با تأکید بر ایجاد علاقه به شروع کسب‌وکارهای جدید از تأسیس شرکت‌ها توسط کارآفرینان برتر حمایت می‌کند. این بورس با حمایت از کارآفرینان به تشویق افراد بیشتر برای تأسیس شرکت می‌پردازد.
۳-۱-۴-۳- افزایش سطح آگاهی مردم در زمینه بازار سرمایه
این پروژه به‌صورت مشترک توسط بورس ژاپن و اعضای انجمن معامله‌گران اوراق بهادار این کشور و سایر گروه‌های فعال در زمینه بازار سرمایه برای افزایش دانش اوراق بهادار انجام میشود. برخی از این فعالیت‌ها شامل گنجاندن مواد مالی و اقتصادی در کتاب‌های درسی دانش آموزان برگزاری مستمر سخنرانی‌ها و سمینارهای آموزشی برای عموم جامعه است.
۲-۴-۳- افزایش همکاری‌های بینالمللی
۱-۲-۴-۳- مشارکت و همکاری با سازمان‌های بینالمللی
فدراسیون جهانی بورس‌ها
فدراسیون جهانی بورس‌ها در جولای ۲۰۱۴ از ۶۰ بورس تشکیل شده بود. اقدامات مختلف این فدراسیون شامل پیشنهادها برای سیاست‌های مرتبط با بازارهای سرمایه، انجام تحقیق و نظرسنجی و ارائه‌ی داده‌های آماری است. همچنین فدراسیون جهانی بورس‌ها از بالا بردن اعضای خود با تبادل اطلاعات و پشتیبانی از بورس‌ها جدید حمایت می‌کند. فعالیتهای اخیر این فدراسیون شامل تقویت توابع کنترل ریسک در واکنش به گسترش معاملات پرتکرار۲۶، تبادل اطلاعات در مورد مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری و همچنین امنیت در دنیای مجازی است.
بورس ژاپن با شرکت در مجامع عمومی فدراسیون جهانی بورس‌ها و حضور در ترکیب هیئت مدیره و کمیته‌ی کار آن، از اقدامات این فدراسیون حمایت می‌کند.
فدراسیون بورس‌های آسیا و اُقیانوسیه۲۷
این فدراسیون در جولای ۲۰۱۴ از ۱۸ بورس تشکیل شده بود که در منطقه‌ی آسیا و اُقیانوسیه قرار گرفته است. فعالیتهای این فدراسیون شامل تسهیل تبادل اطلاعات میان اعضا و حمایت از آنها است. بورس ژاپن دبیر فدراسیون یاد شده است و مسئول برگزاری مجامع عمومی و کمیته‌ی کار آن است.
برخی از فعالیتهای اخیر این فدراسیون شامل اقدامات اعضا برای افزایش معاملات برون‌مرزی در آسیا، تبادل دیدگاه‌های مرتبط با افزایش توسعه‌ی بازار در کشورهای در حال رشد و انجام مطالعات تطبیقی در مورد ساختار بازار سرمایه است.
۲-۲-۴-۳- پذیرش کارآموز از سایر بورس‌ها (با همکاری آژانس بینالمللی ژاپن۲۸)
بورس ژاپن از سال ۱۹۹۰ از اساتید و کارآموزان بورس‌های کشورهای مختلف برای کمک به توسعه‌ی بازارهای سرمایه و بازارهای اوراق بهادار در کشورهای آسیای شرقی استقبال می‌کند. بخشی از فعالیتهای آموزشی این افراد در مورد نقش راهبری شرکتی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار ژاپن است. نحوه پذیرش سهام، دستورالعمل‌های معاملاتی، سیستم نظارت بر معاملات و همچنین سایر فعالیتهای خود انتظامی از دیگر فعالیتهای این کار گروه است، این برنامه شامل بازدید از مؤسسات مالی، شرکت‌های اوراق بهادار و سایر سازمان‌های مرتبط نیز میشود.
۳-۴-۳- افزایش فعالیتهای تحقیقاتی
۱-۳-۴-۳- انجام فعالیتهای علمی مشترک با دانشگاه توکیو
بورس ژاپن با همکاری دانشگاه توکیو فعالیت‌هایی در زمینه فناوری‌های تحلیل داده‌ها و تکنولوژی‌های شبیه‌سازی انجام داده است تا به ثبات و کارایی ارزشیابی ابزارهای مالی کمک کند. تیم تحقیقاتی بورس ژاپن با دو تیم تحقیقاتی در بخش سیستم‌های نوآوری و دانشکده مهندسی کار می‌کند تا فناوری تجزیه‌وتحلیل داده‌های معاملات پر تکرار، با سرعت بالا و سایر مدل‌های معاملاتی را توسعه دهد. این پروژه با شبیه‌سازی بازار امکان عملیات باثبات و کارا در بازارهای سرمایه را فراهم می‌کند.
۲-۳-۴-۳- مقاله‌های منتشرشده توسط بورس ژاپن
بورس ژاپن در حال بررسی تغییرات در محیط‌های عملیاتی و سیستم‌های قانونی مرتبط به‌منظور ایجاد یک بازار سرمایه جذاب‌تر است. نتایج این بررسی‌ها با همکاری مدیریت بورس ژاپن و محققان خارج از این بورس به‌صورت مقاله منتشر میشود.
۳-۳-۴-۳- گروه مطالعاتی بورس ژاپن
در مورد ابزارهای مالی و اوراق بهادار چهارچوب قانونی امور مالی و اوراق بهادار بورس ژاپن در سال‌های اخیر با پیشرفت ابزارهای مالی و اوراق بهادار تغییرات زیادی داشته است. گروه تحقیقاتی بورس ژاپن از تحقیقات تخصصی در مورد امور مالی و اوراق بهادار پشتیبانی می‌کند و زمینه را برای گروه مطالعاتی در مورد ابزارهای مالی و اوراق بهادار فراهم می‌کند تا این مطالعات را در داخل و خارج کشور ژاپن در دسترس همگان قرار دهد. این گروه شامل ۲۴ محقق برجسته است که در مورد طیف گسترده‌ای از مسائل حقوقی با توجه به قانون مالی و اوراق بهادار بحث و تبادل نظر می‌کنند. جلسات ماهانه در توکیو و اوزاکا برگزار میشود و گزارش‌های آن در وب‌سایت بورس ژاپن قابل‌مشاهده است.
۴-۴-۳- حفاظت از محیط زیست
بورس ژاپن قصد دارد با کاهش مصرف انرژی اقدامات لازم را برای کاهش اثرات زیست محیطی انجام دهد تا به تحقق یک جامعه پایدار کمک کند. این بورس برای افزایش آگاهی کارکنان خود در مورد مسائل زیست محیطی اقداماتی در زمینه کاشت درختان، فعالیت‌هایی مربوط به تمیز کردن اماکن عمومی و … انجام داده است.
۱-۴-۴-۳- اقدامات بورس ژاپن برای کاهش اثرات زیست‌محیطی
بورس ژاپن برای کاهش اثرات زیست محیطی اقداماتی در زمینه کاهش مصرف انرژی برای روشنایی و تهویه هوا در ساختمان بورس این کشور انجام داده است. به‌عنوان‌مثال، میزان برق مصرفی در ساختمان بورس اوراق بهادار ژاپن به‌طور پیوسته در حال کاهش است به‌طوری‌که در سال ۲۰۱۲ نسبت به سال ۲۰۰۲ با کاهش ۱۲ درصدی روبه‌رو بوده است. این کاهش مصرف درنتیجه جایگزینی تجهیزات تهویه مطبوع و همچنین تلاش برای افزایش آگاهی اثرات مخرب بر محیط‌زیست در میان کارکنان بوده است. برخی از اقدامات بورس ژاپن برای کاهش مصرف برق شامل استفاده از نوت‌بوک به‌جای رایانه‌های رومیزی، کاهش نور در سالن‌هایی که تردد کمتری دارد، خاموش کردن روشنایی‌های غیرضروری و … بوده است.
علاوه بر کاهش مصرف برق، مصرف کلی انرژی در ساختمان بورس ژاپن از جمله مراکز داده کاهش یافته است. این بورس برای بهبود کارایی زیرساخت‌ها و کاهش مصرف کلی انرژی اهمیت بسیاری قائل است؛ زیرا معتقد است افزایش کارایی زیرساخت‌ها برای کاهش اثرات مخرب زیست محیطی و ایجاد یک جامعه پایدار امری ضروری است.
۲-۴-۴-۳- برنامه درختکاری بورس ژاپن
در بورس ژاپن فعالیت‌هایی در رابطه با کاشت درخت انجام شده است تا آگاهی از حفاظت محیط زیست در میان کارکنان جوان افزایش یابد. در سال ۲۰۱۳ درمجموع ۵۰ نفر از کارکنان شرکت بورس ژاپن و سایر نهادهای مالی این کشور ۷۰ درخت کاشتند. مدارس ابتدایی نیز در راستای فعالیتهای کاشت درخت با هدف عمیق کردن درک دانش‌آموزان از اهمیت مسائل زیست‌محیطی از بورس ژاپن پیروی کردند.
۵-۴-۳- مشارکت در جامعه
بورس ژاپن مشارکت فعالی در زمینه‌هایی که به سود این کشور است، دارد. به‌عنوان‌مثال در سال ۲۰۱۳ فعالیت‌هایی در زمینه ایجاد محرک‌هایی برای پاک‌سازی‌های محلی انجام داد. همچنین در منطقه‌ای که بورس اوراق بهادار توکیو در آن قرار دارد، جشنواره‌ای برگزار کرد. علاوه بر این کارکنان بورس ژاپن در زیباسازی یکی از خیابان‌های مشهور شهر اوزاکا همکاری کردند. بورس ژاپن در پی تقویت فعالیت و مشارکت خود در این زمینه است تا بتواند جامعه جوان کشورش را به حفاظت از محیط زیست تشویق کند.
۴- جمع‌بندی و نتیجه‌گیری
مسئولیت‌های اجتماعی بخش مهمی از اقدامات شرکت‌ها در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه است. این خدمات به‌مرورزمان گستره وسیع‌تری شامل توجه به مسائل زیست محیطی و طیف گسترده‌تری از خدمات اجتماعی را در برگرفته است. انجام این امور بر این اندیشه استوار گشته که توسعه پایدار یک کشور بدون توجه به توسعه زیرساخت‌های اجتماعی و توجه به مسائل زیست محیطی امکان‌پذیر نیست و هر شرکت در قبال بهره‌گیری از امکانات اجتماعی و محیطی باید مسئولیت‌هایی پذیرفته و اقداماتی را به انجام رساند. بورس‌ها نیز به‌عنوان شرکت‌هایی بزرگ، معتبر و فعال در عرصه مالی خود را در قبال اجتماع و محیط زیست مسئول شمرده‌اند. تعداد درخور ملاحظه‌ای از بورس‌های عضو فدراسیون جهانی بورس‌ها به اقدامات گسترده‌ای در ارتباط با مسائل زیست محیطی، اجتماعی و راهبری می‌پردازند. این اقدامات بیشتر بر آموزش‌های گسترده از عمومی تا تخصصی و اقداماتی در راستای حفظ محیط زیست تمرکز یافته است. همچنین بهبود رفاه عمومی، فعالیتهای فرهنگی و هنری، ساخت مدرسه و موزه و مواردی ازاین‌دست ازجمله اقدامات بورس‌ها در راستای دستیابی به توسعه پایدار است. توجه بورس‌ها به اقدامات زیست محیطی، اجتماعی و راهبری در راستای دستیابی به توسعه پایدار نشان‌دهنده جایگاهی است که آنها در اقتصاد ملی برای خود قائل‌اند.
