توان، تمایل و تلاش، لازمه موفقیت در حوزه مالی است
رئیس هیئت‌مدیره انجمن مالی ایران در گفتگو با «ماهنامه بورس» مطرح کرد
توان، تمایل و تلاش، لازمه موفقیت در حوزه مالی است
رضا راعی، معاون ارزی اسبق بانک مرکزی و عضو سابق هیئت عامل سازمان توسعه و سرمایه‌گذاری است که در حال حاضر، ریاست هیئت مدیره انجمن مالی ایران را بر عهده دارد و مدیر گروه «مدیریت مالی و بیمه» در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران است. این مدرس حوزه مالی در دانشگاه تهران که تحصیلات مقطع کارشناسی را در دانشگاه اصفهان و مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای خود را در دانشگاه تهران گذرانده است، در گفتگو با ماهنامه «بورس» مدیریت مالی را یک حوزه بین رشته‌ای معرفی می‌کند و موفقیت در آن را مستلزم کسب توانمندی‌های لازم در علوم «ریاضیات»، «روانشناسی»، «اقتصاد»، «پژوهش عملیات»، «حسابداری» و … می‌داند. این دانش‌آموخته حوزه مالی، در تکمیل دیدگاه فوق توضیح می‌دهد که موفقیت در هر حوزه‌ای، از جمله در حوزه علم مالی، مشروط به وجود پارامترهای توان، تمایل و تلاش است و اضافه می‌کند که هرکدام از این موارد قابلیت تقویت و افزایش دارند. مشروح این گفتگوی خواندنی در ادامه مطرح می‌شود.
به‌عنوان معاون ارزی اسبق بانک مرکزی در سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۸۸، لطفاً از شرایط آن دوران و چالشهایی که در دوران فعالیت خود با آن مواجه بودید، برایمان بگویید.
سال‌های ابتدایی ورود بنده به بانک مرکزی با شروع تحریم‌های نظام بانکی آمریکا علیه ایران همزمان شد، به گونه‌ای که برای تحمیل فشار اقتصادی بر ایران، روابط بین بانکی قطع شده و در سطح بین‌المللی، با ایران همکاری نمی‌کردند.
غیر از روابط بانکی متناظـر (Corresponding Relationship)، تعداد زیادی از بانک‌ها دفاترشان در ایران را تعطیل کردند و شبکه پیام‌رسانی مالی جهانی (SWIFT) نیز قطع شد.
از دیگر مسائلی که با آن مواجه بودیم، بلوکه شدن دارایی‌های خارجی و سپرده‌های ارزی بود. همچنین در تأمین ارز و طلا با مشکلاتی مواجه بودیم. تحریم در حوزه بانکی، به بانکداری داخلی ارتباطی نداشت و به حوزه بین‌المللی و ارزی مربوط می‌شد، حوزه ارزی بانک مرکزی، عهده‌دار تمامی فعالیت‌های بین‌المللی بود.
در آن سالها، قیمت ارز تک‌نرخی بود و تا زمان فعالیت بنده در سمت معاونت ارزی، این نرخ حفظ شده بود و همانطور که آمار موجود در سایت بانک مرکزی هم نشان می‌دهد، نرخ ارز را با شیبی ملایم افزایش دادیم. در این خصوص، سیاستی در پیش گرفتیم و مابه‌التفاوت نرخ تورم داخلی و خارجی را به نرخ ارز آن سالها اضافه کردیم، این سیاست موجب شد که افزایشی ناگهانی در نرخ ارز نداشته باشیم. همچنین علی‌رغم تحریم‌های موجود در آن زمان، ارز مورد نیاز کشور، اسکناس ارز و حتی طلا را نیز تأمین کردیم. هر انس طلا بین ۴۰۰ تا حداکثر ۹۰۰ دلار تهیه شد که بعدازآن به‌تدریج افزایش یافت و به ۱۹۰۰ دلار هم رسید.
از اهم اقدامات سازمان «توسعه و سرمایه‌گذاری» در دانشگاه تهران، همکاری با پارک «علم و فناوری» دانشگاه، به‌منظور کارگزاری تکنولوژی و تأمین مالی ایجاد مراکز نوآوری است؛ به‌عنوان عضو اسبق هیئت عامل این سازمان، در این خصوص توضیحات بیشتری ارائه دهید.
سازمان توسعه و سرمایه‌گذاری دانشگاه تهران، به‌عنوان اولین سازمان توسعه و سرمایه‌گذاری در دانشگاه‌های کشور، توسط اینجانب ایجاد شد. انگیزه اصلی از تأسیس سازمان، کاهش وابستگی بودجه‌ای دانشگاه تهران به بودجه دولت و افزایش استقلال مالی آن بود. از دیگر انگیزه‌های بنیان‌گذاری آن، تجاری‌سازی علم بود تا بتوان به مارکتینگ و تأمین مالی استارتاپ‌ها کمک کرده و آن را توسعه داد. در حال حاضر دارایی‌های دانشگاه تهران معادل هزاران میلیارد تومان است و امید است که بتوان این دارایی‌ها را مولّد کرده و به دارایی‌سازی و خلق دارایی در آن رسید. بهره‌برداری از دارایی‌های غیر مولّد دانشگاه تهران از دیگر انگیزه‌های ایجاد چنین سازمانی بود.
امیدوارم زمانی برسد که دانشگاه تهران بتواند با توسعه این حوزه بیش از ۹۰-۸۰ درصد از نیازهای مالی خود را از این مسیر تأمین مالی کند و این توانایی را داشته باشد که به دانشجویان آموزش عملیاتی در بازار بدهد.
از جمله سوابق اجرایی شما، ریاست هیئت مدیره انجمن مالی ایران است. در خصوص اهداف تشکیل این انجمن و اقدامات آن توضیح دهید.
انجمن مالی ایران (Iran Finance Association)، به‌عنوان یک انجمن علمی- حرفه‌ای، توسط همکارانمان در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران و سایر دانشگاه‌ها، تعدادی از اعضای هیئت‌مدیره دانشگاه‌های مختلف و مشاهیر برجسته علم مالی کشور در سال‌های ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۳ تأسیس شد. هدف از ایجاد انجمن، ایجاد پیوندی میان علم و اجرا و البته تقویت این ارتباط بود.
از اقدامات این انجمن، می‌توان به همکاری با نهادهای اجرایی و دانشگاه‌های مختلف از جمله دانشگاه‌های علامه طباطبایی، شهید بهشتی، اصفهان و دانشگاه آزاد اسلامی و برگزاری همایش‌ها، اجلاس‌ها و وبینارهای علمی اشاره کرد. همچنین از دیگر دستاوردهای انجمن مالی ایران، مجله علمی-پژوهشی «Iranian Journal of Finance» است که تنها مجله انگلیسی‌زبان در حوزه مالی کشور بوده و به عقیده بنده بهترین مجله در این حوزه است.
در مراسم تودیع خود از بانک تجارت، به عملکردی قابل‌قبول در حوزه‌های بین‌المللی «تحقیقات»، «آموزش» و راه‌اندازی «ستاد بازاریابی» اشاره کردید. لطفاً در صورت امکان دراین‌باره بیشتر توضیح بدهید.
بنده نزدیک به ۶ ماه، مدیرعامل بانک تجارت بودم که تلاش‌هایی در همان زمان کوتاه صورت گرفت. یکی از اقدامات در آن دوران، تأسیس بانک ترید کپیتال (Trade Capital) در کشور بلاروس، به‌عنوان نخستین بانک مستقل نظام جمهوری اسلامی ایران، از بعد از انقلاب در خارج از ایران بود.
بانک مذکور توانست در حوزه ارزی کشور نقش مؤثری ایفا کند. همچنین در حوزه «تحقیقات» و «آموزش»، گروه‌های آموزش متعددی برای همکاران ترتیب داده شد و با کمک یکی از همکاران دانشکده، یک «ستاد بازاریابی» تأسیس کردیم تا بتوانیم به‌موجب آن، برای بانک موفقیت‌هایی رقم بزنیم.
آقای دکتر راعی، به‌عنوان استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه، بفرمایید که به نظر شما پیش‌نیاز تحصیل در رشته مدیریت مالی چیست و چه عواملی موجب موفقیت در این رشته می‌شود؟
موفقیت در هر حوزه‌ای، از جمله در حوزه علم مالی، معمولاً بر ۳ پایه توان، تمایل و تلاش استوار است: به‌عنوان مثال، لازمه موفقیت برای کسی که می‌خواهد در رشته ورزشی بسکتبال فعالیت کند، در وهله اول داشتن قد مناسب است، به گونه‌ای که اگر از این توانایی برخوردار نباشد، با وجود داشتن بیشترین علاقه، در این رشته موفق نخواهد شد؛ بنابراین، تمایل و علاقه فرد، در شرایطی که توانایی‌های لازم برای انجام آن کار را ندارد، نتیجه‌بخش نخواهد شد و برعکس، اگر کسی توانایی انجام کاری را داشته باشد، اما تمایل و تلاشی در این خصوص انجام ندهد نیز، در این زمینه به موفقیتی نخواهد رسید.
مدیریت مالی یک حوزه بین رشته‌ای است که با علوم «ریاضیات»، «روانشناسی»، «اقتصاد»، «پژوهش عملیات»، «حسابداری» و … اطلاعات تنگاتنگی دارد. موفقیت در این حوزه، مستلزم کسب توانمندی‌های لازم در رشته‌های مذکور است. باید توجه داشت که در این خصوص، پارامتر «توان» قابل تغییر است و می‌توان آن را ارتقا داد. همچنین، دو پارامتر تمایل و علاقه نیز، قابلیت تغییر دارند و مصداق بارز آنها، دانشجوهایی هستند که تغییر رشته داده و به رشته مدیریت مالی وارد می‌شوند.
شما در کارنامه خود، تألیف کتاب‌هایی از جمله «مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک»، «کاربرد آمار در علوم مالی» و همچنین «نهادهای مالی» را داشته‌اید. دلایل خود را برای انتخاب کتاب‌های فوق بفرمایید.
دلیل انتخاب این موضوعات و البته سایر تألیفات بنده، از جمله «مدیریت سرمایه‌گذاری پیشرفته»، «بانکداری در هزاره سوم» و «محاسبات فنی بیمه» ضرورت وجود این کتب در منابع درسی دانشجویان بوده است. درواقع زمانی که به همراه یکی از اساتید دانشگاه سرفصل دروس در رشته مالی را تهیه و تنظیم می‌کردیم، متوجه کمبود برخی از منابع درسی شدیم و به تألیف این کتاب‌ها روی آوردیم.
لازم به ذکر است که برخی از این کتاب‌ها از جمله کتاب‌های «مدیریت سرمایه‌گذاری پیشرفته» و «مبانی مهندسی مالی و مدیریت ریسک»، کتاب‌های مرجع هستند که چاپ چهاردهم آنها به بازار عرضه شده است.
به‌عنوان مدیر گروه «مدیریت مالی و بیمه» در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، از سابقه تدریس خود در این دانشگاه بگویید. در حال حاضر، در این دانشگاه چه دروسی را تدریس می‌کنید؟
سال ۱۳۷۱ در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران استخدام شدم. در آن زمان عنوان گروه، «مدیریت بیمه» بود که با تلاش‌های اینجانب و همکاران در آن زمان، به گروه «مدیریت مالی و بیمه»، تغییر کرد و رشته مالی در آن توسعه یافت. درسی که بیش از بقیه دروس در این سالها تدریس کرده‌ام، «مدیریت مالی» بوده و بعدازآن، دروس «سرمایه‌گذاری»، «مهندسی مالی و مدیریت ریسک» و در برخی از موارد «بانکداری» را نیز ارائه داده‌ام.
به‌عنوان یک خبره حوزه‌ی مالی، برای کسانی که قصد اشتغال در صنعت بانکداری را دارند چه توصیه‌ای دارید؟
فارغ‌التحصیلان رشته مالی، علی‌رغم حضور جدی در بازار سرمایه، در بازار پول حضور کم‌رنگ‌تری داشته‌اند. توصیه بنده به افراد علاقه‌مند به این صنعت، این است که پایه‌های علمی خود در حوزه پولی و بانکی را تقویت کنند؛ پیش‌نیاز تحقق این امر، مطالعه اقتصاد پولی و ادراک نقش پول در جامعه است. تصور بنده این است که با ورود این افراد به نظام بانکی، عمق دانش مالی در حوزه بانکی توسعه و گسترش می‌یابد.
