نهضت تأمین مالی شهر و بازار سرمایه
در سال‌های اخیر جمعیت ساکن در بخش شهری کشور با رشد فزاینده‌ای همراه بوده است، به‌گونه‌ای که آمار گواهی می‌دهد سهم جمعیت شهری از کل جمعیت در کشور حدود ۷۵ درصد است. بدیهی است که سکونت و معاش این جمعیت در شهرها، نیازمند زیرساخت‌ها و مراکز توسعه‌یافته شهری می‌باشد اما ایجاد این امکانات با توجه به منابع مالی فعلی شهرداری‌ها امری بسیار سخت بوده و بعضاً با چالش‌های متعددی همراه است.
ازآنجاکه شهرداری‌ها به‌عنوان متولیان اداره شهرها، برای انجام پروژه‌های شهری نیاز به تأمین مالی آن‌هم با سرعتی بیشتر در مقایسه با شرایط فعلی و نیز از طریق راهکارهایی بدیع داشتند، ایده «نهضت تأمین مالی شهر» مطرح و پیرو آن، اولین همایش نهضت تأمین مالی شهر با رویکرد توسعه روش‌های تأمین مالی پایدار شهرها در آذرماه سال جاری و در سالن همایش‌های برج میلاد برگزار شد.
نهضت تأمین مالی شهر در حقیقت به دنبال «بالا بردن سرعت تأمین مالی پایدار پروژه‌های شهری»، «یافتن راهکارهایی نوین برای تأمین مالی بهینه شهر» و درنهایت «ایجاد محیطی توسعه‌یافته‌تر و با آرامش بیشتر برای شهروندان» می‌باشد. الگوی علمی نهضت مبتنی بر ۵ رکن در تعامل با یکدیگر است. رکن اول اجرای این طرح، «شهرداری‌ها» هستند که مسئولیت اداره شهرها را بر عهده دارند. رکن دوم نهضت، «نهادهای مالی» متشکل از بانک‌ها، شرکت‌های تأمین سرمایه، شرکت‌های سرمایه‌گذاری و فعالان صنعت مالی است که تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار و یا بانک مرکزی فعالیت می‌کنند. در برنامه عملیاتی نهضت، شرکت‌های فعال در رکن دوم به دنبال ایجاد فضایی مناسب برای تأمین منابع مالی پروژه‌های شهری، با تمرکز بر سرمایه‌های مردمی و سایر منابع می‌باشند. رکن سوم، «توسعه‌دهندگان حرفه‌ای» هستند که سازندگان توانمند در شهرهای مختلف و نیز سرمایه‌گذاران بومی آن شهر که از توان اجرایی و مالی موردنیاز برخوردارند را شامل می‌شود. در این راستا تشکیل شبکه توسعه‌دهندگان حرفه‌ای ازجمله اهداف نهضت تأمین مالی شهر است که انجام آن با همکاری مجموعه‌های فعال ضروری به نظر می‌رسد. رکن چهارم، «حاکمیت به معنای عام مشتمل بر دولت و مجلس» بوده و رکن پنجم که مهم‌ترین رکن نهضت محسوب می‌شود، «مردم» را که ذینفعان اصلی نهضت تأمین مالی شهر هستند، در برمی‌گیرد. هر یک از رکن‌ها وظایف خاص خود را داشته و برای هرکدام هم نقش‌هایی تعریف و مقرر شده است. در تمام لایه‌های این نهضت، حضور مردم و نهادهای مالی باید همراه با سودآوری تعریف شده و سرمایه‌های مردم به سمت پروژه‌های سودآور هدایت شود. این در حالی است که بسیاری از پروژه‌های شهری، از نوع پروژه‌های زیرساختی و عام‌المنفعه هستند که ممکن است لزوماً سودآور نباشند؛ به همین دلیل دست‌اندرکاران در نهضت به دنبال طراحی مدل‌هایی هستند که این پروژه‌ها را هم بتوان به ثمر رساند.
بازار سرمایه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان تأمین منابع مالی نقشی بسیار پررنگ در موضوع نهضت تأمین مالی شهر ایفا می‌کند. «ظرفیت تأمین مالی از طریق اوراق بدهی و سایر ابزارهای مالی»، «حضور سرمایه‌های خرد در بازار سرمایه»، «شفافیت بالای مالی در بازار سرمایه» و سایر فرصت‌های موجود در بازار، ازجمله عوامل جذابیت برای حضور در بازار سرمایه و تبیین جایگاه این بازار در الگوی علمی نهضت تأمین مالی شهر است. در این میان سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان نهاد ناظر این بازار می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در موضوع تأمین مالی شهر داشته باشد. در این نهضت برای سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان نهاد ناظر و نیز عنصر دغدغه‌مند توسعه تأمین مالی چند کارکرد لحاظ شده است که اولین موضوع «کمک به بالا بردن سطح سواد مالی مدیران و کارمندان شهرداری‌ها» از طریق آموزش‌های حرفه‌ای می‌باشد. ازجمله موارد مهم دیگر، «کمک به طراحی و راه‌اندازی ابزارهای مخصوص تأمین مالی شهر در بازار سرمایه» است، صدور مجوز دومین صندوق املاک و مستغلات نمونه‌ای از این همکاری برای توسعه ابزارهای تأمین مالی است. البته درنهایت سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان نهادی مرجع، ایجاد آرامش در بازار سرمایه و بین آحاد فعالین بازار را پیگیری می‌کند.
به‌عنوان یک برنامه اجرایی برای توسعه این نهضت، در همایش مزبور تفاهم‌نامه‌ای سه‌جانبه بین مجمع کلان‌شهرها به نمایندگی از مجموعه شهرداری‌ها (رکن اول)، بانک شهر به‌عنوان بانک تخصصی در خدمت شهرداری‌ها (بخشی از رکن دوم) و نیز سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان ناظر بازار سرمایه و شرکت‌های فعال رکن دوم، منعقد گردید که هدف آن کمک به توسعه نهضت تأمین مالی شهر بود.
شایان ذکر است که لازمه استفاده از ظرفیت‌های بازارهای مالی، «شفافیت» و «اعتمادسازی» است. به‌طور خاص «انتشار اطلاعات دقیق مالی از سمت شهرداری‌ها» به‌عنوان رکن اول نهضت نوعی همراهی و اطمینان‌بخشی را بین سایر ارکان نسبت به آنها ایجاد خواهد کرد. از سوی دیگر «اصول حاکمیت شرکتی» یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که باید در اداره امور شهرداری‌ها رعایت شود، با این کار نوعی آرامش به فعالان بازارهای مالی و تمامی ارکان نهضت داده می‌شود که در اداره امور مالی شهرداری‌ها و رعایت حقوق ذینفعان مشکلی وجود ندارد. این امور می‌تواند ذیل تعامل شهرداری‌ها با سازمان بورس و اوراق بهادار انجام شود.
ازجمله اهداف نهضت تأمین مالی شهر، آشنایی و ارتباط متقابل میان ارکان می‌باشد. به‌طور خاص تقویت ارتباط بین شهرداری‌ها به‌عنوان رکن اول با مجموعه نهادهای مالی ازجمله سازمان بورس و اوراق بهادار از اهداف اولین همایش نهضت تأمین مالی شهر بوده است. در این همایش، نهادهای مالی تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار با کمک انجمن مالی ایران به کارکنان شهرداری‌ها آموزش‌هایی در راستای درک و شناخت عمیق‌تر و بهتر از ابزارهای تأمین مالی از بازار سرمایه ارائه دادند. تعامل میان شهرداری‌ها و انتقال تجربیاتشان در حوزه تأمین مالی شهر خود، یکی دیگر از اهداف نهضت تأمین مالی شهر می‌باشد. در این میان نباید از نقش مردم به‌عنوان عنصر حیاتی فعالیت اکوسیستم تأمین مالی غافل شد. حضور مردم با سرمایه‌های خرد و کلان در سرمایه‌گذاری در ابزارهای بازار سرمایه عامل اساسی در شکل‌گیری اتفاقات مهم در تأمین مالی شهر خواهد بود.
درنهایت رابطه بین رکن اول با مهم‌ترین رکن یعنی مردم باید بر مبنای «اعتمادسازی» باشد. این مهم با رعایت اصول پیش‌گفته و نیز ارتقای تصویر شهرداری‌ها به‌عنوان مجموعه‌های اقتصادی قابل‌اعتماد محقق خواهد شد. البته این موضوع در رابطه بین شهرداری‌ها و سایر ارکان نیز مهم می‌باشد.
مجریان این نهضت در نظر دارند با استمرار و راهبری آن و نیز برگزاری همایش‌های آتی و بعضاً به شکل خاص در سایر شهرها و در کنار آموزش شهرداری‌ها، به آموزش مردم و نیز توسعه‌دهندگان حرفه‌ای هم پرداخته شود. همچنین در راستای توسعه ابزارها و نهادهای فعال در این زمینه، ایده راه‌اندازی بازاری ذیل بورس تهران تحت عنوان «بازار توسعه‌دهندگان حرفه‌ای» نیز در مراحل اولیه طراحی مفهومی می‌باشد که انتظار می‌رود پس از طی مراحل نهایی و راه‌اندازی این بازار بتوان حضور شبکه توسعه‌دهندگان حرفه‌ای در بازار را نیز ساماندهی کرد.
امید است با توسعه تأمین مالی در حوزه شهری و با تکیه بر ایده‌هایی چون نهضت تأمین مالی شهر، بتوان ضمن بهره‌مندی از ظرفیت‌های بازارهای مالی ازجمله بازار سرمایه برای شهروندان عزیز کشورمان زندگی همراه با آرامش و آسایش بیشتری فراهم گردد.
