سهام عدالت مهمترین مأموریت بازار سرمایه در ۱۵ سال اخیر
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار عنوان کرد
سهام عدالت مهمترین مأموریت بازار سرمایه در ۱۵ سال اخیر
بازار سرمایه، در سال ۱۳۹۹ سکاندار جدید خود را معرفی کرد و این در شرایطی است که موج اقبال سرمایهگذاران به بازار سرمایه، مسئولیت نظارت و حمایت از حقوق سرمایهگذاران را بیشازپیش بر دوش این نهاد سنگینتر کرده است.
دکتر حسن قالیباف اصل، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار که در رزومه خود سابقه نزدیک به ۱۰ سال مدیرعاملی بورس اوراق بهادار تهران، مدیرعاملی و عضویت در هیئتمدیره شرکت مدیریت سرمایهگذاری امید، مدیرعاملی و عضویت در هیئتمدیره شرکت سرمایهگذاری ایرانیان و عضویت در هیئتمدیره شرکتهای تأمین سرمایه امین، تراکتورسازی ایران و سرمایهگذاری سپه را دارد، درصدد است تا تجربیات خود را در جهت پیشبرد اهداف بازار سرمایه بهخصوص در این برهه حساس بکار ببندد.
افزایش نقدشوندگی، بهبود زیرساختهای مبتنی بر فنآوری اطلاعات، ارتقای سواد مالی، توسعه منابع انسانی و افزایش نقش بازار سرمایه در تأمین بنگاههای اقتصادی ازجمله مهمترین برنامههایی هستند که وی معتقد است بازار سرمایه باید بهعنوان مهمترین وظایف خود در نظر بگیرد.
در گفتگویی که در ادامه میخوانید، ایشان ضمن تشریح برنامهها و اولویتهای سازمان بورس و اوراق بهادار به مهمترین سوالات و دغدغههای فعالان بازار سرمایه پاسخ گفتهاند.
با توجه به تغییرات مدیریتی ایجادشده در سازمان بورس و اوراق بهادار، مهمترین برنامههای این سازمان بهعنوان نهاد ناظر بازار سرمایه چیست؟
افزایش نقدشوندگی، بهبود زیرساختهای مبتنی بر فنآوری اطلاعات، ارتقای جایگاه بینالمللی بازار سرمایه ایران، ارتقای سلامت نظام بازار از طریق کنترل و پایش ریسک و اصلاح قوانین و مقررات در جهت ارتقای شفافیت، ارتقای سواد مالی، توسعه منابع انسانی و افزایش نقش بازار سرمایه در تأمین بنگاههای اقتصادی از اهداف مهم سازمان بورس است.
چه موارد قانونی و آییننامهای در حال حاضر بهعنوان اولویت سازمان بورس محسوب میشود؟
در حال حاضر مقررات صندوق توسعه تأمین مالی مصوب و ابلاغ شده است تا به بهبود درصد سهام شناور بازار کمک کند. انتشار اوراق بدون ضامن در بازار سرمایه برای شرکتهایی که رتبه اعتباری بالایی دارند نیز اجرایی شد.
علاوه بر این لایحه ارتقای نظام مالی نیز در دستور کار قرار دارد تا با بررسی کانونها و فعالان بازار سرمایه بهصورت یک برنامه مهم در بازار سرمایه عملیاتی شود.
وضعیت ورود نقدینگی، ارزش معاملات و تعداد صدور کدهای معاملاتی در ٣ ماه اول سال ۹۹ در مقایسه با سال ۹۸ چگونه بوده است؟
در ۳ ماه ابتدایی سال ۹۹ درمجموع ۵۰ هزار میلیارد تومان نقدینگی وارد بازار سرمایه شد درحالیکه این رقم برای کل سال ۹۸، حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان بوده است.
ارزش معاملات کل سال ۹۸، حدود ۸۳۰ هزار میلیارد تومان بوده است اما در سه ماه اول سال ۹۹ این رقم به حدود ۸۷۰ هزار میلیارد تومان رسیده است.
تعداد کدهای صادره در کل سال ۹۸، ۸۲۰ هزار کد بود اما در سهماهه نخست امسال به یکمیلیون و ۶۰۰ هزار کد رسیده است. در سال ۹۸ دو میلیون و ۹۵۰ هزار نفر در سجام ثبتنام کردند که در سال ۹۹ به ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر رسیده که بیش از ۶ میلیون نفر احراز هویت هم شدهاند.
با توجه به شرایط اقتصادی کشور، وظیفه بازار سرمایه را چه میدانید؟
از ۱۵ سال قبل تاکنون اجرای سه مأموریت مهم که همان واگذاری سهام دولتی، آزادسازی سهام عدالت و افزایش نقش بورس در تأمین مالی بخش مولد اقتصاد است به بازار سرمایه کشور سپرده شده است. این سه مورد سه مأموریت مهم بازار سرمایه در ۱۵ سال گذشته بوده است و اتمام این مأموریتها رسالت نهاد ناظر بازار سرمایه است.
در حوزه رفع اختلالات هسته معاملات و بهبود عملکرد آن چه اقداماتی انجامشده است؟
این سؤال مهمی است چراکه دغدغه اصلی فعالان بازار است؛ اما پیش از آن لازم است این توضیح را ارائه کنم که در حوزه عملکرد شرکت فناوری اطلاعات، همانند موارد دیگر، سازمان بورس و اوراق بهادار تنها نظارت خواهد داشت و امور اجرایی را عموماً به بورسها واگذار کرده است. سازمان بورس و اوراق بهادار در این حوزه تنها بر روی این موضوع که آیا انصاف و عدالت در سیستم معاملات رعایت میشود یا خیر نظارت میکند و وارد بحثهای اجرایی فناوری بازار سرمایه نمیشود؛ در حال حاضر شرکت فناوری اطلاعات بورس، بورسها و شرکت سپردهگذاری مرکزی، سه برنامه کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت را در این حوزه دنبال میکنند و سازمان بورس و اوراق بهادار بر صحت انجام این فرایندها نظارت دارد.
لطفاً کمی در مورد این سه برنامه توضیح دهید.
در بخش برنامههای کوتاهمدت، سعی بر آن است که قطعی و کندی سامانه معاملات حل شود. البته در نظر داشته باشید با توجه به رشد ۸ برابری حجم و ارزش معاملات، تعداد و دفعات قطعی و یا کندی سامانه معاملات، بسیار کمتر از سالهای گذشته است اما درهرصورت هدف این است که کاستیهای موجود برطرف شود.
در بخش برنامه میانمدت، سعی بر آن است که بازار سرمایه را از ساختار مشتریمحور، به استاندارد روز دنیا، یعنی ساختار کارگزارمحور تبدیل کنیم به این شکل که درخواستها و سفارشها ابتدا تجمیع شده و سپس وارد سامانه شود. علاوه بر این، شرکت فناوری اطلاعات بورس، در قالب برنامه میانمدت، در حال مذاکره با عرضهکنندگان نرمافزارهای خارجی است که در صورت موفقیتآمیز بودن مذاکرات و درصورتیکه امکان اطلاعرسانی در مورد آن وجود داشته باشد، نتایج مذاکرات و توافقات حتماً اعلام خواهد شد.
در حوزه اقدامات بلندمدت نیز بازار سرمایه به دنبال طراحی و بهرهبرداری از سامانه ملی معاملات است که در این خصوص با همکاری دانشگاه تهران، اقدامات لازم در حال پیگیری و انجام است.
آیا با حضور شما به عنوان رئیس جدید سازمان بورس و اوراق بهادار، امکان تغییر در دامنه نوسان و حجممبنا وجود دارد؟
اصلاح دامنه نوسان و حجممبنا نیاز به مطالعه بیشتر دارد. این مطالعات آغاز شده و امکان اصلاح آن وجود دارد. در دنیا میانگین قیمت سهام بر مبنای معاملات روز و یا نیم ساعت آخر تعیین میشود اما در کشور ما بر مبنای حجممبنا. قاعدتاً این موارد بهمرور بررسی خواهد شد. البته در نظر داشته باشید که پیشنهاد این موارد باید از طرف بورسها ارائه شود.
آیا با کاهش کارمزد کارگزاران بورسی موافق هستید؟
این موضوع طی دو جلسه در هیئتمدیره سازمان بورس و اوراق بهادار بررسی شد. نظر کلی هیئتمدیره سازمان بورس و اوراق بهادار این است که کارمزد کارگزاران کاهش یابد اما اینکه در چند مرحله و به چه میزان، هنوز مشخص نیست. نتیجه تصمیمات، پس از نتیجهگیری اعلام خواهد شد. بهطورکلی نظر سازمان بورس و اوراق بهادار این است که هزینه معاملات در بازار سرمایه برای سرمایهگذاران کاهش یابد اما درعینحال نباید این تصمیم باعث شود صنعت کارگزاری و یا نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه آسیب ببینند.
نظر شما در خصوص رانت اطلاعاتی در بازار سرمایه چیست و به عقیده شما این موضوع تا چه حد بر بازار اثر خواهد داشت؟
در حال حاضر اطلاعات شرکتهای پذیرفتهشده در بورس بهسرعت و بهطور مستقیم روی سامانه کدال قرار میگیرد و شرکتها حداقل ۱۶ مرتبه در سال گزارشهای مالی خود را در کدال منتشر میکنند. بازار سرمایه نماد شفافیت اقتصاد کشور است و احتمال برخورداری از رانت اطلاعاتی در این بازار نزدیک به صفر است.
البته هرکسی در هرجایی و با هر ابزاری در بازار سرمایه اختلال ایجاد کند، دستکاری قیمت انجام دهد یا توسط هر فردی حق سهامداران نادیده گرفته شود، نهاد ناظر بازار سرمایه به موضوع ورود میکند.
ضمناً باید در نظر داشته باشیم که هرچقدر اطلاعات بیشتری منتشر شود، بازار شفافتر میشود و ارزش و اهمیت اطلاعات پنهانی کمتر میشود. خوشبختانه بازار سرمایه ایران جزو بازارهایی است که انتشار اطلاعات در آن زیاد است و در طول سال مالی، گزارشهای متعددی اعم از گزارش تفسیری، گزارش ۳ ماهه، گزارش ۶ ماهه و سالانه منتشر میشود. علاوه بر این در حال حاضر بر روی امکان انتشار گزارش سود شرکتها نیز تمرکز کردهایم هرچند سعی خواهد شد ساختار آن مانند گذشته نباشد که در آن نماد شرکتها بهواسطه انتشار گزارش سود بهسرعت و مکرراً بسته میشد. علاوه بر این در حال مطالعه بر روی امکان انتشار گزارشهای دیگری نیز هستیم تا میزان انتشار و ارسال اطلاعات به بازار سرمایه بیشازپیش افزایش یابد.
ورود یکباره نقدینگی به بازار سرمایه باعث شده تا برخی افراد نگران خروج یکباره آن از بازار باشند. نظر شما چیست؟
ورود نقدینگی به بازار سرمایه اتفاق خوبی است ولی از این فرصت باید در جهت تأمین مالی استفاده کرد اما اینکه نقدینگی خارج میشود یا خیر قابل پیشبینی نیست. سازمان بورس و اوراق بهادار بهعنوان نهاد ناظر در این حوزه وارد نمیشود. این سلیقه سرمایهگذار است؛ اما به یک نکته اشاره میکنم و آن اینکه اگر قیمت سهمی به پشتوانه ارزشهای نهفتهای که در کشور وجود دارد بالا برود، قیمت آن کاهش نخواهد داشت یا اگر هم کاهش داشته باشد، این کاهش قیمت بسیار محدود خواهد بود؛ بنابراین سرمایهگذار باید نگران سهامی باشد که بدون تحلیل میخرد و قیمت آن فقط به خاطر نقدینگی افزایش داشته است.
سرمایهگذاران باید توجه داشته باشند که مسئولیت سود و زیانشان به عهده خودشان است؛ بعضاً دیده میشود افراد جدیدی که وارد بازار سرمایه میشوند، دنبالهروی دیگران هستند که این بسیار خطرناک است. کسی که وارد بازار سرمایه میشود، ضرر، سود و مسئولیت سرمایهاش با خودش است. کسی نمیتواند به سرمایهگذار بگوید که تو سهامی را خریداری کن اما من ضرر تو را جبران میکنم. بازار سرمایه، بازاری است که قیمتها بر اساس عرضه و تقاضا به دست میآید.
خوشبختانه در بازار سرمایه علاوه بر سازمان بورس و اوراق بهادار، بورس تهران، بورس کالا، فرابورس، سپردهگذاری مرکزی، شرکتهای مشاوره، شرکتهای سبدگردان، تأمین سرمایهها و دیگر نهادهای مالی نیز محصولات متنوع آموزشی تولید کردهاند و انتظار میرود کسی که وارد بازار سرمایه میشود، قبل از ورود به این بازار نگاهی به این موارد داشته باشد.
از سوی دیگر اگر سرمایهگذاران دانش بازار سرمایه و فرصت مطالعه نداشته باشند، انتظار میرود از روش غیرمستقیم برای سرمایهگذاری استفاده کنند یعنی از طریق سبدگردانها، سرمایهگذاریها و مشاورهها که ابزار غیرمستقیم سرمایهگذاری در بازار سرمایه هستند سرمایهگذاری کنند.
نظر شما در خصوص مالیات بر عایدی سهام چیست؟
تصمیمگیری در این خصوص بر عهده سازمان بورس و اوراق بهادار نیست. دولت و مجلس شورای اسلامی که بهنوعی تصمیمگیرنده اصلی در این خصوص هستند نیز اعلام کردند چنین موردی مطرح نشده است. من نیز شخصاً به لحاظ تئوریک این بحث را قبول ندارم. عایدی سرمایه جایی معنا پیدا میکند که مالیات پرداخت نمیشود اما شرکتهای پذیرفتهشده در بورس در قبال سودی که کسب میکنند، مالیات میدهند؛ بنابراین مالیات عایدی سرمایه در بازار سرمایه بهنوعی توسط ناشر پرداخته شده است. درنتیجه لزومی به دریافت مجدد مالیات در قالب مالیات عایدی بر سهام وجود ندارد.
نظر شما در خصوص عملکرد کانالهای فضای مجازی چیست؟
شخصاً مخالف برخورد قهری با فضای مجازی هستم و نباید با همه افرادی که در کانالهای اطلاعرسانی در فضای مجازی فعالیت دارند به یک شکل برخورد کرد بلکه در صورت تخلف باید بر مبنای قوانین مربوط به ایجاد اخلال در بازار و اطلاعات نهانی با آنها برخورد شود.
فضای مجازی، رسانهای رایگان و بدون هزینه است. ازاینرو یک فرصت برای بازار سرمایه محسوب میشود و باید از این فرصت به بهترین نحو استفاده کنیم.
نظر شما در خصوص شفافسازی اطلاعات مالی سازمان بورس و اوراق بهادار چیست؟
شخصاً منعی در انتشار اطلاعات سازمان بورس و اوراق بهادار نمیبینم و ازنظر فاکتور شفافیت، بسیار مثبت به نظر میرسد. ازاینرو موضوع آن در شورای عالی بورس مطرح خواهد شد. در این مورد ابتدا باید بررسی شود که آیا اصولاً انتشار صورتهای مالی سازمان بورس، فایدهای برای جامعه دارد یا خیر.
نظر شما در خصوص بازار آتی سکه چیست؟
بورس کالا در پاسخ به نظرات برخی افراد که معتقد بودند بازار آتی سکه سیگنال افزایش قیمت به بازار سکه میدهد دو الی سه روز معاملات گواهی سکه را تعلیق کرد. این تجربه نشان داد که برخلاف نظرات افراد، بازار مشتقه نقشی در نوسانات قیمت سکه ندارد. ضمن اینکه تفاوت قیمت خریدوفروش سکه در بازار نقدی ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان است ولی در بورس رقم ناچیزی کارمزد دریافت میشود. باید این واقعیت پذیرفته شود که ابزار مشتقه به کشف قیمت کمک میکند و انتظار میرود بورس کالا تلاش کرده و دوباره این بازار را احیا کند.
نظر شما در خصوص کیفیت خدمات کارگزاران و طرح اصلاح نظام کارگزاری چیست؟
به عقیده من، کیفیت خدمات، تحلیلها، انواع دسترسیها، تالارهای معاملات، نمایندگیها و شعب کارگزاریهای بورس نسبت به قبل بسیار بهتر شده است اما این را هم قبول دارم که همیشه باید در جهت ارتقای خدمات بازار سرمایه تلاش کنیم. ازاینرو لازم است در طرح پیشنهادی مربوط به اعطا و لغو مجوز کارگزاران، علاوه بر قواعد صدور مجوز، ضوابط لغو مجوز نیز با دقت، بررسی و گنجانده شود. وقتی یک شرکت کارگزاری با بزرگتر شدن بازار سرمایه، توسعه پیدا نمیکند این سؤال مطرح میشود که اصولاً حضورش در بازار سرمایه چه خدمتی به این بازار میکند و بودن او چه مزیتی برای بازار دارد. بنابراین تلاش میشود در نظام جدید کارگزاری، تمامی موارد ازجمله افزایش سرمایهها دیده شود. امیدوارم این طرح بهزودی نهایی شود چراکه همه دستاندرکاران بازار سرمایه علاقه دارند توسعه همهجانبه و پایدار در این بازار هر چه سریعتر اتفاق بیافتد.
نظر شما در خصوص قراردادهای وکالتی چیست؟
معامله وکالتی سهام ازنظر قوانین بازار سرمایه باطل است و بازار سرمایه آن را نمیپذیرد؛ اما ارائه وکالت به سهامداران دیگر در جهت اعمال رأی در مجمع و غیره، ازنظر حقوقی ایرادی ندارد اما هیئترئیسه مجمع وظیفه دارد اعتبار وکالتنامهها ازنظر اختیار کافی اعطاشده، تاریخ وکالت و مواردی ازایندست را بررسی کند. اگر هیئترئیسه مجمع در مسئولیتش کوتاهی کند و قوانین را رعایت نکند، سازمان بورس و اوراق بهادار با آن برخورد خواهد کرد؛ اما این نکته نیز حائز اهمیت است که اصولاً مسئولیت تصمیمات اشتباه افراد با خودشان است و سرمایهگذار باید مسئولیت تصمیم خود را بپذیرد. سازمان بورس و اوراق بهادار در شرایطی که تخلفی رخ دهد، وارد میشود اما در شرایطی که افراد، نمایندگی و وکالت خود را به عهده افرادی میگذارند که باعث ضرر و زیانشان میشود، مسئولیت با سرمایهگذار است.
در خصوص روند تعیین قیمت در بورس کالا و اینکه در برخی موارد نرخ محصولات که بعضاً متعلق به شرکتهای خصوصی است، توسط دولت تعیین میشود نظر شما چیست؟
ستاد تنظیم بازار، اختیارات فرادستگاهی دارد و این اختیارات در قانون هم دیده شده است؛ اما در بازار سرمایه این اعتقاد وجود دارد که وقتی کالایی وارد بورس کالا میشود، باید با سازوکارهای بورس هماهنگ باشد ازاینرو هم سازمان بورس و هم بورس کالا در حال پیگیری و مذاکره با وزارت صنعت، معدن و تجارت در خصوص حلوفصل این موضوع هستند.
شاخص بورس در ماههای اخیر روند رو به رشدی داشته است. نظر شما در خصوص نگرانی برخی افراد از احتمال نزولی شدن شاخص و اینکه رشد آن را بیرویه فرض میکنند چیست؟
اگر سرمایهگذار چنین تصوری دارد، باید قاعدتاً با دقت بیشتری تصمیمگیری کند چون مسئولیت سرمایه خود را بر عهده دارد. از سوی دیگر این واقعیت را نیز باید در نظر بگیریم که شاخص بورس و قیمت سهام تابعی از انتظارات سرمایهگذار است و انتظارات و تحلیل سرمایهگذار نیز به عوامل متعددی همچون تورم، ارز، نقدینگی، عملکرد شرکتها و قوانین وابسته است. از طرفی سازمان بورس و اوراق بهادار، مسئولیت کاهش یا افزایش شاخص را برعهده ندارد و نوسان شاخص نشاندهنده عملکرد سازمان نیست. کسی که خریدوفروش میکند ازآنجاکه از معاملات سود میبرد باید ریسک و مسئولیتش را نیز بپذیرد.
نظر شما در خصوص فرایند پذیرش در بورس چیست؟
خوشبختانه تعداد قابلتوجهی از شرکتها در نوبت پذیرش بورس تهران و فرابورس قرار دارند و با اصلاحات پیشنهادشده در آییننامه پذیرش، انتظار میرود پذیرش شرکتهای جدید در بازار سرمایه سرعت بیشتری بگیرد البته بخشی از کندی و تعلل رخداده، مربوط به عملکرد خود شرکتها است و ارتباطی به بورس ندارد. برای مثال برخی شرکتها در فرایند پذیرش، وقتی درخواست ارائه یک گزارش به آنها ارائه میشود، مدت زیادی طول میکشد تا آن گزارش را در اختیار بورس قرار دهند.
سازمان بورس و اوراق بهادار در حال حاضر در حوزه پذیرش تنها ناظر است و بهعنوان عضو در کمیته پذیرش حضور ندارد؛ ازاینرو اگر شرکتها اعتراض و شکایتی در این خصوص داشته باشند میتوانند به سازمان بورس مراجعه کنند.
پیشنهاد تابلوی برتر پیشازاین مطرحشده بود. آیا سازمان بورس برنامهای برای این حوزه دارد؟
این طرح قبلاً یکبار پیشنهاد شد اما در سازمان بورس و اوراق بهادار موردپذیرش قرار نگرفت. درصورتیکه بورسها مجدداً پیشنهادی در این حوزه داشته باشند و ارائه کنند، قطعاً در سازمان بورس بررسی خواهد شد. البته زمانی که این طرح در بورس تهران پیشنهاد شد، تحلیل برخی این بود که تابلوی اصلی بورس بهنوعی تابلوی برتر است اما بهطورکلی طراحی یک تابلو بهعنوان تابلوی برتر اگر به شفافیت و نقدشوندگی کمک کند قطعاً مفید خواهد بود.
عدم ارائه خدمات مناسب از سوی برخی کارگزاران، سرمایهگذاران را دچار نگرانی کرده است. نظر شما در این خصوص چیست؟
سرمایهگذاران بهراحتی میتوانند کارگزار خود را در این شرایط تغییر دهند؛ اما درهرصورت از دید سازمان بورس و اوراق بهادار اگر کسی شاکی است باید شکایت خود را مطرح کند و تا زمانی که مطالبه نکند اصلاح انجام نخواهد شد.
در حوزه اطلاعرسانی مهمترین وظیفه سازمان بورس و اوراق بهادار را چه میدانید؟
پاسخگویی و شفافیت از اولین اولویتهای سازمان بورس و اوراق بهادار است. فراموش نکنیم که سازمان بورس بهعنوان نهاد ناظر متولی شفافیت بازار سرمایه است، بنابراین خود این نهاد باید پاسخگو باشد و شفاف عمل کند.
بخشی از شفافیت بازار سرمایه محصول تلاش رسانهها است و سازمان بورس تعامل بیشتر با رسانهها را در دستور کار خود قرار داده است.
توجه آحاد جامعه به بورس معطوف شده و در این شرایط بیشتر از گذشته به فرهنگسازی، آموزش و ارتقا دانش مالی نیاز داریم و همراهی رسانهها با نهاد ناظر بازار سرمایه راهگشای سختیها است. امیدوارم با کمک رسانهها شاهد افزایش آگاهی عمومی جامعه نسبت به سرمایهگذاری صحیح در بازار سرمایه باشیم.