افرادی که در بازار سرمایه فعالیت دارند علاوه بر علم مالی می‌بایست از دانش حسابداری مطلع باشند
عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی در گفتگو با «ماهنامه بورس» تشریح کرد
افرادی که در بازار سرمایه فعالیت دارند
علاوه بر علم مالی می‌بایست از دانش حسابداری مطلع باشند
در این شماره از گفتگوی «ماهنامه بورس» به سراغ یکی از اساتیدی رفته‌ایم که حدوداً ۳۰ سال در زمینه مالی و حسابداری تدریس و فعالیت می‌کند، ایشان عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی می‌باشد و علاوه بر تدریس و آموزش و پژوهش در امور اجرایی هم فعالیت کرده است.
جناب آقای محمدحسین قائمی مدرک دکترای خود را در رشته حسابداری سال ۱۳۷۸ از دانشگاه تهران اخذ کرده است.
ایشان بر این باور است که حسابداری و مالی با یکدیگر مرتبط هستند و افرادی که در هرکدام از این حوزه‌ها فعالیت دارند، می‌بایست به خوبی با رشته دیگر آشنا باشند تا موفق‌تر عمل کنند. وی معتقد است بسیاری از مباحث مرتبط با حسابداری هنوز بکر است و جای کار دارد، همچنین ایشان به دانشجویان حسابداری توصیه می‌کند تمام سرفصل‌های درسی این رشته را به‌خوبی فرا بگیرند زیرا هرکدام در آینده کاربردی دارد.
جناب آقای قائمی درجایی از این مصاحبه به جدی نگرفتن مدیریت ریسک به اندازه کافی توسط برخی شرکت‌های ناشر بورسی اشاره می‌کند، به نظر ایشان این موضوع باید موردتوجه قرار گیرد تا شرکت‌ها عملکرد کیفی و کمی بهتری داشته باشند. مشروح این گفتگوی خواندنی در ادامه آورده شده است.
جناب دکتر قائمی برای اینکه خوانندگان ماهنامه بیشتر با شما آشنا شوند لطفاً از مسیر تحصیلی خودتان از ابتدا تاکنون برایمان بگویید؟ چه شد که وارد این حوزه شدید؟
بنده سال ۱۳۶۴ در کنکور سراسری رشته علوم انسانی شرکت کردم و با توجه به رتبه و نمراتی که به دست آورده بودم وارد رشته حسابداری و در اوایل سال ۱۳۶۹ دانش‌آموخته این رشته در دانشگاه علامه طباطبایی شدم، در اواخر دوره کارشناسی در کنکور کارشناسی ارشد شرکت کردم و توانستم در همان دانشگاه در رشته حسابداری ادامه تحصیل بدهم. پس از اخذ مدرک کارشناسی ارشد در اواسط سال ۱۳۷۳ از طریق کنکور در مقطع دکترا در دانشگاه تهران پذیرفته شدم. مهم‌ترین عامل گرایش به حسابداری علاقه‌مندی به اشتغال در حین تحصیل بود که با مشورت برخی از دوستان انجام شد، همچنین انگیزه برای ادامه تحصیل در این رشته، تشویق اساتید دانشگاهی و فراهم بودن شرایط تدریس در همین رشته موردعلاقه بود که باعث شد در این راه ثابت‌قدم شوم و تا مقطع دکترا ادامه تحصیل بدهم. ناگفته نماند در دوره تحصیلی دکترای بنده به فعالیت‌های امور پژوهشی علاقه‌مند شدم و توانستم دانش خود را در حوزه مالی و حسابداری توسعه بدهم. مدت تحصیل در مقطع دکترا ۵سال به طول انجامید که در این مدت از اساتید برجسته حوزه حسابداری و مالی آموزش‌های فراوانی گرفتم.
جا دارد اینجا از اساتید فرهیخته به‌ویژه دکتر علی جهانخانی که در دوران دکترا دروس مالی را آموزش می‌دادند و دکتر علی ثقفی چهره ماندگار حسابداری و دکتر علی نیکخواه آزاد و همچنین مرحوم استاد محمدعلی اکباتانی که در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد استاد برخی دروس تخصصی بودند تشکر کنم، به یاد دارم استاد مرحوم اکباتانی در اوایل دهه ۷۰ با اداره مطالعات بورس همکاری می‌کردند و اولین شاخص بورس که شاخص قیمت بورس تهران بود توسط ایشان طراحی و به مرحله اجرا رسید. درکل همیشه خدا را شاکر هستم که در دوران تحصیلی توانستم از محضر اساتید بزرگ و با اخلاق بهره بگیرم که علاوه‌براینکه باجان دل زحمت می‌کشیدند درس به ما می‌آموختند، اخلاق نیز یاد می‌دادند. سعی کرده‌ام رفتار آنها را سرلوحه زندگی خود قرار بدهم.
از آنجاکه شما فارغ‌التحصیل رشته حسابداری در مقطع دکترا هستید خوشحال می‌شویم نظرتان را در مورد این رشته بدانیم.
رشته حسابداری جزء رشته‌های مؤثر، مفید و البته بسیار لازم و کلیدی در دنیای کسب و کار محسوب می‌شود و جوانان زیادی با اهداف متفاوت به دنبال یادگیری در این رشته هستند. معتقدم مهم‌ترین دوره تحصیلی حسابداری، دوره کارشناسی می‌باشد زیرا مباحث اساسی و پایه آموخته می‌شود. در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکترا به‌صورت کامل‌تر و تکمیلی عمدتاً همان مباحث با عمق بیشترآموزش داده می‌شود تا در موضوعات پژوهشی و آموزشی حرفی برای گفتن داشته باشند.
با توجه به عضویت شما در هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی لطفاً از سابقه تدریس خود در این دانشگاه برایمان بگویید و بفرمایید که در حال حاضر چه دروسی را تدریس می‌کنید.
بنده از سال ۱۳۷۱ تدریس در دانشگاه‌ها را شروع کردم که ابتدا به‌صورت نیمه‌وقت با دانشگاه‌های مختلف همکاری می‌کردم ولی از سال ۱۳۷۹ به‌صورت رسمی و تمام‌وقت عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی شدم و در این دانشگاه فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی دارم.
محدوده پژوهش و آموزش بنده در مدیریت مالی، مدیریت سرمایه‌گذاری، تئوری‌های مالی و سرمایه‌گذاری و مباحثی دیگر از قبیل حسابداری مدیریت و حسابداری بهای تمام شده می‌باشد.
بفرمایید که چه مؤلفه‌هایی را از ملزومات موفقیت در حوزه مالی می‌دانید؟
برای اینکه فردی در حوزه مالی موفق عمل کند، عوامل مختلفی دخالت دارند که برخی اکتسابی و برخی ذاتی می‌باشند. زیربنای همه کارها برای رسیدن به موفقیت واقعی، تمامیت داشتن و درستکاری می‌باشد. یعنی اگر هر شخصی در محدوده فعالیتی خود کمال و سلامت کاری داشته باشد به‌احتمال خیلی زیاد در آن حوزه موفق خواهد شد.
البته علاقه‌مندی ماننده موتور قوی برای فردی که در حوزه مالی فعالیت دارند عمل می‌کند و باعث می‌شود زودتر و با زحمت کمتر به نتیجه برسد.
قوای جسمی و روحی خوب هم بسیار تأثیرگذار می‌باشد.
مهارت‌هایی نیز در این حوزه وجود دارد مثل قدرت حل مسئله، توانایی محاسباتی، درک و فهم چند جانبه مسائل و توجه دقیق به موضوعات که بسیار مؤثر می‌باشد.
موضوع بعدی داشتن خلاقیت در حوزه مالی است که تا حدود زیادی ذاتی می‌باشد ولی با تمرین و تمرکز توسط فرد، تقویت و بهتر می‌شود. همچنین قدرت ارتباطی مؤثر و مناسب نیز می‌تواند به فرد کمک کند و ضریب موفقیت وی را افزایش دهد.
چه توصیه‌ای به دانشجویانی که تازه وارد این رشته شده‌اند، دارید؟
توصیه‌ام به افرادی که تازه وارد دانشگاه شده‌اند و قصد دارند در حوزه‌ی مالی و حسابداری تحصیل کنند، درک و فهم عمیق دروس می‌باشد یا به تعبیری خوب درس خواندن است همچنین می‌بایست به همه مباحث درسی و سرفصل‌ها توجه کنند، زیربنای تئوری باید در ذهن دانشجو به نحوه مناسبی شکل بگیرد و این تصور نباشد که فلان درس کاربردی ندارد زیرا این صحبت‌ها مخرب است و می‌تواند آینده شغلی افراد را تحت تأثیر قرار بدهد. موضوع مهم دیگر مهارت‌های جانبی می‌باشد و دانشجو برای اینکه از بقیه عقب نماند و توان رقابت داشته باشد باید مهارت‌های جانبی این حوزه را کسب کنند.
توجه به موضوعات محیطی نیز است از قبیل مباحث اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی یعنی اطلاع از مطالب با اهمیت و اخبار مهم که به تحلیل‌ها و تصمیم‌گیری‌ها کمک می‌کند، مطلع باشد.
در آخر هم به دانشجویان توصیه می‌کنم که با توجه به شرایط و توان بدنی و سن خود حتماً به فعالیت‌های ورزشی بپردازند زیرا ضمن افزایش نشاط فردی می‌تواند باعث تمرکز بهتر بر روی مواردی باشد که قبل‌تر عرض کردم.
با توجه به اینکه رشته حسابداری قدمت طولانی در ایران دارد، بفرمایید به نظر شما کدام حیطه پژوهشی در این حوزه هنوز مغفول مانده است و جای کار دارد؟
به نظر بنده موضوعات بکر زیادی وجود دارد که باید کار تحقیقاتی درباره آنها صورت گیرد، ولی خدمتتان عرض کنم که در طول سال‌های اخیر و به علت توسعه مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد و دکترا، تحقیقات فراوانی انجام شده است خوشبختانه درباره بسیاری از موضوعات مقاله و تحقیق و پژوهش ارائه شده است ولی مشکل و یا محدودیت اصلی این است که علی‌رغم وجود دانشجویان مستعد، باکیفیت و با علاقه در دانشگاه‌ها، خروجی‌های بدست آمده مثل مقالات، پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها بیشتر جنبه رفع تکلیف دارد و شاید بسیاری از آنها قابلیت استفاده چندانی نداشته باشد.
اما اگر با توجه به شرایط کشورمان اولویت‌بندی کنیم، موضوعاتی از قبیل حاکمیت شرکتی، گزارشگری مالی، حسابرسی داخلی و حسابرسی مستقل، مالی رفتاری و سایر موضوعاتی که به بازار سرمایه مربوط می‌شوند می‌توانند قابل‌توجه باشند، به‌طورکلی اینها موضوعاتی هستند که جای کار فراوانی دارند البته خدمتتان عرض کنم برای اینکه تحقیقات و پژوهش کاملی درباره موضوعی خاص به رفرنس و مرجع تبدیل شود بسیار مهم است که اطلاعات و داده‌های صحیح جمع‌آوری و پردازش شود. در تمام این قبیل موضوعات، ضرورت دارد توجه عمیق به فناوی‌های اطلاعات و کاربرد آن در حسابداری و مالی شود.
لطفاً از تفاوت‌های موجود رشته‌های مدیریت مالی و حسابداری بیشتر برایمان بگویید.
بین دانش مالی و دانش حسابداری تفاوت‌هایی وجود دارد زیرا موضوعاتی که در رشته مالی مطرح می‌شود، عموماً ریشه در علم اقتصاد دارد. ولی ارتباط زیادی بین این ۲ رشته حداقل به لحاظ کاربردی وجود دارد.
به‌طورکلی از منظر تاریخی چه در ایران و چه دیگر کشورها، دانش علوم مالی که مرتبط با حوزه مدیریت مالی به‌ویژه در سطح شرکتی می‌باشد با حسابداری و گزارشگری مالی شرکت‌ها نیز مرتبط است و افراد نمی‌توانند در حوزه مدیریت مالی حرکتی داشته باشند ولی به نوعی دانش حسابداری را بلد نباشند. ناگفته نماند که بالعکس هم همین‌طور است و افرادی که در حوزه حسابداری مشغول هستند می‌بایست از علم مالی هم مطلع باشند زیرا بسیاری از تئوری‌های موجود در حسابداری درواقع برگرفته از رشته مالی است.
همچنین کسانیکه در بازار سرمایه مشغول هستند و با نهادهای مالی و اطلاعات شرکت‌ها سروکار دارند اگر درک کاملی از علم حسابداری و مبانی آن نداشته باشند نمی‌توانند تحلیل مناسب و با کیفیت انجام دهند.
در حیطه پژوهش در حسابداری، تئوری‌های مالی جایگاه مهمی دارند و درک درست برخی از استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی بدون اطلاع از ابزارهای مالی متداول در بازار سرمایه مقدور نیست.
بفرمایید آیا سرفصل‌های رشته حسابداری که هم‌اکنون در ایران در حال تدریس است با سرفصل‌هایی که در دانشگاه‌های مطرح دنیا همخوانی دارد؟
در مورد انطباق سرفصل‌های دانشگاه‌های ایران با دانشگاه‌های مطرح جهان باید خدمتتان عرض کنم که بنده تاکنون در مورد این موضوع شخصاً مطالعه سیستماتیک انجام نداده‌ام ولی با توجه به صحبت‌های دوستانی که با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری همکاری دارند و سرفصل‌ها و محتوای دروس حسابداری و مالی را تعیین می‌کنند، باید خدمتتان عرض کنم که تفاوت اساسی وجود ندارد.
آقای دکتر لطفاً از فعالیت‌های اجرایی خودتان برایمان بگویید؟
در مورد حوزه آموزش باید عرض کنم که شغل اصلی بنده همواره آموزش و پژوهش در حسابداری و مالی بوده است.
در مورد فعالیت‌های اجرایی نیز خدمتتان عرض کنم که بنده هم مثل بقیه افرادی که در این حوزه مشغول هستند از زمان دانشجویی فعالیت خودم را شروع کردم و الان که به گذشته نگاه می‌کنم احساس رضایت دارم چون در حوزه حسابداری دولتی، حسابداری شرکتی و همچنین در بازار سرمایه فعالیت‌هایی داشته‌ام البته اموری ماننده طرح و برنامه نهادهای مالی هم در سوابق بنده می‌باشد و تجاربی که در این سال‌ها به دست آوردم مفید بوده است، ناگفته نماند عضو هیئت مدیره، معاونت اجرایی و مشاور سرمایه‌گذاری در تعدادی از نهادهای مالی بزرگ بوده‌ام.
در شرکت‌های تولیدی نیز کسب تجربه داشته‌ام و الان هم به‌جز تدریس به‌عنوان یکی از اعضای کمیته آموزش و تحقیقات سازمان حسابرسی فعالیت می‌کنم و در زمینه آموزش و پژوهش همکاری دارم. همچنین با عضویت در کمیته‌های حسابرسی و مدیریت ریسک در شرکت‌های بزرگ تجارب ارزشمندی به‌دست آورده‌ام و کماکان در حال کسب تجربه هستم.
برگزاری دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی برای مدیران اجرایی در شرکت‌های مختلف در زمینه حسابداری، حسابداری مدیریت و ارزش‌گذاری شرکت‌ها نیز در سوابق بنده وجود دارد.
با توجه به اینکه شما عضو کمیته ریسک در شرکت‌های مختلف بوده‌اید، لطفاً از اهمیت این موضوع برایمان بگویید و بفرمایید آن‌طور که باید آیا در ایران به این موضوع توجه می‌شود.
به نظرم نظام مدیریت ریسک از مهم‌ترین موضوعاتی است که همه شرکت‌های ایرانی باید به آن توجه کنند و می‌بایست در حد مطلوبی در چارت شرکت ها استفاده شود. با توجه به اطلاعاتی که در این زمینه دارم به نظر می‌رسد هنوز آن‌طور که باید به این موضوع اهمیت داده نشده است.
باید آموزش‌های مناسبی در این زمینه صورت پذیرد تا مدیران اجرایی شرکت‌ها و اعضای هیئت مدیره درک مناسبی از مدیریت ریسک داشته باشند بدون توجه به موضوع مدیریت ریسک امکان ندارد در عرصه تجارت و شرکت‌داری موفقیت کامل حاصل شود. ناگفته نماند در سال‌های اخیر حداقل به خاطر حفظ ظاهر و رفع تکلیف هم که شده در بسیاری شرکت‌ها کمیته مدیریت ریسک تشکیل شده است و افرادی نیز در این امر فعالیت می‌کنند.
امیدوارم طی سال‌های اخیر به معنای واقعی از پتانسیل الزام مقرراتی استفاده شود.
قابل ذکر است درک، پذیرش، تحلیل و کمی کردن ارتباط گرفتن با موضوع ریسک برای افرادی که در حوزه مالی قرار دارند راحت‌تر می‌باشد.
به‌عنوان سخن پایانی، اگر حرف ناگفته‌ای دارید می‌توانید با مخاطب‌های ماهنامه مطرح بفرمایید.
به عنوان شخصی‌که بیش‌از ۳۰سال در حوزه مالی فعالیت و کسب تجربه کرده‌ام خدمتتان عرض می‌کنم که توجه کردن به تخصص عامل مهمی در توسعه است و در همه زمینه‌ها رویکرد باید تخصص‌گرایی باشد به‌طور مثال در همین حوزه مالی امکان ندارد با مطالعه چند کتاب با محتوای مالی و همچنین ثبت‌نام و شرکت در برخی از کلاس‌های آموزشی این حوزه، شخص به درجه‌ای از موفقیت برسد و خود را متخصص این حوزه بداند. بهتر است در محدوده‌ای که تخصصی در آن نداریم به متخصص رجوع کنیم و با افراد متخصص آن حوزه مشورت کنیم.
نکته بعدی این است که چون اکثر خوانندگان ماهنامه بورس در حوزه‌های مالی فعالیت دارند شاید ذات این حوزه اینجور باشد که فرد به پیشرفت مادی خیلی اهمیت می‌دهد و دنبال ثروت‌اندوزی می‌باشد که البته امری ناپسند نیست اما باید در نظر گرفت که این موضوعات فرع زندگی محسوب می‌شوند و ممکن است افراط در این امر باعث شود انسان از فلسفه اصلی زندگی خود دور شود، به نظرم موضوعی که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد اصالت و معنویات زندگی می‌باشد. گرچه تلاش برای کسب و کار مقدس و پسندیده محسوب می‌شود ولی همانطور که گفتم باید به خود و اصالت زندگی نیز توجه کرد.
