دریافت تسهیلات آسان و امکان خریدی متعهدانه، با سامانه توثیق هوشمند ستاره
مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی تشریح کرد
دریافت تسهیلات آسان و امکان خریدی متعهدانه، با سامانه توثیق هوشمند ستاره
۹ مردادماه
مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی گفت: شاهد آغاز یک نوآوری نهادی در حوزه پرداخت‌های مدت‌دار هستیم؛ با ایجاد سامانه «توثیق هوشمند ستاره»، از پرداخت‌های نقدی عبور کرده و زیر ساخت‌هایی برای پرداخت‌های متعهدانه پایه‌ریزی می‌کنیم.
به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه ایران (سنا)، محمد جلال، مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی در نشست هم‌افزایی سردبیران و دبیران رسانه‌های اقتصاد دیجیتال در خصوص سامانه «ستاره» که به میزبانی سازمان بورس و اوراق بهادار برگزار شد، با اشاره به فرآیند نوین توثیق در کشور، گفت: در سال‌های اخیر، زیرساخت‌ها و امکانات مورد نیاز برای پرداخت‌های اعتباری و مدت‌دار در اقتصاد کشور وجود نداشت و مردم مجبور به استفاده از چک، سفته و سایر روش‌های سنتی برای توثیق بودند.
وی افزود: سامانه ستاره با هدف هوشمند و آنلاین‌سازی توثیق در کشور پایه‌گذاری شده است. رویکرد طراحی این سامانه جدید، آن است که نهادهای متولی دارایی‌های برنامه‌پذیر در کشور، به این سامانه متصل شده و شرکت‌های جدیدی در اقتصاد فناوری‌های مالی کشور پایه‌ریزی شوند.
مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی افزود: مشابه تحولی که پس از رویش بانکداری الکترونیکی و با ایجاد سامانه شاپرک در حوزه پرداخت پایه‌ریزی شد که به موجب آن، مصرف کارت بانکی و استفاده از پرداخت الکترونیکی به جای پول نقد توسعه پیدا کرد و به‌واسطه همین نوآوری بسیاری از شرکت‌ها و کسب و کارهای گوناگون پایه‌گذاری شدند و زیرساخت مورد نیاز برای فروشگاه‌های اینترنتی نیز ایجاد شد، امروز نیز شاهد آغاز یک نوآوری نهادی در حوزه پرداخت‌های مدت‌دار هستیم. در واقع با برداشتن این گام از پرداخت‌های نقدی عبور کرده و زیرساخت‌هایی برای پرداخت‌های متعهدانه پایه‌ریزی می‌کنیم. این زیرساخت تحت عنوان سامانه یا سوئیچ «توثیق الکترونیک روشمند و هوشمند»، به اختصار «ستاره» معرفی شده است.
جلال با اشاره به همکاری نهادهای گوناگون در معماری سامانه ستاره، گفت: دارایی مردم در اختیار متولی امر آن قرار خواهد گرفت. این زیرساخت در قالب یک دسترسی الکترونیکی برای تعریف یک تراکنش توثیق مورد استفاده قرار می‌گیرد. درواقع متولی باید بتواند احراز هویت، احراز دارایی و احراز قیمت انجام دهد و همچنین توانایی صدور فرمان توثیق، فرمان آزادسازی، فرمان فروش و فرمان افزایش وثیقه داشته باشد، در یک تصویر کلی تمام عملکردهای لازم برای شکل دادن یک تراکنش توثیق را در اختیار داشته باشد.وی افزود: برای مثال در حوزه سهام و اوراق بهادار که شرکت سپرده‌گذاری مرکزی (سمات) به‌عنوان متولی دارایی‌های مردم در بازار سرمایه شناخته می‌شود، در حوزه سهام و اوراق، پیشگام شده و امکان توثیق سهام و اوراق بهادار را فراهم کرده است.
وی با توضیح فرآیند توثیق در سامانه ستاره، گفت: در واقع این سامانه باید بتواند تقاضای توثیق را به نهادهای متولی دارایی، «نهادهایی که دارایی‌های مردم را به‌صورت امانت نگه می‌دارند» هدایت کند. جلال در ادامه اظهار داشت: به‌طور کلی تعدادی نهاد در تراز بالای سامانه ستاره وجود خواهند داشت که همان نهادهای متولی نظیر شرکت سپرده‌گذاری مرکزی هستند. در تراز پایین این سامانه نیز نهادهایی پایه‌گذاری خواهند شد که قرار است تراکنش‌های توثیق را از سطح جامعه دریافت کنند که اجمالاً آنها را سی. اس. پی (Collateral Service Provider) خطاب می‌کنیم. این شرکت‌ها و نهادهای مالی در سطح اقتصاد کشور حرکت کرده و تقاضا برای توثیق را جمع آوری کنند.
وی در تشریح این موضوع گفت: برای مثال زمانی که فردی به یک بانک (سی‌اس‌پی) مراجعه کرده و تقاضای وام می‌کند؛ بانک با اتصال به سامانه ستاره، می‌تواند دارایی‌های احرازشده فرد، مثلاً سهام را از نهاد متولی آن نوع خاص از دارایی استعلام کند و بدین ترتیب روند توثیق انجام شود. نکته مهم اینجاست که در شاپرک، بانک‌ها نقش نهادهای بالادستی را داشتند، اما در «ستاره»، بانک‌ها تراکنش توثیق را به سمت نهاد متولی دارایی هدایت می‌کنند. جلال در پاسخ به سؤالی مبنی بر چگونگی ارتباط فین تک‌ها با سی‌اس‌پی‌ها، گفت: دستورالعمل سی‌اس‌پی‌ها هنوز نهایی نشده و در حال تدوین است و فعلاً هیچ تصمیمی در این رابطه گرفته نشده است. ممکن است ملاحظاتی وجود داشته باشد؛ چراکه برای مثال در تراکنش پرداخت، این تراکنش در لحظه ثبت شده و تسویه همان موقع انجام می‌پذیرد، اما تراکنش‌های توثیق و تراکنش‌های پرداخت مدت‌دار اموری ادامه‌دار هستند، برای همین ملاحظات حقوقی بیشتری در این خصوص وجود دارد. لذا باید با احتیاط بیشتری در این خصوص پیش رفت تا ساختار سی‌اس‌پی‌ها، هم از نظر چابکی و هم از نظر رعایت ملاحظات حقوقی از وضع خوبی برخوردار شود.
وی با اشاره به ارتباط سه بانک ملی، رسالت و مهر اقتصاد به سامانه ستاره، افزود: سه بانکی که در زمینه تسهیلات خرد پیشتاز هستند به API های مربوطه دسترسی پیدا کرده و می‌توانند سرویس توثیق را ارائه کنند. البته توصیه ما به بانک‌ها این است که علاوه بر خودشان، این سرویس را در اختیار فین‌تک‌ها و شرکت‌های حوزه فناوری قرار دهند تا عمق عملیاتی تراکنش‌های توثیق در کشور افزایش پیدا کند. وی در پاسخ به سؤالی در رابطه با متولی سامانه ستاره، گفت: سامانه ستاره در واقع سوئیچی حاکمیتی در اختیار وزارت امور اقتصادی و دارایی است و بانک‌ها در حال حاضر نقش سی‌اس‌پی‌ها را ایفا می‌کنند.
جلال با ارائه مثالی از نحوه فعالیت سامانه ستاره، گفت: فرض کنید در نهادهای بالادستی، بانک کارگشایی قرار داشته باشد و فردی ۱۰۰ گرم طلا نزد این بانک سپرده‌گذاری کرده باشد. از طرفی بانک کارگشایی نیز اصالت و قیمت این طلا را تأیید کرده باشد و به‌واسطه ارتباط این بانک با سامانه، تمامی این اطلاعات نیز در سامانه ستاره قابل مشاهده است. همچنین همین فرد ۱۵۰ میلیون تومان انواع سهام و اوراق بهادار دارد که نزد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی است و از طرفی دیگر ۵۰ میلیون تومان نیز اندوخته بیمه عمر دارد که نزد یکی از شرکت‌های بیمه است. این سه دارایی به دلیل اتصال این نهادهای متولی به سامانه ستاره، قابل مشاهده و احراز است. حال فرض کنید این فرد برای خرید اقساطی، به فروشگاهی مراجعه می‌کند، به‌واسطه اینکه این فروشگاه در زمره فروشگاه‌های فروش اقساطی و عضو این شبکه می‌باشد، با اتصال به سامانه، با وارد کردن کد ملی شخص، تمام دارایی‌های احرازشده فرد را از طریق نهادهای متولی سامانه ستاره مشاهده می‌کند. به انتخاب فرد و فروشنده، نوع دارایی نهایی شده و با اتصال به درگاه توثیق، تراکنش توثیق انجام شده و این درخواست به نهادهای متولی دارایی ارسال شده و عملیات توثیق انجام می‌شود. در نهایت نیز بعد از پرداخت هر قسط یا پس از پرداخت کامل تمامی قسط‌ها، فرمان آزادسازی وثیقه به شکل خودکار صادر خواهد شد. مشاور وزیر امور اقتصادی و دارایی، در پایان با اشاره به پیچیدگی‌های طراحی سامانه ستاره به دلیل آنکه یک نهاد جدید در اقتصاد کشور است، گفت: این کار در گام اول اقدام سنگین و پر زحمتی بود، چراکه قرار بود نهاد جدیدی پایه‌گذاری شود و به نظرم شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، هم به دلیل تجربه‌ای که در زمینه توثیق سهام عدالت داشت و هم از بابت اینکه شاید سهام یکی از در دسترس‌ترین و پیشرفته‌ترین دارایی‌های برنامه‌پذیر در سطح کشور است که هم شمولیت عام دارد و هم کاملاً الکترونیکی است و فرامین توثیق روی آن به‌صورت حقوقی و اجرایی پیاده‌سازی شده است، این باور را ایجاد کرد که این ایده می‌تواند در آینده توسعه پیدا کند و بسیاری از نهادها و شرکت‌های جدید در حوزه فناوری مالی امکان رشد و بلوغ پیدا کنند.
تشریح پیچیدگی‌های توثیق هوشمند
در ادامه سمیه محمدی، مدیر پروژه کارت اعتباری شرکت سپرده‌گذاری مرکزی با اشاره به نقش این شرکت در توثیق هوشمند سهام و اوراق، گفت: شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه به‌عنوان یکی از ارکان اجرایی در بازار سرمایه، وظیفه وثیقه‌گذاری سهام را داراست که از ابتدای فعالیت این شرکت، این عملیات به شکل سنتی و مطابق با دستورالعمل توثیق اوراق بهادار مصوب ۱۳۸۹، در حال انجام بود.
محمدی در خصوص گام مقدماتی پروژه توثیق هوشمند، گفت: در اقدام ابتدایی پروژه توثیق هوشمند، توثیق صرفاً برای سهام عدالت انجام می‌پذیرفت. این اقدام در سال ۱۳۹۹ و پس از فرمان آزادسازی سهام عدالت انجام شد. این عملیات محدودتر و کوچک‌تر از اتفاقی بود که هم‌اکنون در حال انجام است، دلیل آن هم این بود که جامعه هدف آن صرفاً سهامداران سهام عدالت بودند.
وی در ادامه افزود: در حال حاضر بیش از ۳۵۰ هزار درخواست توثیق در سامانه «ایوای بانک ملی» برای سهام عدالت ثبت شده است. محمدی، افزود: از تابستان سال ۱۴۰۰، فاز شناخت و تحلیل در رابطه با توثیق هوشمند آغاز شد و در ادامه، با برگزاری جلسات کارشناسی متعدد، تلاش شد تا ساز‌و‌کار سنتی و دستی با کمترین ریسک حقوقی، هوشمند‌سازی شود. مدیر پروژه کارت اعتباری شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، با اشاره به چالش‌های متعدد توثیق هوشمند سهام در فاز کنونی، گفت: یکی از چالش‌های موجود در رابطه با مشکلات، حقوقی بود. دلیل اصلی این چالش، جامعه هدف گسترده‌ای بود که در سیاست توثیق کنونی، شرکت سپرده‌گذاری با آن مواجه است. وی افزود: عملیات توثیق هوشمند باید با کمترین ریسک انجام شود. همچنین در خلال این فرآیند قراردادهایی ازجمله تفاهم‌نامه محرمانگی اطلاعات با بانک‌های طرف قرارداد یعنی ملی، رسالت و مهراقتصاد امضا شده است. همچنین احراز اراده و احراز اختیار سهامدار نیز در صفحه بانک و در صفحه شرکت سرمایه‌گذاری انجام می‌شود.
