پیشنهاد ایجاد بازار «سرمایه‌گذاران حرفهای» در بورس تهران
مریم نبی‌پور
عضو هیئت تحریریه
ایجاد «بازار سرمایه‌گذاران حرفهای» یکی از تازه‌ترین راهکارهایی است که بورس اوراق بهادار تهران جهت افزایش حجم تأمین مالی انجام‌شده به‌واسطه بازار سرمایه در کشور و تمرکز بر حضور سرمایه‌گذاران حرفهای در این بازار، به سازمان بورس و اوراق بهادار پیشنهاد داده است. به نظر می‌رسد که روی کار آمدن بازار سرمایه‌گذاران حرفهای به‌واسطه تنوع‌بخشی به ابزارهای تأمین مالی در بازار سرمایه، این بازار را در انجام وظایف خود در گستره اقتصاد کشور بیش‌ازپیش یاری خواهد کرد. در بازار سرمایه «شرکت‌های پروژه (سهامی عام)»، «صندوق‌های پوشش ریسک»، همچنین «صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی و جسورانه» از آن قبیل ابزارهایی هستند که به دلیل نوع ریسک‌های مترتب بر آنها برای عرضه به عموم مردم پیشنهاد نمی‌شوند، از سویی دیگر بسیاری از پروژه‌های تعریف‌شده در سراسر کشور که قادر به استفاده از ابزارهای متعارف تأمین مالی در بازار سرمایه نیستند میتوانند از ابزارهای فوق‌الذکر برای پیشبرد اهداف خود منتفع شوند. ماهنامه «بورس» در یک گزارش ویژه تلاش کرده است تا در گفتگو با محمدامین قهرمانی، معاون ناشران و اعضای بورس تهران، به سؤالاتی همچون «دلایل معرفی این بازار از سمت بورس اوراق بهادار تهران»، «تأثیرات ایجاد بازار سرمایه‌گذاران حرفهای بر تعمیق بازار سرمایه»،«نحوه اثرگذاری بازار سهامداران حرفهای بر اقتصاد کشور»، «شرایط لازم برای عضویت در بازار سرمایه‌گذاران حرفهای» و …پاسخ دهد. اگر شما هم به دنبال پاسخی برای رفع ابهامات احتمالی خود در خصوص بازار سرمایه‌گذاران حرفهای هستید پیشنهاد می‌کنم گزارش ویژه این شماره از ماهنامه «بورس» را از دست ندهید.
ایجاد تنوع در شیوه‌های تأمین مالی، دغدغه دیرینه بورس تهران
ماهنامه بورس: جناب دکتر قهرمانی در شروع گفتگو به‌عنوان معاون ناشران و اعضای بورس اوراق بهادار تهران بفرمایید که هدف بورس تهران از پیشنهاد ایجاد بازاری برای سرمایه‌گذاران حرفهای چه بوده است؟
محمدامین قهرمانی: استفاده از ابزارهایی جدید در زمینه تأمین مالی شرکت‌ها همواره یکی از دغدغه‌های بورس تهران بوده است که در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ شکل جدی‌تری به خود گرفت. درواقع ما در کنار ابزارهایی چون پذیرش سهام شرکت‌ها، انتشار انواع اوراق بدهی و اوراق صکوک، همچنین تشکیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری که به‌صورت متعارف استفاده می‌شوند و به‌نوعی ابزارهای استاندارد تأمین مالی و سرمایه‌گذاری به شمار می‌آیند به دنبال ابزارهایی بودیم که ماهیتشان اصطلاحاً غیراستاندارد بوده و در بازارهای فعلی بورس تهران قابل پذیرش و انتشار نبودند. می‌توان گفت هدف بورس تهران از روی کار آوردن این ابزارها، پاسخ‌دهی به نیازمندهایی بوده است که در زمینه تأمین مالی از جانب متقاضیان مطرح بوده است. بدون شک تحقق این امر به تعمیق بازار سرمایه کشور کمک خواهد کرد. به همین دلیل با مطالعات و بررسی‌های انجام‌شده و در چهارچوب دستورالعمل‌ها و ضوابطی که برای ابزارهای مربوط به این ابزار وجود داشت به این جمع‌بندی رسیدیم که بازاری با عنوان «بازار سرمایه‌گذاران حرفهای» ایجاد کنیم تا در آن ابزارهایی چون شرکت‌های پروژه، صندوق‌های جسورانه و خصوصی و صندوق‌های پوشش ریسک (با این فرض که تا آن زمان صندوق‌های پوشش ریسک در بازارمان ایجاد شده باشند) معامله شوند و درنتیجه انتشار این ابزارها، تأمین مالی شرکت‌ها محقق شود. در همین راستا پس‌ازآنکه این موضوع در بورس تهران مطرح شد، ایجاد بازار سرمایه‌گذاران حرفهای در هیئت‌مدیره این شرکت به تصویب رسید.
فراهم کردن امکان استفاده از ابزارهای جدید تأمین مالی برای شرکت‌ها، در بازار سرمایه‌گذاران حرفهای
ماهنامه بورس: بفرمایید که معاملات در بازار سرمایه‌گذاران حرفهای دقیقاً شامل چه ابزارهایی خواهد شد؟
محمدامین قهرمانی: تأمین مالی در بازار سرمایه‌گذاران حرفهای با انتشار ابزارهایی چون شرکت‌های پروژه (سهامی عام)، صندوق‌های جسورانه (Venture Capital)، صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی (Private Equity) و حتی تأمین مالی جمعی که در حال حاضر دستورالعمل‌های مربوط به آنها در سازمان بورس و اوراق بهادار مصوب شده است انجام خواهد شد. امیدواریم که سازمان بورس و اوراق بهادار مجوز ایجاد بازار سرمایه‌گذاران حرفهای را که درخواست آن اواخر سال ۱۴۰۱ ارسال شده است صادر کند تا بدین‌وسیله قادر باشیم در این حوزه به‌صورت پررنگ‌تری فعالیت داشته باشیم. مجدداً اشاره می‌کنم که دستورالعمل‌های مربوط به هرکدام از این ابزارها در حال حاضر موجود و مشخص بوده و صرفاً در مورد صندوق پوشش ریسک فعلاً دستورالعملی ابلاغ نشده است. ما در بورس تهران به دنبال آنیم که در آینده نزدیک پای این صندوق‌ها را نیز به بازار باز کنیم.
ماهنامه بورس: چرا جامعه هدف این بازار سرمایه‌گذاران حرفهای هستند؟
محمدامین قهرمانی: با توجه به اینکه هرکدام از ابزارهای غیر استاندارد تأمین مالی، ریسک‌های خاص خود را دارند و نسبت به ابزارهای استاندارد ریسک بالاتری را به سرمایه‌گذاران تحمیل خواهند کرد، لازم است در رابطه با سرمایه‌گذاران به بحث‌های «دانش»، «تجربه» و البته «بضاعت مالی»، «ماهیت» و «ویژگی‌های رفتاری» نیز در این حوزه توجه شود، البته این یک جنبه ماجرا است. از جنبه‌ای دیگر، ازآنجاکه ممکن است برخی از شرکت‌ها و متقاضیانی که مایل به تأمین مالی از بازار سرمایه هستند قادر به استفاده از روش‌های متعارفی چون پذیرش سهام، اوراق بدهی و … نباشند، ایجاد بازار سرمایه‌گذاران حرفهای شرایطی را برای آنها ایجاد خواهد کرد تا قادر باشند با بهر‌ه‌گیری از چنین روش‌های نوینی که برای تأمین مالی وجود دارد به تکمیل پروژه‌ها و راه‌اندازی کسب و کارهایشان بپردازند.
ماهنامه بورس: بورس اوراق بهادار تهران برای انتخاب بازیگران هر دو سمت عرضه و تقاضای این بازار، چه معیارهایی را در نظر گرفته است و یا خواهد گرفت؟
محمدامین قهرمانی: اگرچه معیارهای لازم برای سرمایه‌گذاری افراد در این بازار هنوز نهایی نشده‌اند اما چنان‌که پیشتر نیز اشاره کردم به عقیده بنده لازم است سرمایه‌گذاران حرفهای در پنج محور «دانش»، «تجربیات»، «بضاعت مالی» ، «ماهیت» و «ویژگی‌های رفتاری» تعریف شوند. از طرفی متقاضیان تأمین مالی در این بازار نیز میتوانند درخواست‌های خود را طبق ضوابط و دستورالعمل‌هایی که برای هرکدام از این ابزارها وجود دارد ارسال کرده و روال انتشار، پذیره‌نویسی و … را طی کنند.
شرکت‌های متقاضی استفاده از شیوه‌های جدید تأمین مالی، در انتظار عملیاتی‌شدن بازار سرمایه‌گذاران حرفهای
ماهنامه بورس: جناب قهرمانی بفرمایید که به عقیده شما آیا این طرح در کشور ما با استقبال مواجه خواهد شد؟
محمدامین قهرمانی: در حال حاضر برای تأمین مالی از بازار سرمایه‌گذاران حرفهای متقاضیانی، برای مثال در حوزه شرکت‌های پروژه سهامی عام داریم که حجم تأمین مالی موردنیاز آنها نیز عدد قابل‌توجهی است و قطعاً اگر مجوزهای مربوطه صادر شوند قادر خواهیم بود در این حوزه فعالیت خود را آغاز کنیم. در کشور ما پروژه‌های متعددی وجود دارند که پذیرش آنها به دلیل اینکه هنوز راه‌اندازی نشده و به بهره‌برداری نرسیده‌اند در بازارهای عادی ممکن نیست اما این موارد برای مثال از طریق پذیره‌نویسی در قالب شرکت‌های پروژه (سهامی عام) میتوانند به‌راحتی در بازار سرمایه‌گذاران حرفهای تأمین مالی کنند و پروژه‌هایشان را به سرانجام برسانند. این شرکت‌ها میتوانند بعد از بهره‌برداری و طی شدن یک دوره زمانی مشخص در بازار عادی پذیرش شوند. درمجموع، در حال حاضر برای استفاده از ابزارهای تأمین مالی جدید در این بازار متقاضیانی وجود دارد که حجم تأمین مالی آنها مبلغ قابل‌توجهی است و از دید بنده با توجه به اینکه این روش‌ها نسبت به روش‌های رایج موجود، از انعطاف بیشتری برخوردار هستند در بازار سرمایه مورد استقبال بسیاری قرار می‌گیرند و طبعاً موفق خواهند بود.
حرکت در مسیر تنوع‌بخشی به شیوه‌های تأمین مالی در بازار سرمایه
ماهنامه بورس: با توجه به اینکه طرح ایجاد بازار سرمایه‌گذاران حرفهای از سمت شرکت بورس اوراق بهادار تهران مطرح شده است، بفرمایید که این شرکت چه اندازه با مزایای ایجاد این بازار آشنایی دارد؟
محمدامین قهرمانی: طبیعتاً یکی از مهم‌ترین مزیت‌های طرح بازار سرمایه‌گذاران حرفهای، تنوع‌بخشی به شیوه‌های تأمین مالی است، به عبارتی این اقدام به منزله معرفی یک راهکار جدید برای تأمین مالی است که به‌طور خاص می‌‌تواند در خصوص پروژه‌ها اثرگذار باشد. در کنار آن بحث عمق‌بخشی به بازار سرمایه، همچنین جذب نقدینگی و هدایت آن به محلی مناسب که بتواند برای اقتصاد کشور مثمر ثمر و مفید باشد نیز مطرح خواهد شد. به عقیده بنده آنچه گفته شد از مهم‌ترین مزیت‌های این حوزه هستند.
ماهنامه بورس: قرار است در مورد ابزارهایی همچون صندوق‌های پوشش ریسک که در حال حاضر مقرراتی برای آنها تعریف نشده است چگونه تصمیم‌گیری شود؟ ابزارهای مورد استفاده در طرح ایجاد بازار سرمایه‌گذاران حرفهای کدام‌اند؟
محمدامین قهرمانی: قرار بر این است که امکان انتشار و پذیره‌نویسی برای آنها نیز فراهم شود. یکی از این ابزارهایی که در اصطلاح از ابزارهای غیراستاندارد به شمار می‌آیند شرکت‌های پروژه «سهامی عام) هستند. این شرکت‌ها، پروژه‌هایی دارند که میزان پیشرفتشان حداقل معادل ۲۰ درصد بوده و برای تکمیل و به بهره‌برداری رساندن آنها به منابع مالی نیاز دارند. تأمین مالی برای این ابزارها از طریق پذیره‌نویسی و سلب حق تقدم از سهامشان انجام می‌شود.
ابزارهای بعدی صندوق‌های جسورانه و صندوق‌های خصوصی هستند. هر دوی این صندوق‌ها بعضاً در حوزه‌هایی چون استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوظهور (یا مثلاً شرکت‌هایی که به هر دلیل دچار ورشکستگی شده و تصاحب شده‌اند) سرمایه‌گذاری می‌کنند. دستورالعمل‌های مربوط به این صندوق‌ها نیز در حال حاضر وجود دارد و تصمیم بر این شده که در این بازارها معامله شوند. ما همچنین به سازمان بورس و اوراق بهادار پیشنهاد داده‌ایم که بحث تأمین مالی جمعی با اندازه‌ای بزرگتر، در بورس اوراق بهادار تهران نیز ایجاد شود. همان‌طور که در حال حاضر در شرکت فرابورس ایران در حال انجام است و البته با شیوه‌ای متفاوت در بورس تهران نیز ایجاد شود. صندوق‌های پوشش ریسک نیز اگرچه در دنیا شناخته شده هستند و بزرگ‌ترین بازار آنها نیز مربوط به کشور آمریکا است که تقریباً ۴۰ درصد از بازار را در دست داشته و با هشت استراتژی مختلف در بازارها و سیستم اقتصادی آمریکا در حال استفاده است در حال حاضر در بورس تهران وجود ندارند. لازم به ذکر است که در ایران هم صندوق‌های پوشش ریسک را در قالب بحث صندوق‌های ابزار مشتقه به سازمان بورس و اوراق بهادار پیشنهاد داده‌ایم، سرمایه‌گذاری در ابزارهای مشتقه یکی از استراتژی‌های صندوق‌های پوشش ریسک است که با عنوان صندوق‌های ابزارهای مشتقه به سازمان پیشنهاد شده است و ان‌شاءالله مجوز فعالیت این نوع از صندوق‌ها نیز توسط سازمان بورس و اوراق بهادار صادر شود.
بازار سرمایه‌گذاران حرفهای، یک تجربه موفق در بازارهای سرمایه دنیا
ماهنامه بورس: آیا در دنیا چنین تجربه‌ای وجود داشته است؟
محمدامین قهرمانی: بله وجود دارد. بازار سرمایه‌گذاران حرفهای برای مثال در بورس‌های استانبول و مالزی نیز ایجاد شده است. طبیعتاً این بازار در بورس هر کشوری با تعاریف و ویژگی‌های مخصوص به خود ایجاد شده است، مثلاً صرفاً بر اساس سرمایه‌گذاران تعریف شده است و یا بعضی ابزارهای خاص در آن تعریف شده و مقرر کرده‌اند که ابزارهای معرفی‌شده، در این بازارها معامله شوند.
ماهنامه بورس: و آیا موفق بوده است؟
محمدامین قهرمانی: بله موفق بوده و توانسته است در حوزه «تأمین مالی» به‌عنوان موضوعی که تمام بحث‌هایی که در خلال این گفتگو مطرح شد، بر افزایش آن متمرکز بوده است کمک‌کننده باشد. بدیهی است که هر اندازه ابزارها و روش‌های موجود در این حوزه متنوع‌تر شوند، بالتبع آن به اقتصاد کشور در جهت پیشبرد اهدافی که مطرح شده بیشتر کمک خواهد شد.
ماهنامه بورس: در پایان گفتگو اگر موافق باشید یک جمع‌بندی از بحث‌های مطرح‌شده داشته باشیم.
محمدامین قهرمانی: بورس تهران امیدوار است پیگیری‌های مُجدانه‌ای که از سازمان بورس و اوراق بهادار و همچنین متقاضیان این بازار داشته است در سال ۱۴۰۲ نتیجه‌بخش شود. ان‌شاءالله بتوانیم در بورس اوراق بهادار تهران در راستای کمک به اقتصاد کشور، در این سال تأمین مالی به شیوه‌ای که گفته شد را هم داشته باشیم و بدین‌وسیله در پیشبرد اهداف اقتصادی کشور هم اگرچه با سهمی محدود سهیم شویم.
