بررسی آخرین وضعیت صنعت مس
علی اسکینی
مدیر تحلیل کارگزاری بانک صنعت و معدن
سارا چلویان
کارشناس واحد تحلیل کارگزاری بانک صنعت و معدن
مس با نماد شیمیایی cu برگرفته از واژه Cuprum می‌باشد. مس فلزی صنعتی با بیشترین حجم مالی و مذاکراتی در بازار‌های بین‌المللی کالایی است. بازیگران این صنعت، حرکت قیمتی مس را نشانگر شاخص پیشرو اقتصاد جهانی می‌دانند و اصطلاح دکتر مس به‌عنوان یک مفهوم برای نشان دادن حال اقتصاد به‌کار می‌رود. از خواص این فلز می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
ضد باکتری و میکروب است، به‌گونه‌ای‌که در صورت آلوده بودن سطحی از جنس مس، باکتری و میکروب از طریق آن انتقال پیدا نمی‌کند.
دومین رسانا بعد از نقره برای انتقال جریان الکتریسیته
ضریب بالای انتقال حرارت
قابلیت بازیافت کامل بدون تغییر در ترکیب شیمیایی
مقاومت در برابر خوردگی، شکل‌پذیری مطلوب، چکش‌خواری و …
مصرف مس در دنیا به دو بخش محصولات نیمه‌ساخته و مصارف نهایی تقسیم می‌شود که در نمودار ذیل قابل‌مشاهده می‌باشد.
تولید مس در دنیا به دو روش پیرومتالوژی و هیدرومتالوژی انجام می‌شود.
پیرومتالوژی: (احیا فلز در دمای بالا) معمولاً وقتی ترکیبات سولفیدی در دسترس باشد، از این روش برای تولید مس استفاده می‌شود.
هیدرومتالوژی: (واکنش‌هایی که در محلول اتفاق می‌افتد) معمولاً وقتی ترکیبات اکسیدی در دسترس باشد، از این روش برای تولید مس استفاده می‌شود.
مراحل تولید مس به روش پیرومتالوژی:
کلسینه کردن
شعله‌پزی
ذوب کردن
پالایش کردن
مراحل تولید مس به روش هیدرومتالوژی:
لیچینگ
غلیظ‌سازی محلول و خالص‌سازی
استخراج فلز و یا ترکیب فلزی
در ایران، تولید مس به روش پیرومتالوژی انجام می‌شود، اما در بیشتر مناطق تأثیرگذار دنیا، تولید این فلز به روش هیدرومتالوژی صورت می‌پذیرد.
ذخایر مس در دنیا حدوداً ۸۹۰ میلیون تن گزارش شده است. کشور شیلی با ذخیره حدود ۱۹۰ میلیون تنی، بیشترین ذخایر مس را در اختیار دارد. میزان ذخایر مس دنیا به تفکیک کشور در نمودار ذیل مشاهده می‌شود.
ظرفیت اسمی تولید مس در دنیا در سال گذشته حدوداً ۲۷ میلیون تن گزارش شده است که از این میزان حدوداً ۲۲ میلیون تن مس تولید شده است. روند تاریخی ظرفیت اسمی، تولید واقعی و نرخ بهره‌برداری از معادن مس در نمودار ذیل قابل‌مشاهده است.
تولیدکنندگان مس در دنیا به دو دسته تقسیم می‌شوند: ۱- تولیدکنندگانی که مواد اولیه موردنیاز را از معادن استخراج کرده و تولید مس را انجام می‌دهند. ۲- تولیدکنندگانی که مواد اولیه را خریداری می‌کنند و تولید مس را انجام می‌دهند. شیلی با تولید ۵/۲ میلیون تن مس از معادن، بزرگ‌ترین تولیدکننده در دنیا است. در نمودار ذیل، بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این فلز از معادن ارائه شده است.
تجارت جهانی
با توجه به اینکه شیلی بیشترین ذخایر مس را در اختیار دارد، بزرگ‌ترین صادرکننده این فلز نیز می‌باشد. این کشور سالانه حدود ۲۳ میلیارد دلار صادرات مس دارد. از طرفی، چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده مس در دنیا، بزرگ‌ترین واردکننده نیز می‌باشد و ارزش واردات سالانه این محصول در کشور چین به حدود ۵۷ میلیارد دلار می‌رسد. حجم تجارت جهانی مس به تفکیک کشور در نمودارهای ذیل نمایش داده شده است.
تولید کاتد مس در سال‌های گذشته حدوداً ۲۵ میلیون تن گزارش شده است که ۱۷ درصد از این مقدار از طریق بازیافت و قراضه‌ی مس تولید می‌شود. چین بزرگ‌ترین تولیدکننده کاتد مس در دنیا است. شیلی و کنگو به ترتیب در رده‌های بعدی قرار دارند. روند تاریخی تولید کاتد مس در نمودار ذیل نمایش داده شده است.
همانطورکه ذکر شد، عرضه و تقاضا و رشد قیمتی فلز مس به رشد اقتصادی گره خورده است، اما می‌توان عرضه و تقاضای این فلز را از جنبه‌های دیگر نیز بررسی کرد.
بررسی سمت تقاضا:
مواردی که در زیر ذکر شده است تأثیر مستقیمی بر تقاضای مس دارد:
رسیدن به هدف کربن صفر از طریق تولید خودروهای برقی و انرژی تجدیدپذیر
بسته‌های محرک اقتصادی در دوران بحران و رکود
رشد جمعیت و افزایش شهرنشینی
تحولات مرتبط با فناوری
همانطورکه در بالا بیان شد، از مهم‌ترین عواملی که منجر به رشد تقاضای مس در سال‌های آتی خواهد شد، تولید خودروهای برقی و انرژی‌های تجدیدپذیر است که قصد داریم با جزئیات بیشتر آن را بررسی کنیم.
با توجه به محدودیت‌های زیست‌محیطی، اروپا تا سال ۲۰۵۰ و چین تا سال ۲۰۶۰ انتظار دارند به هدف کربن صفر برسند. یک راهکار برای رسیدن به این هدف، کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی می‌باشد. تولید خودروهای برقی و انرژی تجدیدپذیر در رویه‌ی کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی می‌تواند بسیار مؤثر باشد. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۱ حدوداً ۱۷ میلیون خودروی برقی تولید شود که نیاز به ۱/۷ میلیون ایستگاه شارژ دارد. در هر اتومبیل برقی حدوداً ۸۳ کیلوگرم مس مصرف می‌شود، این در حالی است که در اتومبیل‌های معمولی تقریباً ۲۳ کیلوگرم مس مصرف می‌شود (حدود ۴ برابر بیشتر). دستگاه‌های شارژ سریع نیز حدوداً ۸ کیلوگرم مس در مقابل حدود یک کیلوگرم شارژرهای عادی، مس مصرف می‌کند. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ نزدیک به ۶ میلیون تن به تقاضای مس اضافه شود.
بررسی سمت عرضه:
مواردی که در زیر ذکر شده است، تأثیر مستقیمی بر عرضه‌ی مس دارد:
عیار پایین معادن منجر به اختلالات عرضه شده است.
وضع مالیات بر استخراج مس از معادن، عرضه‌ی مس را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است.
بالا رفتن هزینه تولید برق به‌عنوان انرژی موردنیاز برای تولید مس، به دلیل محدودیت‌های انتشار گازهای گلخانه‌ای
مشکل تأمین آب به‌عنوان انرژی موردنیاز برای تولید مس، خصوصاً در مناطق خشک
موارد ذکرشده در بالا، به‌شدت عرضه‌ی فلز مس را در سال ۲۰۲۳ تحت تأثیر قرار داد و با اختلالاتی همراه کرد. محدودیت‌های عرضه‌ی این فلز، پروژه‌های سرمایه‌گذاری را در این صنعت کاهش داده است. تعداد سرمایه‌گذاری‌ها از ۵۱ پروژه در سال ۲۰۱۲ به حدود ۳۳ پروژه در سال گذشته کاهش یافته است.
مهم‌ترین طرح‌های توسعه در جهان بر اساس ظرفیت تولید و هزینه‌ی سرمایه‌ای، در جدول ذیل قابل‌مشاهده می‌باشد.
با بررسی عرضه و تقاضای این محصول و با توجه به شرایط موجود، مجلات بین‌المللی پیش‌بینی خود را از وضعیت آتی عرضه و تقاضا و همچنین قیمت این محصول انجام داده‌اند. اما یکی دیگر از عواملی که بر قیمت این محصول تأثیر می‌گذارد، سطح موجودی‌ها می‌باشد. در حال حاضر، سطح موجودی این فلز به پایین‌ترین حد خود رسیده است که می‌تواند محرک دیگری برای رشد قیمت آن در سال‌های آتی باشد. نمودار ذیل روند تاریخی سطح موجودی‌های فلز مس را نشان می‌دهد.
با شرایط موجود، پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۴ شاهد مازاد عرضه بر تقاضا به میزان ۲۹۰ هزار تن باشیم. همین امر سبب می‌شود قیمت این محصول نیز در محدوده‌ی ۸،۳۳۲ دلار در هر تن باقی بماند. همچنین پیش‌بینی می‌شود افزایش تقاضا و به‌دنبال آن رشد قیمت مس از سال ۲۰۲۵ به بعد میسر شود.
نتیجه‌گیری
در سالی که گذشت، قیمت جهانی مس و عرضه و تقاضای این محصول متأثر از سیاست‌های انقباضی فدرال رزرو، تحت فشار قرار گرفت. پیش‌بینی پایان رکود جهانی و آغاز رونق در سال ۲۰۲۴ کار آسانی نیست، اما به نظر می‌رسد به‌کارگیری سیاست‌های انقباضی توسط فدرال رزرو در سال ۲۰۲۳، تورم را تا حد خوبی کنترل کرده است. با پایان رکود اقتصادی، شاهد رشد تقاضای مس و به‌دنبال آن رشد قیمت این فلز و رسیدن به سطوح ۱۰ هزار دلار خواهیم بود.
در تأیید مطالب بالا، نمودار زیر رابطه رشد اقتصادی با قیمت مس را نشان می‌دهد. این نمودار به‌طور کامل بیانگر رابطه مستقیم بین این دو متغیر است.
صنعت مس در ایران
بعد از بررسی صنعت مس در جهان، نوبت به بررسی این صنعت در ایران می‌رسد. ایران سالانه حدوداً ۳۰۰ هزار تن مس تولید می‌کند که از این مقدار تقریباً ۱۶۵ هزار تن در کشور مصرف می‌شود. روند تولید و مصرف مس در کشور از سال ۲۰۱۷ تا سال ۲۰۲۲ در نمودار ذیل مشاهده می‌شود.
با تولید حدود ۳۰۰ هزار تنی کاتد در سال، جایگاه ایران در آسیا و دنیا به ترتیب ششم و هفدهم می‌باشد. همچنین با مصرف حدود ۱۶۵ هزار تنی در سال، جایگاه سیزدهم و بیست و چهارم در دنیا را به خود اختصاص داده است. شرکت‌های ملی صنایع مس ایران و مس شهید باهنر دو شرکت تولیدکننده مس و محصولات نهایی این زنجیره در ایران هستند. در ادامه، خلاصه‌ای از تحلیل بنیادی شرکت ملی صنایع مس ایران با نماد «فملی» مرور می‌گردد.
معرفی شرکت
دولت در سال ۱۳۵۱ اقدام به تأسیس شرکت سهامی معادن مس سرچشمه کرمان نمود. در سال ۱۳۵۵ نام شرکت به شرکت ملی صنایع مس ایران تغییر یافت و در نهایت شرکت در سال ۱۳۶۱ به بهره‌برداری رسید. این شرکت در سال ۱۳۸۵ در بورس اوراق بهادار تهران با نماد فملی پذیرفته شد.
بررسی سودآوری
این شرکت در سال گذشته حدوداً ۵۷ میلیون تن سنگ سولفیدی و ۳۰۰ هزار تن کاتد تولید کرده است. روند تاریخی و پیش‌بینی تولید سنگ سولفیدی و کاتد در نمودارهای ذیل نمایش داده شده است.
فملی در سال گذشته حدوداً ۲۸۳ هزار تن محصول کاتد را به فروش رسانده که تقریباً ۳۶ درصد از این مقدار صادر شده است. روند تاریخی و پیش‌بینی مقدار فروش این محصول در نمودار ذیل نمایش داده شده است.
فروش محصولات داخلی در بورس کالا انجام می‌شود. در سال‌های اخیر، قیمت جهانی بورس فلزات لندن مرجع قیمت پایه در بورس کالا و کاتد صادراتی بوده است. نرخ کاتد صادراتی همچنان بر اساس قیمت جهانی مس بورس فلزات لندن محاسبه می‌شود، اما نرخ کاتد داخلی بر اساس میانگین قیمت معاملات هفته‌ی اخیر محاسبه می‌گردد. نمودار ذیل روند تاریخی و پیش‌بینی نرخ کاتد داخلی و صادراتی را نمایش داده است.
با پیش‌بینی مقدار و نرخ فروش کاتد، روند تاریخی و پیش‌بینی مبلغ فروش در نمودار ذیل ارائه شده است.
هزینه حقوق و دستمزد، هزینه باطله‌برداری، حقوق دولتی و … از مهم‌ترین موارد بهای تمام‌شده هستند. در جدول ذیل، روند تاریخی و پیش‌بینی اقلام هزینه‌ی تولید به تفکیک نمایش داده شده است.
در نهایت با در نظر گرفتن مفروضات پیش‌بینی‌شده، برآوردی از سودآوری فملی برای سال‌های ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ در جدول ذیل ارائه شده است.
