عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری در شهریورماه ۱۴۰۱
بازارهای مالی مکان مناسبی برای سرمایه‌گذاری هستند و بیشتر افراد جامعه تمایل دارند پس‌اندازها و ثروت خود را در این بازارها سرمایه‌گذاری کنند؛ اما مسئله اساسی، عدم آشنایی همه اقشار جامعه با این بازارها است که در بسیاری موارد اگر به‌صورت شخصی اقدام به سرمایه‌گذاری کنند و از مشاوران مالی کمک نگیرند، ممکن است متحمل زیان‌های جبران‌ناپذیری شوند. البته به‌دلیل هزینه‌های نسبتاً بالا، استفاده از خدمات مشاوران مالی برای مبالغ جزئی، مقرون‌به‌صرفه نخواهد بود. در این شرایط بهترین راه‌حل، استفاده از واسطه‌های مالی است که آنها منابع مالی خرد سرمایه‌گذاران را جمع‌آوری کرده و بعد از یک کاسه کردن آن، به منابع مالی هنگفتی دست پیدا می‌کنند و با استفاده از تخصص افراد حرفه‌ای و باتجربه در زمینه سرمایه‌گذاری، این منابع را به سمت بازارهای مالی هدایت می‌کنند و بهترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری را برای سرمایه‌گذاران خود انتخاب و سود حاصله را به نسبت آورده سرمایه‌گذاران بین آنها تقسیم می‌کنند. یکی از این واسطه‌های مالی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری انواع مختلفی دارند که این تنوع می‌تواند انواع سلیقه‌های سرمایه‌گذاری را با انواع ریسک‌پذیری و بازده موردانتظار پوشش دهد. صندوق‌های سرمایه‌گذاری بر اساس ترکیب دارایی در سه گروه صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی، با درآمد ثابت و مختلط قرار می‌گیرند که از نظر الزامات سرمایه‌گذاری ابلاغ‌شده از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار، با یکدیگر تفاوت دارند. همچنین از نظر نوع سرمایه‌گذاری، به دو دسته صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر صدور و ابطال و صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله در بورس تقسیم‌بندی می‌شوند. علاوه بر صندوق‌های یادشده، صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی نیز در بازار سرمایه ایران مشغول فعالیت هستند. در این گزارش، با استفاده از داده‌ها و اطلاعات سامانه رسام، به ارائه وضعیت و عملکرد این صندوق‌ها که در بازار سرمایه ایران فعال هستند، پرداخته شده است.
ترکیب و ارزش دارایی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری در شهریورماه
طی شهریورماه ۱۴۰۱، کل ارزش خالص دارایی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری تقریباً با ۱۷۱ هزار میلیارد ریال کاهش، به مبلغی حدود ۵,۹۹۶ هزار میلیارد ریال رسید که ناشی از ثبت بازدهی منفی در همه‌ی انواع صندوق‌ها در این ماه است. بیشترین کاهش در ارزش خالص دارایی‌ها مربوط به صندوق‌های با درآمد ثابت بوده که نسبت به ابتدای ماه، حدود ۷۲ هزار میلیارد ریال معادل منفی ۱/۹ درصد گزارش شده است. صندوق‌های بازارگردانی نیز تقریباً با ۴۹ هزار میلیارد ریال کاهش معادل منفی ۶/۸ درصد، بیشترین افت درصدی ارزش خالص دارایی‌ها را در بین صندوق‌های سرمایه‌گذاری ثبت کرده‌اند.
نمودار ۲، روند تغییرات کل ارزش خالص دارایی‌های همه صندوق‌های سرمایه‌گذاری را در طول شهریورماه ۱۴۰۱ بر حسب میلیارد ریال نشان می‌دهد. نتایج نشان‌دهنده آن است که روند کاهشی از میانه شهریورماه آغاز شده و تا پایان ماه ادامه یافته است.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری مجموعاً ۱۸ درصد از منابع مالی خود را در سهام، ۴۴ درصد را در اوراق مشارکت، ۳۵ درصد را در سپرده‌های بانکی و وجه نقد و حدود ۳ درصد را در سایر دارایی‌ها، سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در نمودار ۳، ترکیب دارایی‌های تحت مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری نشان داده شده است.
بررسی عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری
در جداول ۱ تا ۴، صندوق‌های سرمایه‌گذاری با بیشترین بازدهی در هر گروه از صندوق‌های با درآمد ثابت، سهامی، مختلط و قابل‌معامله در بورس ارائه شده است. در بین صندوق‌های با درآمد ثابت، صندوق «نیکوکاری لوتوس رویان» بیشترین بازدهی را کسب کرده است. بازدهی این صندوق در شهریورماه ۱۴۰۱ برابر با ۲/۴ درصد و بازدهی یک سال گذشته آن معادل ۲۱/۴ درصد بوده است.
در شهریورماه ۱۴۰۱، صندوق «مشترک امین آوید» با بازدهی ۰/۲ درصدی، بهترین عملکرد را در بین صندوق‌های سهامی داشته، هرچند بازدهی یک سال گذشته آن منفی ۵/۱ درصد گزارش شده است. این صندوق تنها صندوق سهامی با بازدهی مثبت در شهریورماه بوده است.
صندوق «کیمیای کاردان» با بازدهی ۱/۶ درصدی در شهریورماه ۱۴۰۱، بیشترین بازدهی را در بین صندوق‌های مختلط داشته است. این صندوق نیز تنها صندوق با بازدهی مثبت در گروه خود در این ماه بوده است.
در شهریورماه ۱۴۰۱، صندوق تازه‌تأسیس «ترنج سودمند» با بازدهی ۳ درصدی، بهترین عملکرد را در بین صندوق‌های قابل‌معامله در بورس داشته است.
در بخش بعدی، میانگین بازده صندوق‌های سهامی با بازده شاخص کل بورس و شاخص کل فرابورس طی شهریورماه ۱۴۰۱ مقایسه شده است. همانطورکه در نمودار ۴ مشاهده می‌شود، صندوق‌های سهامی در مقایسه با شاخص کل بورس و شاخص کل فرابورس، عملکرد ضعیف‌تری را به ثبت رسانده‌اند.
وضعیت ورود و خروج نقدینگی در صندوق‌های سرمایه‌گذاری
طی شهریورماه ۱۴۰۱، ورود پول به کل صندوق‌ها (به‌واسطه صدور واحدهای سرمایه‌گذاری) بیش از ۶۰۱ هزار میلیارد ریال و خروج پول از آنها (به‌واسطه ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری) تقریباً ۷۰۶ هزار میلیارد ریال بوده است. بنابراین، خالص خروج سرمایه از کل صندوق‌های سرمایه‌گذاری بیش از ۱۰۴ هزار میلیارد ریال بوده است. بیشترین خالص ورود پول به صندوق‌های سرمایه‌گذاری نزدیک به ۷ هزار میلیارد ریال مربوط به صندوق‌های بازارگردانی و بیشترین خالص خروج پول از صندوق‌های سرمایه‌گذاری حدود ۹۳ هزار میلیارد ریال مربوط به صندوق‌های با درآمد ثابت بوده است. نمودار ۵، ورود پول به کل صندوق‌ها و خروج پول از آنها را به‌واسطه صدور یا ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری طی شهریورماه ۱۴۰۱ نشان می‌دهد.
