عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری در مهرماه ۱۴۰۱
بازارهای مالی مکان مناسبی برای سرمایه‌گذاری هستند و بیشتر افراد جامعه تمایل دارند پس‌اندازها و ثروت خود را در این بازارها سرمایه‌گذاری کنند؛ اما مسئله اساسی، عدم آشنایی همه اقشار جامعه با این بازارها است که در بسیاری موارد اگر به‌صورت شخصی اقدام به سرمایه‌گذاری کنند و از مشاوران مالی کمک نگیرند، ممکن است متحمل زیان‌های جبران‌ناپذیری شوند. البته به‌دلیل هزینه‌های نسبتاً بالا، استفاده از خدمات مشاوران مالی برای مبالغ جزئی، مقرون‌به‌صرفه نخواهد بود. در این شرایط بهترین راه‌حل، استفاده از واسطه‌های مالی است که آنها منابع مالی خرد سرمایه‌گذاران را جمع‌آوری کرده و بعد از یک کاسه کردن آن، به منابع مالی هنگفتی دست پیدا می‌کنند و با استفاده از تخصص افراد حرفه‌ای و باتجربه در زمینه سرمایه‌گذاری، این منابع را به سمت بازارهای مالی هدایت می‌کنند و بهترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری را برای سرمایه‌گذاران خود انتخاب و سود حاصله را به نسبت آورده سرمایه‌گذاران بین آنها تقسیم می‌کنند. یکی از این واسطه‌های مالی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری انواع مختلفی دارند که این تنوع می‌تواند انواع سلیقه‌های سرمایه‌گذاری را با انواع ریسک‌پذیری و بازده موردانتظار پوشش دهد. صندوق‌های سرمایه‌گذاری بر اساس ترکیب دارایی در سه گروه صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی، با درآمد ثابت و مختلط قرار می‌گیرند که از نظر الزامات سرمایه‌گذاری ابلاغ‌شده از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار، با یکدیگر تفاوت دارند. همچنین از نظر نوع سرمایه‌گذاری، به دو دسته صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر صدور و ابطال و صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله در بورس تقسیم‌بندی می‌شوند. علاوه بر صندوق‌های یادشده، صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی نیز در بازار سرمایه ایران مشغول فعالیت هستند. در این گزارش، با استفاده از داده‌ها و اطلاعات سامانه رسام، به ارائه وضعیت و عملکرد این صندوق‌ها که در بازار سرمایه ایران فعال هستند، پرداخته شده است.
ترکیب و ارزش دارایی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری در مهرماه
کل ارزش خالص دارایی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری در مهرماه ۱۴۰۱ با بیش از ۲ هزار میلیارد ریال افزایش، به مبلغی حدود ۵,۹۸۴ هزار میلیارد ریال رسید. بیشترین کاهش ریالی در ارزش خالص دارایی‌ها مربوط به صندوق‌های بازارگردانی بوده که نسبت به ابتدای ماه، ۱۲ هزار میلیارد ریال معادل ۱/۸ درصد کاهش یافته است. صندوق‌های قابل‌معامله نیز با بیش از ۱۸ هزار میلیارد ریال افزایش معادل ۱/۴ درصد، بیشترین افزایش ارزش خالص دارایی‌ها را در میان صندوق‌های سرمایه‌گذاری ثبت کرده‌اند.
نمودار ۲، روند تغییرات کل ارزش خالص دارایی‌های همه صندوق‌های سرمایه‌گذاری را در طول مهرماه ۱۴۰۱ بر حسب میلیارد ریال نشان می‌دهد. طبق مشاهدات، علی‌رغم بهبود وضعیت بازار طی هفته اول مهرماه و نزد‌یک‌شدن به قله ۶,۰۶۰ هزار میلیارد ریال، در ادامه این ماه و تا پایان آن، کل ارزش خالص دارایی‌های صندوق‌ها روندی کاهشی در پیش گرفته و مجدداً به سطح ابتدای ماه تنزل یافته است.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری مجموعاً ۱۹ درصد از منابع مالی خود را در سهام، ۴۴ درصد را در اوراق مشارکت، ۳۴ درصد را در سپرده‌های بانکی و وجه نقد و حدود ۳ درصد را در سایر دارایی‌ها سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در نمودار ۳، ترکیب دارایی‌های تحت مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری نشان داده شده است.
بررسی عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری
در جدول‌های ۱ تا ۴، آمار مربوط به صندوق‌های سرمایه‌گذاری با بیشترین بازدهی در هر گروه از صندوق‌های با درآمد ثابت، سهامی، مختلط و قابل‌معامله در بورس ارائه شده است. از بین صندوق‌های با درآمد ثابت، صندوق «الماس کوروش» بیشترین بازدهی را کسب کرده است. بازدهی این صندوق در مهرماه ۱۴۰۱ برابر با ۲/۶ درصد و بازدهی یک سال گذشته آن معادل ۱۸/۹ درصد بوده است. صندوق «زمرد نوویرا ذوب آهن» نیز با فاصله اندکی در جایگاه دوم قرار گرفته است.
در مهرماه ۱۴۰۱، تمام صندوق‌های سهامی غیر از دو صندوق «مشترک نیکوکاری ندای امید» و «مشترک یکم آبان» در بازار، بازدهی منفی ثبت کرده‌اند، بازدهی این دو صندوق در یک سال گذشته منفی بوده است.
صندوق «کیمیای کاردان» با بازدهی ۱/۸ درصدی طی مهرماه ۱۴۰۱، بیشترین بازدهی را در میان صندوق‌های مختلط داشته است. محاسبه بازدهی سالانه این صندوق به علت دو مرتبه تجزیه واحدهای سرمایه‌گذاری در یک سال گذشته، به‌طور دقیق امکان‌پذیر نبوده است.
در مهرماه ۱۴۰۱، صندوق دولتی «پالایشی یکم» با بازدهی ۵/۹ درصدی، بهترین عملکرد را در میان صندوق‌های قابل‌معامله در بورس داشته است. این بازدهی نتیجه‌ی رشد ارزش خالص دارایی‌ها بوده و به معنی افزایش قیمت نیست. قیمت معاملاتی این صندوق دولتی در مهرماه حدود ۴/۵ درصد افزایش داشته است.
در بخش بعدی، میانگین بازده صندوق‌های سهامی با بازده شاخص کل بورس و شاخص کل فرابورس طی مهرماه ۱۴۰۱ مقایسه شده است. همانطورکه در نمودار ۴ مشاهده می‌شود، صندوق‌های سهامی در مقایسه با بازده شاخص کل بورس و شاخص کل فرابورس، عملکرد بسیار ضعیف‌تری را به ثبت رسانده‌اند.
وضعیت ورود و خروج نقدینگی در صندوق‌های سرمایه‌گذاری
طی مهرماه ۱۴۰۱، ورود پول به کل صندوق‌ها (به‌واسطه صدور واحدهای سرمایه‌گذاری) حدود ۵۲۳ هزار میلیارد ریال و خروج پول از آنها (به‌واسطه ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری) نیز تقریباً ۵۳۴ هزار میلیارد ریال گزارش شده است. بنابراین، خالص خروج سرمایه از کل صندوق‌های سرمایه‌گذاری حدود ۱۱ هزار میلیارد ریال بوده است. به این ترتیب، مشاهده می‌شود که برای دومین ماه متوالی در سال جاری، خالص ورود و خروج نقدینگی منفی بوده است. بیشترین خالص ورود پول حدود ۵ هزار میلیارد ریال مربوط به صندوق‌های قابل‌معامله و بیشترین خالص خروج پول حدود ۱۶ هزار میلیارد ریال مربوط به صندوق‌های با درآمد ثابت بوده است. نمودار ۵، ورود پول به کل صندوق‌ها و خروج پول از آنها را به‌واسطه صدور یا ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری طی مهرماه ۱۴۰۱ نشان می‌دهد.
