مسئله با اهمیت در پژوهش حوزه مالی پیگیری روندهای آتی است
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در گفتگو با ماهنامه «بورس» تشریح کرد
مسئله با اهمیت در پژوهش حوزه مالی پیگیری روندهای آتی است
در این قسمت از سری گفتگوهای ماهنامه «بورس» با محوریت آشنایی با اساتید مالی کشور، در خدمت آقای عسگر نوربخش عضو هیئت علمی دانشگاه تهران هستیم. این استاد موفق در حوزه مالی که سوابقی اجرایی نیز در این حوزه دارد، در مسیر تحصیلی خود رتبه ۲ کنکور سراسری دکترا را در سال ۱۳۸۹ کسب کرده و در نخستین جشنواره آموزشی پژوهشی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، عنوان دانشجوی نمونه را از آن خود کرده است.
ایشان معتقد است جهان هستی مبتنی بر محاسبات پیچیده و حکیمانه است و یکی از دلایل ورود ایشان به این حوزه، علاقه به دروس کَمّی است که بی‌ارتباط با آن پیچیدگی‌ها نیست. وی تنوع در تخصص و حوزه‌های کاری را از جذابیت‌های این حوزه می‌داند و بر این باور است حوزه‌هایی مانند حقوق مالی، امور مالی شخصی، امور مالی مستغلات و روش‌های تأمین مالی پروژه‌ها جا برای تحقیق و پژوهش بیشتری دارند. عضو هیئت علمی دانشگاه تهران می‌گوید موضوعی که در پژوهش حوزه مالی مهم است توجه به گذشته نیست، بلکه پیگیری روندهای آتی می‌باشد.
در ادامه مشروح این گفتگوی خواندنی ارائه شده است.
آقای دکتر نوربخش به‌عنوان نخستین پرسش، از مسیر و سوابق تحصیلی خود برایمان بگویید.
قبل از شروع بحث اجازه بفرمایید از همه دست‌اندرکاران ماهنامه بورس و نقشی که همواره در توسعه فرهنگ و دانش سرمایه‌گذاری، در قالب نخستین رسانه بازار سرمایه ایران، ایفا می‌کنند، تشکر و قدردانی کنم.
مطمئناً علاقه، توان، پشتکار و فرصت‌هایی که سر راه هر فردی قرار می‌گیرد نقش مهمی در شکل‌گیری مسیر تحصیلی و شغلی آن فرد ایفا می‌کند و من هم مستثنی از این امر نبود‌ه‌ام. این مطلب که از ابتدا علاقه‌مند به رشته مالی بودم نمی‌تواند دقیق باشد، چراکه در زمانی‌که به‌عنوان دانشجوی کارشناسی وارد دانشگاه شدم اصولاً رشته مجزایی تحت عنوان مدیریت مالی وجود نداشت. اما به‌عنوان دانشجوی کارشناسی مدیریت بازرگانی علاقه خاصی به دروس کَمّی داشتم و شاید همین موضوع باعث علاقه من در آن مقطع به دروس مدیریت مالی که عمدتاً با داده‌های کَمّی سروکار داشتند، شد. در مقطع کارشناسی ارشد هم همین رویه ادامه پیدا کرد با این تفاوت که دانشجویان بازرگانی در آن مقطع می‌توانستند گرایش خود را انتخاب کنند و من به‌دلیل همان علایقی که خدمتتان عرض کردم، گرایش مدیریت مالی را انتخاب کردم. اوج علاقه من به این رشته از همان زمان آغاز شد و جناب آقای دکتر تهرانی که در آن مقطع توفیق شاگردی ایشان را داشتم، در شکل‌گیری این علاقه نقش به‌سزایی داشتند. یک وقفه ۱۰ ساله بین مقطع کارشناسی ارشد و شروع دوره دکترا داشتم که به نظرم این دوره تکمیل‌کننده علاقه من به رشته مدیریت مالی شد، چون در همین فاصله زمانی بود که چندین کتاب معتبر مالی و سرمایه‌گذاری را ترجمه کردم که مورد استقبال جامعه دانشگاهی قرار گرفت و اشراف من را نسبت به علوم مالی توسعه داد. در ادامه با رتبه ۲ در سال ۱۳۸۹ در رشته مدیریت مالی دانشگاه تهران پذیرفته شدم و در سال ۱۳۹۱ نیز ضمن کسب مقام اول رشته مدیریت مالی در مقطع دکترا در نخستین جشنواره آموزشی پژوهشی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران، عنوان دانشجوی نمونه را کسب کردم.
برای اینکه خوانندگان ماهنامه بیشتر با شما آشنا شوند، بفرمایید چه شد که به تحصیل در حوزه مالی روی آوردید؟
به بخشی از این سؤال در سؤال قبلی اشاره کردم. عمدتاً علاقه زیادی به دروسی که توصیفی و غیر‌کمّی هستند ندارم. اصولاً جهان هستی مبتنی بر محاسبات پیچیده و حکیمانه است. احساس می‌کنم اعداد و ارقام بهتر می‌توانند به انسان در شناخت دقیق محیط اطراف خود کمک کنند و هرچه روابط بین این متغیرهای کَمّی را بهتر درک کنیم این شناخت و هدف‌گذاری‌های بعدی دقیق‌تر خواهند بود. شاید در بین مجموعه رشته‌های مدیریت، دروس مالی از این ویژگی برخوردار بودند و همین موضوع باعث کشش و علاقه من به رشته مالی شد. از دیگر عواملی که باعث علاقه من به این رشته شد بحث توسعه، تحول و رشد مفاهیم و مطالب این رشته همزمان با توسعه و رشد اجتماعی و اقتصادی است. مفاهیم و مطالب حوزه مالی در ۳۰ سال گذشته واقعاً دچار دگرگونی و توسعه‌های چشمگیری شده است. ابزارهای جدید، بازارهای جدید، نهادها و مؤسسات مالی جدید و قوانین و مقررات در حال تحول در این حوزه، از جذابیت‌های این رشته است که افراد علاقه‌مند را به خودش جذب می‌کند.
شما عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران هستید، لطفاً از سابقه تدریس خود در این دانشگاه برایمان بگویید و بفرمایید که در حال حاضر چه دروسی را تدریس می‌کنید.
سابقه تدریس من به سال ۱۳۹۱ در دانشکده مدیریت دانشگاه تهران برمی‌گردد. از همان سال تا سال ۱۳۹۷ که به عضویت هیئت علمی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشکدگان فارابی دانشگاه تهران درآمدم به‌صورت مستمر و به‌عنوان حق‌التدریس در آن دانشکده دروس تخصصی مالی را در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد تدریس می‌کردم.
از سال ۱۳۹۷ در کنار بقیه عزیزان هیئت علمی دانشکدگان فارابی، تدریس بخشی از دروس تخصصی مالی را به‌عهده دارم که عمدتاً مرتبط با تجربه‌ی علمی و شغلی من هستند. دروس مدیریت مالی و مدیریت مالی پیشرفته از جمله علایق فردی من هست که تدریسشان در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد را به‌عهده دارم. با توجه به ترجمه کتب سرمایه‌گذاری و بازارها و نهادهای مالی، همچنین تجارب کاری که در این حوزه دارم تدریس دروس مدیریت سرمایه‌گذاری و بازار پول و سرمایه نیز از جمله دروس تخصصی است که همیشه موردعلاقه من در طول سالیان گذشته بوده است. علاوه بر این دروس، تدریس دروس مدل‌سازی مالی و تأمین مالی پروژه‌ها را هم تقریباً از سال ۱۳۹۷ برعهده داشته‌ام و در مقطع دکترا نیز به‌صورت تخصصی درس مدیریت ریسک اعتباری را تدریس می‌کنم.
از فرصت‌های شغلی که تحصیل در حوزه مالی برای دانش‌آموختگان آن ایجاد می‌کند، برای مخاطبین ماهنامه بفرمایید.
از جذابیت‌های رشته مالی تنوع تخصص و حوزه‌های کاری مربوط به این رشته است. در همان نگاه اول می‌بینیم که فرصت‌های شغلی زیادی برای دانش‌آموختگان در حوزه‌های بازار سرمایه، مالی شرکتی، بانکداری، بیمه، مستغلات و حوزه‌های پژوهشی وجود دارد و هرکدام از این شاخه‌ها هم به‌اندازه کافی از تنوع لازم برخوردارند. به‌طور مثال، بازار سرمایه و فرصت‌های شغلی موجود در آن اعم از نهادهای مالی، نهادهای نظارتی حوزه بازار سرمایه، تأمین سرمایه‌ها، کارگزاری‌ها، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، سبدگردان‌ها و … که همگی جز فرصت‌های شغلی خوبی محسوب می‌شوند. در کنار این فرصت‌های شغلی، بسیاری از فارغ‌التحصیلان به‌صورت فردی مشغول فعالیت‌های مربوط به مدیریت دارایی خود در بازار سرمایه، رمزارزها و فارکس هستند که هر یک با توجه به جذابیت‌هایی که دارند می‌تواند فرصت شغلی و منابع درآمدی را برای دانش‌آموختگان در پی داشته باشد.
به دانشجوهایی که تازه به حوزه مالی وارد شده‌اند، چه توصیه‌ای دارید؟
پیشرفت و رشد در هر رشته کاری و تحصیلی مستلزم یک سری پارامترهایی است که عمده‌ترین آنها علاقه، توان و پشتکار است. هیچ فردی در هیچ حوزه کاری یا تحصیلی بدون تلاش و انگیزه نمی‌تواند فرد شاخصی در آن حوزه باشد و لازم هست که سالیان زیادی کسب علم و تجربه صورت پذیرد تا پایه‌های رشد و ماندگاری را بنا نهاد. افراد زیادی در حوزه مالی وجود دارند که با گذراندن چند دوره کوتاه‌مدت تصور می‌کنند بر مبانی این علم تسلط پیدا کرده‌اند. اما رشته مالی بدون اشراف بر مباحث حسابداری، اقتصاد، مالی، آمار و علوم کَمّی و شناخت روابط بین متغیرهای بنیادی امکان‌پذیر نیست. لذا توصیه من به دانشجویان عزیزی که تازه پا به عرصه دنیای مالی گذاشته‌اند این است که باید پشتکار داشته باشند، خودشان را مجهز به ابزارهای تحلیلی مالی کنند و همزمان بازارها و تحولات موجود در آنها را رصد کنند تا بتوانند تأثیر متغیرهای مالی و اقتصادی را در فضای واقعی درک کنند. توصیه دیگر من این است که دانشجویان همواره روندهای جدید مالی را رصد کنند. حوزه مالی حوزه‌ای است که با تحولات زیادی روبرو است، به این علت لازم است که دانشجویان توانمندی‌های خود را متناسب با نیازهای بازار به‌روز کنند. اخذ گواهینامههای حرفه‌ای بازار سرمایه و گواهینامههای بین‌المللی مانند CFA نیز می‌تواند مزیت‌های رقابتی برای دانشجویان را فراهم کند.
به‌عنوان یک مدرس در حوزه مالی، به نظر شما موفقیت در رشته مدیریت، برخورداری از چه ویژگی‌های فردی را می‌طلبد؟
سؤال خیلی خوب و به‌جایی را مطرح کردید. اجازه بدهید از دو بُعد قضیه را پیگیری کنیم یکی ویژگی‌های فردی و دومی ابزارها و تخصص‌هایی که لازم است برای موفقیت در رشته مالی به آن مجهز باشیم. در خصوص ویژگی فردی به نظر من و با توجه به سابقه فعالیت‌های پژوهشی و اجرایی سالیان گذشته، آن دسته از دانشجویانی در این رشته موفق هستند که از قدرت تحلیل بالایی برخوردار بوده و قدرت انطباق با تغییرات مستمر را داشته باشند.
در کنار این ویژگی‌های فردی و علاوه بر اشراف بر دروس تخصصی، برای موفقیت در این رشته لازم است دانشجویان توانمندی خودشان را در حوزه‌های مربوط به روش تحقیق، روش‌های کَمّی به‌ویژه آمار و احتمالات و تسلط به زبان انگلیسی برای دستیابی به منابع تحقیقاتی دست‌ِاول را ارتقاء دهند.
در لیست علایق پژوهشی شما موضوعاتی چون «بازارهای مالی» و «سرمایه‌گذاری» توجه من را به خود جلب کرد. دراین‌باره برایمان بگویید.
در خصوص علایق پژوهشی، بازارهای مالی و سرمایه‌گذاری تنها حوزه‌های موردعلاقه بنده نبودند و عمدتاً در طول ۲۰ سال گذشته سعی کردم هر جا که خلأ منابع برای علاقه‌مندان به مطالب مالی وجود داشته باشد به آن حوزه وارد شوم و عملاً از کار بر روی موضوعاتی که قبلاً در آن حوزه زیاد کار شده است، دوری می‌کنم. زمانی‌که در سال ۱۳۸۲ ترجمه کتاب «مدیریت سرمایه‌گذاری» را شروع کردم، کتاب تخصصی به زبان فارسی که دربرگیرنده مطالب روز سرمایه‌گذاری باشد عملاً در بازار وجود نداشت و همین موضوع باعث استقبال چشمگیر از این کتاب شد. این کتاب ۲۰ نوبت تجدید چاپ داشت و در سال ۱۴۰۱ ویرایش اساسی انجام گرفت و فصول جدیدی به کتاب اضافه شد. ترجمه کتاب‌های دیگر از جمله ترجمه کتاب «بازارها و نهادهای مالی» جلد اول و دوم، کتاب «مدیریت مالی پیشرفته»، کتاب «مدل‌سازی مالی» و یا تألیف کتاب «روش‌های کَمّی در علوم مالی» نیز به همین منوال بوده است.
کار پژوهش و تحقیق، پشتکار زیادی را می‌طلبد و گاهی‌اوقات هم لزوماً به‌اندازه‌ای که پژوهشگر مطمئن است مورد استقبال قرار نمی‌گیرد. برای مثال، به خاطر دارم در اوایل دهه ۹۰ علاقه زیادی به ترجمه متون مالی وجود داشت و مترجمین در کنار زحمت‌هایی که می‌کشیدند گاهی در واژه‌‌سازی و برگردان لغات تخصصی از عبارت‌های مختلفی استفاده می‌کردند که گاهی‌اوقات با اشتباهاتی هم همراه بود. در همان زمان تصمیم گرفتم با کمک پروفسور هاروی از اساتید و محققین دانشگاه دوک آمریکا، فرهنگ مالی و سرمایه‌گذاری جامعی را تدوین کنم که حاوی توضیحات کاملی در خصوص واژه‌های تخصصی مالی باشد. این کار بیش از سه سال به طول کشید و در نهایت به چاپ رسید. اما علی‌رغم چندین بار تجدید چاپ آن، احساس می‌کنم هنوز نتوانسته جایگاه اصلی خود را پیدا کند و شاید فضای حاکم بر حوزه تحقیق و پژوهش در کشور بی‌تأثیر بر این مسئله نباشد.
آقای دکتر نوربخش با توجه به سابقه تدریسی که دارید، به نظر شما کدام از موضوعات پژوهشی در حوزه مالی هنوز مغفول مانده است و جای کار دارد؟
خوشبختانه رشته مدیریت مالی از جمله رشته‌هایی است که تحقیق و پژوهش در آن، هم‌راستا و یا حداکثر با یکی دو سال فاصله و پابه‌پای علوم مالی روز دنیا پیش می‌رود و قابل‌مقایسه با یکی دو دهه پیش نیست. با این حال، برخی حوزه‌ها مانند حقوق مالی، امور مالی شخصی، امور مالی مستغلات و روش‌های تأمین مالی پروژه‌ها جا برای کار کردن دارد. مسئله با اهمیت در پژوهش حوزه مالی پیگیری روندهای آتی است.
مانند فناوری‌های امور مالی همراه (Embedded Finance)، نقش هوش مصنوعی در مالی، مالی غیرمتمرکز (DeFi)، سرمایه‌گذاری‌های پایدار، تحلیل داده‌ها و مواردی از این قبیل موضوعات و انجام پژوهش‌های توسعه‌ای و کاربردی در این حوزه‌ها ضروری می‌باشد.
لطفاً از سوابق اجرایی خود در این حیطه بفرمایید.
همان‌طورکه خدمتتان توضیح دادم وقفه‌ای بین دوره کارشناسی ارشد و دوره دکترای من ایجاد شد و همین فرصتی برای تجربیات و سوابق اجرایی شد. نزدیک به ۷ سال در حوزه صادرات و امور بازرگانی فعالیت کردم، اما بعد از آن وارد عرصه مالی شدم و مسئولیت‌هایی را تحت عناوین مدیر سرمایه‌گذاری، معاون مالی در شرکت‌های دولتی و خصوصی برعهده داشتم. بدیهی است پس از ورود رسمی به حوزه تدریس در دانشگاه از حجم این فعالیت‌ها کاسته شد و بیشتر در نقش مشاور مالی فعالیت می‌کردم. از سال ۱۴۰۱ نیز با أخذ مجوز از دانشگاه، مسئولیت اداره هلدینگ مالی و سرمایه‌گذاری سینا را بر عهده دارم.
با توجه به اینکه مخاطبان ویژه این ماهنامه، افرادی هستند که به‌نحوی با بازار سرمایه مرتبط‌اند، اگر در خصوص موضوع سرمایه‌گذاری در این بازار نکته یا توصیه‌ای دارید لطفاً مطرح بفرمایید.
توسعه ابزارها، بازارها، نهادهای مالی و نظارتی طی چند دهه گذشته مرهون زحمت‌های آن دسته از فعالان بازار بوده است که مبانی آموخته‌های آنها ریشه در دانشگاه‌ها دارد و این نشان می‌دهد که ارتباط خوبی بین دانشگاه‌ها و توسعه بازارهای مالی شکل گرفته و در حال حاضر عمده فعالیت‌های بازار سرمایه توسط دانش‌آموختگان نخبه‌ای اداره می‌شود که به‌خوبی توانسته‌اند نیازهای بازار را با روش‌‌ها و مفاهیم آکادمیک پوشش دهند. بازارهای جهانی با سرعت در حال توسعه و تغییر هستند و توصیه‌ای که من می‌توانم به همه فعالان حوزه مالی داشته باشم قدرت انطباق با تغییرات و یادگیری پایدار با لحاظ اخلاق حرفه‌ای است.
اگر سخن ناگفته‌ای دارید، لطفاً به‌عنوان مطلب پایانی با مخاطب‌های ماهنامه در میان بگذارید.
همان‌طورکه در بالا اشاره کردم دنیای مالی عمدتاً دنیای کار با داده‌ها و کشف روابط بین متغیرها و پیدا کردن الگوهایی برای تصمیم‌گیری، ارزش‌گذاری، سنجش ریسک و اندازه‌گیری بازده دارایی‌های متنوع است. در این شلوغی متغیرها و کار با داده‌ها و جذابیت‌هایی که بازار مالی برای علاقه‌مندان فراهم می‌کند، نباید از اخلاق حرفه‌ای غافل باشیم. هر رشته‌ای در کنار فعالیت‌های تخصصی خود، متعهد به یک سری اصول اخلاقی حرفه‌ای هست و علوم مالی هم از این امر مستثنی نیست. جامعه و اقتصاد سالم، مدیون این اخلاق حرفه‌ای است.
