«مطالعه» و «یادگیری هدفمند»، لازمه موفقیت در بازارهای مالی است
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در گفتگو با ماهنامه بورس عنوان کرد
«مطالعه» و «یادگیری هدفمند»، لازمه موفقیت در بازارهای مالی است
ماهنامه «بورس» در این قسمت از سری گفتگوهای «آشنایی با اساتید مالی کشور» به سراغ دکتر سعید فتحی، از اساتید مطرح دانشگاه اصفهان رفته است.
استاد دانشگاه اصفهان، در خلال این گفتگو از مسیر تحصیلی و شغلی خود می‌گوید و معتقد است اگرچه حوزه مالی، از نظر نیازمندی در بازار کار و نیز سطح درآمدی جزو حوزه‌های سرآمد در رشته‌های دانشگاهی است، اما لازمه موفقیت در آن، هدفمند بودن نحوه مطالعه و یادگیری است.
فتحی که سابقه چندین سال تدریس در حوزه مالی را در لیست تجربیات خود دارد، در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، در رشته مدیریت بازرگانی تحصیل کرده است و مدرک دکترای خود را از دانشگاه تربیت مدرس و رشته مدیریت مالی اخذ کرده است.
مشروح این گفتگوی خواندنی در ادامه عنوان خواهد شد.
آقای دکتر فتحی، قبل از هر چیزی، مایل هستم از سوابق تحصیلی شما اطلاعاتی داشته باشم.
بنده در مقطع کارشناسی، رشته «مدیریت بازرگانی» را در دانشگاه اصفهان گذراندم. سپس، در مقطع کارشناسی ارشد، تحصیل در همین رشته را در دانشگاه تربیت مدرس ادامه دادم. در مقطع دکتری نیز، از دانشگاه تربیت مدرس، تحصیل در رشته مدیریت، با تخصص «مدیریت مالی» را پیش گرفتم.
چه شد که مسیرتان به تحصیل در رشته «مدیریت» و حوزه «مالی» رسید؟
به دلیل اقدامات مؤثری که در جهت توسعه بازار سرمایه در شرکت بورس (قبلاً از سازمان تفکیک نشده بود) انجام می‌شد، پس از گذراندن دوره کارشناسی ارشد که همان‌طور که عرض کردم، رشته مدیریت بازرگانی را از دانشگاه تربیت مدرس آموختم، تشخیص بنده این بود که کشور ما از نظر «نیروی متخصص در حوزه مالی» کمبود زیادی دارد و این موضوع ممکن است به توسعه این بخش در کشور آسیب زیادی وارد کند. از طرفی، ازآنجاکه به فعالیت در سمت عضو هیئت علمی تمایل داشتم، تلاش بنده در این راستا بود که تحصیلات مقطع دکتری را در رشته مالی بگذرانم که بتوانم با توسعه رشته و پرورش دانشجویان، به توسعه نظام نوپا و ناکارآمد مالی در کشور، که در آن زمان شاهد بودم، کمک کنم.
در لیست تخصص‌های شغلی شما مواردی چون «مهندسی مالی»، «مالی شرکتی» و «فراتحلیل» توجه بنده را جلب کرد. لطفاً از هرکدام یک شمای کلی به مخاطبان ماهنامه بدهید و از کاربرد هریک برایمان بگویید.
حوزه مالی به چهار حوزه اصلی «مهندسی مالی»، «مدیریت ریسک»، «مدیریت سرمایه‌گذاری» و «مالی شرکتی» قابل تفکیک است. مالی شرکتی، به بخشی از تصمیمات مدیران مالی بنگاه‌ها معطوف می‌شود که در راستای سرمایه‌گذاری‌های بنگاه‌های اقتصادی و تأمین منابع مالی لازم برای سرمایه‌گذاری‌های مذکور اتخاذ می‌شود. مهندسی مالی نیز در معنای عام هرگونه نوآوری را شامل می‌شود که به روش علمی در راستای توسعه نظام مالی به «طراحی»، «خلق»، «بهبود»، «کاربرد» یا «پیش‌بینی رفتار» عناصر این نظام می‌پردازد. عناصر نظام مالی نیز شامل «ابزارهای مالی»، «قوانین»، «نهادهای مالی»، «قواعد تصمیم‌گیری» و … می‌شود.
در ایران، در این حوزه بیش از همه، بر یکی از عناصر نظام یعنی ابزارهای مالی، آن‌هم در بخش «مشتقات و ابزارهای مالی اسلامی» تمرکز شده است. تحقیقات و برنامه‌های آموزشی مرتبط با این دو حوزه، اجزای شاخص مهندسی مالی را شکل می‌دهد.
فراتحلیل نیز بیش از آنکه رویکرد موضوعی داشته باشد، رویکردی روشی به پژوهش دارد، یعنی نوعی روش پژوهش است که با رویکرد کمی و روش پژوهش علمی در تلاش است که تاریخچه علمی یک موضوع خاص را مورد واکاوی قرار دهد.
از سابقه تدریس خود در دانشگاه اصفهان بگویید. در حال حاضر، در این دانشگاه چه دروسی را تدریس می‌کنید؟
بنده از سال ۱۳۸۶ در قالب طرح سربازی در دانشگاه اصفهان مشغول به تدریس شدم و توانستم در سال ۱۳۹۰ به مرتبه دانشیاری دست پیدا کنم. در حال حاضر نیز تدریس دروس «مالی شرکتی پیشرفته»، «مهندسی مالی پیشرفته»، «مبانی مدیریت ریسک» ، «مهندسی مالی» و «ابزارهای مالی اسلامی» را برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد و برای دانشجویان مقطع دکتری نیز، «نظریه‌های مالی پیشرفته»، «ابزارهای مالی اسلامی» و «سمینار در مسائل مالی» را آموزش می‌دهم. با توجه به اینکه در دانشگاه اصفهان جهت تحصیل در مقطع کارشناسی رشته «مدیریت مالی» پذیرشی صورت نمی‌گیرد، برای دانشجویان مقطع کارشناسی از سایر رشته‌ها نیز، دروس «مدیریت مالی ۱» و «مدیریت مالی ۲» را تدریس می‌کنم.
در هشت سال ابتدایی خدمتم در دانشگاه اصفهان، به این دلیل که در دانشگاه اصفهان، فرد دیگری در این رشته فعالیت آموزشی نداشت، بار کلیه دروس در حوزه‌های مختلف مالی بر دوش بنده بود؛ اما در ادامه، از سال ۱۳۹۴ با ورود همکاران جدید در این حوزه، توانستم کار خود را اندکی تخصصی‌تر پیش ببرم. در همین رابطه، در تلاش هستیم که ان‌شاءالله با جذب نیروهای توانمند و جوان دیگر، حوزه‌های تخصصی را تا حد امکان با همکاران جدید تقسیم کنیم و بازهم در حد امکان فعالیت‌های علمی خود را به شکلی تخصصی‌تر ادامه دهم.
از سوابق اجرایی خود در مؤسسه «مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی» و تجربه سردبیری نشریه «مدیریت دارایی و تأمین مالی» برایمان بگویید.
بنده از ابتدای دوره کارشناسی ارشد به موضوعات پیرامون «تجارت الکترونیکی» علاقه‌مند بودم و در مؤسسه «مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی»، با حضور آقای دکتر اکبری که از همکاری با ایشان لذت بسیاری بردم، یک واحد مجزا، در رابطه با «تحقیقات فناوری اطلاعات» راه‌اندازی شد. به همین دلیل پیش از اینکه به فعالیت در حوزه مدیریت مالی تغییر رویه دهم، خدمت این عزیزان بودم.
نشریه «مدیریت دارایی و تأمین مالی» نیز که از سال ۱۳۹۲ راه‌اندازی شد، یکی از اجزای پازل توسعه علمی دانشگاه اصفهان در حوزه مالی بود. این نشریه با هدف حضور جدی‌تر دانشگاه اصفهان در مستندسازی علوم مالی در کشور، ابتدا با سردبیری استاد ارجمند سرکار خانم دکتر حجازی راه‌اندازی شد و در ادامه، با ارتقای مرتبه‌ای که برای بنده حاصل شد، پس از آنکه مسئولیت این نشریه بر عهده بنده گذاشته شد، تلاش کردم کیفیت علمی نشریه حفظ و بر حوزه‌های روزآمد رشته مالی متمرکز شود، می‌توان گفت سرعت پذیرش در مقالات و به‌طور ویژه، مقالات دوره دکتری اولویت این نشریه است.
آیا به‌طور کلی، پژوهش‌هایی که تاکنون انجام داده‌اید، محوریت خاصی داشته است؟ در این خصوص در صورت امکان توضیح بفرمایید.
همان‌طور که عرض کردم، بنده در بازه زمانی سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۴ که تنها عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در رشته مالی بودم، به اقتضای شرایط، همه حوزه‌های تخصصی مالی را پوشش می‌دادم، چراکه تدریس کلیه دروس حوزه مالی در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد نیز با بنده بود؛ اما از سال ۱۳۹۴ به بعد، فعالیت علمی خود را بر دو حوزه اصلی «مهندسی مالی» و «مالی شرکتی» متمرکز کردم.
البته به دلیل شناختی که زیر سایه استاد ارجمند، آقای دکتر آذر، پیرامون مسائل کمی و تحلیل‌های آماری برای بنده ایجاد شده بود، مدتی در تحریر پایان‌نامه‌های مربوط به مقاطع کارشناسی ارشد و دکترای دانشگاه اصفهان (چون پیرامون این موضوع، محدودیت‌هایی در دانشکده وجود داشت) به‌عنوان مشاور فعالیت داشتم. این اتفاق، در حوزه‌های «مدیریت منابع انسانی» و «بازاریابی»، البته صرفاً بابت ارزش‌افزوده‌ای که به لحاظ آماری در پژوهش‌های مذکور ایجاد می‌کردم، برای بنده به چاپ برخی مقالات منتج شد.
آیا در حیطه ترجمه و تألیف کتاب نیز فعالیتی داشته‌اید؟
بنده تا این لحظه در انتشار ۲۰ عنوان کتاب فعالیت داشته‌ام.
از دلایل خود برای انتخاب هرکدام از کتاب‌هایی که ترجمه کرده‌اید برایمان بگویید.
بخشی از آنها مربوط به دوره‌ای است که در مؤسسه «مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی» فعالیت می‌کردم که البته از تخصص اصلی بنده فاصله دارد. اما در حوزه مالی نیز، به ترتیب جدید‌ترین کتابهای منتشر شده از سمت اینجانب، شامل «مدیریت سرمایه‌گذاری»، «نظریه مالی پیشرفته»، «مالی شرکتی پیشرفته»، «مدیریت ریسک مالی شرکتی» و «مدیریت تأمین مالی، گامی به سوی اصل ۴۴ قانون اساسی » هستند. در این رابطه، سه کتاب اول از جمله کتب درسی و در راستای تولید محتوای درسی، مرتبط با گرایش‌های رشته مالی بوده‌اند و موارد بعدی نیز غیر درسی بوده و اکثراً گرایش به موضوعات خاصی داشته که از تحقیقات علمی حاصل شده است.
اگر موافق هستید سؤالم را در رابطه با سه کتابی که در پاسخ به سؤال قبل مطرح کردید، پاسخ بدهید.
کتاب «مدیریت سرمایه‌گذاری» که در حال حاضر در انتشارات سمت در حال چاپ است، با هدف پوشش محتوای لازم برای این موضوع جهت استفاده دانشجویان دوره کارشناسی رشته مدیریت مالی تدوین شده است. لازم به ذکر است که در این زمینه، اساتید بزرگی چون آقای دکتر راعی و آقای دکتر تهرانی پیش از این نیز آثار ارزشمندی داشته‌اند که البته بیشتر بر محتویات مربوط به مقطع کارشناسی ارشد متمرکز بوده‌اند. بر همین اساس، در این کتاب به دنبال آن بودیم که در راستای نیاز دانشجویان مقطع کارشناسی رشته مدیریت مالی، نظم جدیدی در محتوای آن ایجاد کنیم.
کتاب «نظریه‌های مالی پیشرفته» نیز در راستای پوشش محتوای لازم برای یکی از دروس مربوط به تحصیل در مقطع دکتری که تدریس آن، در دانشگاه اصفهان بر عهده اینجانب است تدوین شده است که جلد دوم آن در حال جمع‌بندی است. کتاب «مالی شرکتی پیشرفته» نیز ترجمه و تلخیص کتاب «Advanced Corporate Finance» است، این کتاب شامل محتویاتی است که تاکنون، در کتب مرتبط فارسی‌زبان پوشش داده نشده است.
جناب دکتر فتحی، وجود چه عوامل فردی و جمعی را بر موفقیت خود در حوزه مدیریت مالی مؤثر می‌دانید؟
از بعد فردی، عمدتاً عواملی چون «پشتکار»، «عدم فعالیت اقتصادی»، «روابط عمومی بالا»، «تمرکز بر فعالیت علمی» و «تمرکز موضوعی» را مؤثر می‌دانم و به لحاظ جمعی نیز، عواملی چون «کیفیت دانشگاه تربیت مدرس» و «شاگردی محضر اساتید آن دانشگاه»، روحیه علمی ایجادشده توسط مرحوم دکتر جمشیدیان در دانشگاه اصفهان و اساتید ارجمند، جناب دکتر خداداد حسینی و جناب دکتر آذر، در «دانشگاه تربیت مدرس» بوده است. علاوه بر این، فضای کالبدی بسیار لذت‌بخشی که در دوران تحصیل در مقطع کارشناسی، در دانشگاه اصفهان برای بنده ایجاد شد، از این نظر که ماهیت تحصیلی منعطفی داشت و به‌نوعی، یک محیط چندبعدی فرهنگی، علمی و تفریحی بود، علاقه به تحصیل و نیز تعلیم و تربیت را در بنده تقویت کرد. یکی دیگر از مسائلی که در این زمینه بسیار کمک‌کننده بود، مسئله «جوان‌بودن» رشته مالی است که به‌موجب این اتفاق، محتوای علمی آن کمتر در دسترس است و به‌طور مداوم، انگیزه «توسعه محتوای علمی» و «تقویت فعالیت علمی» در این رشته را در بنده تشدید کرده است.
بر همین اساس، به افراد مایل به فعالیت در این حوزه چه توصیه‌ای دارید؟
در ابتدا توصیه بنده این است که تلاش کنند تا تحصیل در این رشته را از مقطع کارشناسی آغاز کنند، چراکه تجربه نشان داده است، بعضاً افرادی که از رشته‌های نامرتبط وارد حوزه مالی می‌شوند، با روح این رشته اندکی فاصله دارند. به نظر بنده، در دوره کارشناسی بسیاری از کالبدهای ذهنی دانشجویان تنظیم می‌شود و اگر این رشته در همه مقاطع به‌طور پیوسته، تحصیل شود، دانشجو بهتر می‌تواند به روح رشته و همراه با ابزارهای آن مسلط شود. پیشنهاد دیگر بنده این است که دانشجویان عزیز از زمان آغاز تحصیلات خود تلاش کنند که به‌وسیله مشورت گرفتن از اساتید و بازیگران نظام مالی، تصمیم خود را در رابطه با فعالیت اقتصادی یا علمی در این حوزه اتخاذ کنند. در نظر داشته باشید که این حوزه علمی، از نظر میزان نیاز در بازار کار و نیز سطح درآمدی جزو حوزه‌های سرآمد در رشته‌های دانشگاهی است، اما لازم است که نحوه مطالعه و یادگیری در آن هدفمند باشد. بر همین اساس، اگر دانشجویی تصمیم گرفته است که به سمت ادامه تحصیل و تدریس در دانشگاه برود، خود را به ابزارهای لازم برای آن تجهیز کند و اگر هدف فردی، ورود به بازار کار بعد از اتمام تحصیلات دوران کارشناسی، کارشناسی ارشد و یا دکتری است نیز ابزارهای متناسب با هرکدام را برای خود فراهم کند. این ابزارها از طریق نهادهای دانشگاهی و غیر دانشگاهی موجود در کشور، در اختیار متقاضیان قرار می‌گیرد. یادمان باشد که کشور ما در حوزه مالی، در زمینه نیروی دانشگاهی و همچنین نیروی کار، از نظر کمی بسیار فقیر است.
اگر در این حیطه، حرف ناگفته‌ای دارید می‌توانید با مخاطب‌های ماهنامه مطرح بفرمایید…
امیدوارم اعضای هیئت علمی فعال در تمام دانشگاه‌های کشور، زمان بیشتری را به انجام فعالیت‌های علمی اختصاص دهند و آن دست از افرادی که صرفاً فعالیت علمی دارند نیز، با بازیگران نظام مالی ارتباط بیشتری برقرار کنند. تحقق این موضوع باعث می‌شود که دانشجویانی که در این حوزه در حال یادگیری هستند، این فرهنگ را نیز فراگیرند.
