واگذاری سهام به روش ثبت سفارش و فروش اقساطی

واگذاری سهام به روش ثبت سفارش و فروش اقساطی
معرفی طرح پیشنهادی شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی (وبانک) در قالب فروش اقساطی سهام

پیرو تأکید وزارت امور اقتصاد و دارایی به‌منظور تحقق «جهش تولید» و مطابق با بند (الف) تبصره (۲) ماده واحده قانون بودجه سال ۱۳۹۹ کل کشور، استمرار فروش دارایی‌های دولتی و دستگاه‌های اجرایی مرتبط و دارایی‌های مازاد و واحدهای تملیکی بانک‌ها یکی از اولویت‌های اصلی اقتصاد کشور در سال جاری است. در کنار شیوه‌های مرسوم عرضه سهام به‌صورت خرد و یا بلوکی، روش‌های دیگری نیز در ادبیات مالی معرفی و پیشنهاد شده است که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به واگذاری به‌خصوص عرضه به آحاد مردم در قالب صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس (ETF) و یا روش ثبت سفارش (Book Building) اشاره کرد. در طرحی که پیش‌ روی شماست، پیشنهاد فروش اقساطی سهام به روش ثبت سفارش با هدف واگذاری و انتقال مالکیت سهام، بخصوص به اقشار کم‌درآمدتر، تبیین شده است.

روش اجرا
در این شیوه مطابق با شرایط عمومی جداول ذیل، سرمایه‌گذاران می‌توانند نسبت به خرید نقد و اقساط سهام و با وثیقه خود سهام اقدام کرده و پس از سپری شدن دوره پرداخت اقساط، سهام خریداری‌شده آن‌ها آزاد و قابل معامله خواهد بود. بدین شکل علاوه بر تحقق تدریجی واگذاری و خروج از بنگاه‌داری، سهامدار عمده منابع حاصل از فروش سهام را بلافاصله در جریان فعالیت عملیاتی خود قرار داده و سرمایه‌گذاران ضمن بهره‌مندی از شرایط خرید اقساطی، از مزایای رشد ارزش شرکت در بلندمدت نیز برخوردار خواهند شد. از دیگر مزایای جانبی این طرح می‌توان به امکان‌پذیر شدن پیگیری امور مربوط به افزایش سرمایه شرکت‌های زیرمجموعه بانک‌ها از محل‌های گوناگون، با توجه به منع ماده ۱۶ قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور، نیز اشاره کرد.
مشمولان طرح
این طرح در چهار دسته‌بندی پیش‌بینی شده است که سه گروه از آن برای اشخاص حقیقی و یک گروه برای متقاضیان حقوقی است:

گروه اول: حقوق‌بگیران و اقشار کم‌درآمد
این گروه دربرگیرنده اقشار کم‌درآمد جامعه بوده و شامل طیف گسترده‌ای از افراد شاغل در اصناف گوناگون، اشخاص خود اشتغال و یا حتی تحت پوشش نهادهای حمایتی خواهد بود که توان پرداخت اقساط را داشته باشند.
همچنین کارکنان و بازنشستگان مجموعه‌های مختلف و بخصوص نهادهایی که پرداخت حقوق کارکنان و بازنشستگان آن‌ها از طریق بانک‌های دولتی نیز در حال انجام است، شامل هستند.

گروه دوم: طبقه متوسط
این گروه شامل افرادی است که در دهک‌های بالای درآمدی قرار دارند و اغلب شامل افراد شاغل در رده‌های تخصصی و مدیریتی با سطح درآمدی بالا و گروه‌های شغلی پردرآمد است که از منابع کافی برای پس‌انداز برخوردار هستند.

گروه سوم: سرمایه‌گذاران حقیقی
این گروه شامل افرادی است که به‌صورت حرفه‌ای و در مبالغ بالا، تمایل و توان سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را دارند و منبع سرمایه‌گذاری آن‌ها، بیشتر ثروت در دسترس است تا درآمد.

گروه چهارم: سرمایه‌گذاران حقوقی
این گروه شامل نهادهای حقوقی است که تمام یا بخشی از منابع خود را به سرمایه‌گذاری در بازار سهام اختصاص می‌دهند.

شرایط عرضه
شرایط پیشنهادی عرضه به هر یک از گروه‌های هدف مطابق جدول ذیل است.

فروش اقساطی به اشخاص حقوقی صرفاً براساس اطلاعیه عرضه منتشر شده در شرکت بورس اوراق بهادار، از طریق کارگزاری‌ها و با قیمت پایه هرسهم ضرب در صرف بلوک (معادل ۱۱۵ درصد) قیمت پایانی روز معاملاتی قبل انجام خواهد شد که این نسبت ۱۱۵ درصد نیز تقریبی بوده و امکان تغییر در آن با توجه به شرایط زمان اجرا وجود دارد.

نحوه ثبت‌نام
اشخاص حقیقی می‌توانند با مراجعه به شعب بانک‌های منتخب ضمن ارائه درخواست و تکمیل مدارک مربوطه نسبت به امضاء قرارداد «خرید به روش ثبت سفارش» اقدام کنند. فرم و مفاد این قرارداد می‌تواند مشابه قراردادهای مربوط به تخصیص اعتبار و تعیین کفایت سرمایه‌گذاری کارگزاری‌ها بوده و کارگزارِ نماینده بتواند در صورت عدم پرداخت اقساط توسط سرمایه‌گذار (پس از اعلام هشدار به‌وسیله روش‌های مختلف اطلاع‌رسانی پیامکی، ایمیل و …) نسبت به فروش مستقیم سهم در بازار سرمایه اقدام کند. البته عملیاتی کردن رویه مذکور نیازمند طرح در شورای عالی بورس و اخذ مجوزهای مربوطه از سازمان بورس و اوراق بهادار است.

تعداد سهام قابل‌عرضه
بیشترین تعداد سهام قابل عرضه به این روش، باتوجه به وضعیت کرسی‌های مدیریتی سهامدار عمده و با فرض حفظ تمام کرسی‌‌های مدیریتی تعیین می‌شود که به نوعی سرک سهام سهامدار عمده است. همچنین باید توجه داشت واگذاری حجم بالای سهام به این روش در دوره کوتاه‌مدت بدون ارائه تخفیفات و انجام تبلیغات گسترده دشوار به نظر می‌رسد. بخصوص که دولت در تجربه اول و دوم عرضه سهام در قالب صندوق سرمایه‌گذاری ETF با وجود ارائه تخفیف ۲۰ درصد و اطمینان نسبی سرمایه‌گذاران از بازدهی دارایی‌های صندوق، صرفاً موفق به پذیره‌نویسی ۳۵ درصد از واحدهای صندوق دارا اول و ۲۰ درصد از واحدهای صندوق پالایش شده است. لذا مقتضی است عرضه به روش ثبت سفارش در دوره‌های زمانی طولانی‌تر و طی چند نوبت آگهی صورت پذیرفته تا امکان موفقیت طرح بیشتر شده و نیازی به ارائه تخفیف نباشد.

قیمت پایه
در خصوص قیمت پایه، باید توجه داشت رابطه قیمت عرضه به روش ثبت سفارش با قیمت پایانی نماد مربوطه بر تابلو معاملاتی بسیار حائز اهمیت بوده و عدم وجود تناسب بین این دو، سهم را از روند طبیعی خود خارج خواهد کرد. چراکه خریداران سهام به روش ثبت سفارش به دلیل آزاد شدن سهم پس از دوره پرداخت اقساط، از نوع سرمایه‌گذاران بلندمدت محسوب شده و این نوع افراد در روندهای صعودی به دلیل خوش‌بینی نسبت به آینده تمایل بیشتری به خرید سهم از طریق ثبت سفارش خواهند داشت به‌طوری‌که حتی در مواقعی ممکن است سهامدار تصمیم به فروش سهم م و اقدام به خرید دوباره سهم از طریق ثبت سفارش کند تا بدین شکل از مزیت خرید اقساطی نیز برخوردار شود. به‌طور مشابه این پدیده در روندهای نزولی نیز برعکس عمل کرده و خرید به روش ثبت سفارش صرفاً در قیمت‌های پایین‌تر از قیمت نماد توجیه خواهد داشت. لذا پیشنهاد می‌شود، قیمت پایه عرضه حتی‌المقدور به آخرین قیمت‌های معاملاتی سهم نزدیک بوده تا ضمن حفظ جذابیت، این روش واگذاری بر روند طبیعی سهم نیز کمترین اثرگذاری را داشته باشد.
بر این اساس قیمت عرضه به دو شیوه، یکی معادل «قیمت پایانی روز معاملاتی قبل» و دیگری برابر با «میانگین قیمت پایانی سهم در هفته معاملاتی قبل» قابل‌تعیین است.