گذری بر مرزهای علم مالی – قسمت بیست و دوم

مجله بازارهای مالی۱ در شماره سپتامبر سال ۲۰۲۲ خود، به بررسی «اثر ریسک اوراق قرضه بر ارتباط میان ریسک و بازده سهام۲» پرداخته است. در این مقاله، به دو شاخص معروف در حوزه ریسک یعنی VIX3 و MOVE4 اشاره شده که قبل از ورود به بحث اصلی مقاله، نیازمند تشریح بیشتر هستند.
در کنار شاخص‌های رایجی مانند شاخص‌های قیمت وزنی-ارزشی، هم‌وزن و … که عموماً در‌بر‌دارنده مفهوم بازدهی هستند، شاخص‌هایی نیز برای تخمین ریسک ضمنی بازار وجود دارد که دو شاخص VIX و MOVE از این دسته‌اند. محاسبات مربوط به این دو شاخص بر پایه «داده‌های مرتبط با اوراق اختیار معامله» بنا شده است و در آنها از مفهوم «نوسانات ضمنی» که در ادبیات ارزش‌گذاری اوراق اختیار معامله بسیار کاربرد دارد، استفاده می‌‌شود. به زبان ساده و بدون مد نظر قرار دادن جزئیات محاسباتی، این دو شاخص نشان‌دهنده «نوسانات نهفته (ضمنی) در دارایی پایه‌ی اوراق اختیار معامله (شاخص S&P برای VIX و نرخ اوراق خزانه برای MOVE)» هستند و لذا می‌توان آنها را به ترتیب معیاری برای «ریسک بازار سهام» و «ریسک بازار اوراق خزانه» تلقی کرد. جا دارد با توجه به اهمیت این شاخص‌ها و ضرورت توسعه بازار اختیار معامله، در بازار سرمایه ایران علاوه بر «تلاش برای راه‌اندازی و توسعه بازار اوراق اختیار معامله‌ی مبتنی بر شاخص و اوراق بدهی»، برنامه‌ریزی لازم نیز در خصوص «راه‌اندازی شاخص‌های مشابه» صورت پذیرد. با این توضیحات اولیه، حال می‌توان به بررسی دقیق‌تر مقاله پرداخت.

خلاصه مقاله
نویسندگان مقاله در ابتدا با نگاهی به ارتباط نظریِ خطی میان دو متغیر «ریسک» و «بازده»، به شواهد تجربی متفاوت خطی و غیرخطی در این خصوص اشاره داشته‌اند و تحقیقات مختلفی را که در آنها ارتباط بین بازدهی و ریسکِ سنجیده‌شده بر اساس شاخص VIX، به شکل غیرخطی است، ذکر می‌کنند. سپس، با پیشنهاد “اضافه نمودن شاخص MOVE مبتنی بر شرایط مختلف اقتصادی و تحلیل‌های تجربی مختلف برای دوره زمانی مربوط به سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۷ و تقسیم آن به زیردوره‌های ۳، ۶ و ۱۲ ماهه”، مجدداً شواهدی را دالّ بر وجود رابطه خطی ذکرشده بین ریسک و بازده ارائه می‌دهند.
از دیگر یافته‌های این پژوهشگران، وجود ارتباط منفی بین شاخص MOVE و صرف ریسک سهام است که خود بیانگر اثر معکوس ریسک بازار اوراق خزانه (به‌عنوان بازار جایگزین سهام) بر بازدهی بازار سهام است. همچنین این اثر معکوس در دوره‌هایی که همبستگی منفی میان بازدهی سهام و اوراق خزانه افزایش می‌یابد، تشدید می‌شود. علاوه بر این، یافته‌های پژوهش حاکی از افزایش قدرت توضیحی مدل‌های مورداستفاده برای بررسی ارتباط بین ریسک و بازده پس از اضافه نمودن شاخص MOVE به‌صورت ذکر‌شده در فوق است.