بررسی و تحلیل صنعت آلکیل بنزن خطی

آلکیل‌ بنزن‌های خطی (LAB) گروهی از ترکیبات آلی با فرمول عمومی C₆H₅CₙH₂ₙ₊₁ هستند که معمولاً دارای زنجیره‌های بین C₁₀ تا C₁₃ می‌باشند. این ترکیبات از دهه ۱۹۶۰ میلادی به‌عنوان ماده‌ خام اصلی در تولید مواد فعال سطحی آنیونی، به‌ویژه سولفونات آلکیل بنزن خطی (LAS)، مورد استفاده قرار گرفته‌اند. واکنش بنزن با پارافین‌های خطی در حضور کاتالیست اسیدی انجام می‌شود و به‌دلیل فراهم بودن مواد اولیه‌ ارزان، بازده بالا و کیفیت مناسب محصول، جایگزین ترکیبات شاخه‌دار پیشین در صنعت شوینده شد. در دهه‌های اخیر، رشد سریع جمعیت، گسترش شهرنشینی، افزایش سطح درآمد و آگاهی‌های بهداشتی موجب رشد چشمگیر مصرف مواد شوینده در سراسر جهان شده است. این روند به‌ویژه در کشورها و مناطق در‌حال‌توسعه مانند چین، هند و جنوب شرق آسیا شدت گرفته و تقاضا برای LAB را به‌طور قابل‌توجهی افزایش داده است. از سوی دیگر، پاندمی کرونا نقش مهمی در گسترش فرهنگ بهداشت عمومی و افزایش مصرف محصولات شوینده داشت که این امر نیز به تقویت بازار LAB انجامید.
LAB یکی از اصلی‌ترین و کارآمدترین مواد اولیه در تولید شوینده‌ها محسوب می‌شود و بخش عمده‌ای از آن در فرآیند سولفوناسیون برای تولید LAS مصرف می‌گردد. LAS به‌عنوان پرکاربردترین سورفکتانت آنیونی جهان، در شوینده‌های خانگی، صنعتی، بهداشتی و حتی برخی کودهای کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. افزون بر این،LAB در تولید امولسیون‌ها، روغن‌های صنعتی، جوهر چاپ و ترکیبات شیمیایی ویژه نیز کاربرد دارد. در حال حاضر، فناوری تولید LAB طی سال‌ها دستخوش تحولات چشمگیری شده است. روش‌های قدیمی مبتنی بر اسید هیدروفلوئوریک (HF) به‌دلیل خطرات زیست‌محیطی و ایمنی بالا به‌تدریج جای خود را به فناوری‌های نوین داده‌اند که با بهره‌گیری از کاتالیست‌های جامد، آلودگی کمتر و بازده بالاتری دارند. شرکت‌های پیشرو در صنایع شیمیایی، به‌ویژه UOP، با توسعه و ارائه فناوری‌های نوینی همچون فرآیند Detal، گام مهمی در راستای تولید پایدار و کاهش اثرات زیست‌محیطی صنعت پتروشیمی برداشته‌اند. به‌طور کلی، آلکیل‌ بنزن خطی (LAB) به‌دلیل ویژگی‌هایی چون تجزیه‌پذیری مناسب در محیط زیست، کارایی بالا در شوینده‌ها و صرفه اقتصادی، جایگاه کلیدی در پاسخ به نیاز روزافزون جهانی به محصولات بهداشتی و پاک‌کننده دارد. انتظار می‌رود با رشد صنعت بهداشت، افزایش مصرف شوینده‌ها و گرایش به محصولات تجدیدپذیر، جایگاه این ترکیب در آینده‌ نزدیک بیش از پیش تقویت شود.

فرآیند تولید
نفت سفید یکی از مواد اولیه اصلی برای تولید آلکیل ‌بنزن خطی (LAB) است. این ماده پس از تقطیر و جداسازی برش‌های C₁₀ تا C₁₃ در واحد غربالگری اولیه، به‌عنوان خوراک اصلی وارد فرآیند می‌شود. برش‌های انتخاب‌شده که غنی از پارافین‌های نرمال هستند، در واحد خالص‌سازی تصفیه شده و سپس به واحد تبدیل نرمال ‌پارافین به الفین (واحد PACOL) ارسال می‌گردند. در این مرحله، پارافین‌ها از طریق فرآیند دهیدروژناسیون به الفین‌های خطی تبدیل می‌شوند:

در ادامه، جریان الفین‌های تولیدشده به همراه بنزن وارد واحد آلکیلاسیون می‌شود. در این مرحله، واکنش اصلی بین الفین و بنزن در حضور کاتالیست صورت می‌گیرد و محصول نهایی آلکیل ‌بنزن خطی (LAB) به‌دست می‌آید. کاتالیست‌های مورداستفاده در این واحد معمولاً اسید هیدروفلوئوریک (HF) یا کلرید آلومینیوم (AlCl₃) هستند که نقش کلیدی در فعال‌سازی واکنش آلکیلاسیون دارند. واحد آلکیلاسیون به‌گونه‌ای طراحی شده است که بخشی از پارافین‌های واکنش‌نداده را جمع‌آوری و به ابتدای فرآیند بازمی‌گرداند تا به‌عنوان پارافین بازگشتی دوباره مورد استفاده قرار گیرد. محصول جانبی این واکنش، آلکیلات‌های سنگین (HAB) هستند که معمولاً به‌صورت سوخت یا در فرآیندهای جانبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در سال‌های اخیر، به‌دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی ناشی از مصرف اسید HF، فناوری‌های جدیدتر نظیر فرآیند (UOP Detal Process) Detal توسعه یافته‌اند. در این فناوری از کاتالیست جامد به‌جای اسید مایع استفاده می‌شود که ضمن کاهش خطرات زیست‌محیطی، بازده واکنش را نیز افزایش می‌دهد و خلوص محصول نهایی را بهبود می‌بخشد. در پایان، محصول حاصل که همان آلکیل ‌بنزن خطی (LAB) خالص است، پس از جداسازی از محصولات جانبی و حذف ناخالصی‌ها، به‌عنوان ماده‌ اولیه برای تولید سورفکتانت‌های آنیونی (LAS) در صنایع شوینده‌ خانگی و صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کاربردهای LAB
آلکیل‌ بنزن خطی (LAB) به‌عنوان یکی از ترکیبات پایه در صنعت پتروشیمی، نقش اساسی در تولید مواد فعال سطحی آنیونی دارد. مهم‌ترین مشتق آن، سولفونات آلکیل‌ بنزن خطی (LAS) است که به‌طور گسترده در صنایع مختلف به‌ویژه در بخش شوینده‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۱- صنعت شوینده‌ها و بهداشت خانگی
بیش از ۷۵ درصد از مصرف جهانی LAB به تولید LAS اختصاص دارد. این ترکیب به‌دلیل ویژگی‌هایی چون قدرت پاک‌کنندگی بالا، پایداری کف، سازگاری با آب سخت و تجزیه‌پذیری زیستی، جزء اصلی‌ترین مواد فعال در شوینده‌های پودری و مایع، مایع ظرفشویی و مواد تمیزکننده خانگی به‌شمار می‌رود. افزایش آگاهی‌های بهداشتی، رشد جمعیت و شهرنشینی از عوامل کلیدی رشد تقاضا برای LAB در این بخش هستند.

۲- صنایع شیمیایی و صنعتی
علاوه بر شوینده‌ها، LAB در تولید روغن‌های صنعتی، امولسیون‌ها، جوهرهای چاپ و مواد روان‌ساز نیز کاربرد دارد. در برخی فرمولاسیون‌ها، این ترکیب به‌عنوان حلال یا افزودنی در واکنش‌های شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پایداری شیمیایی و خلوص بالای LAB باعث شده است که این ماده در تولید برخی ترکیبات آلی خاص نیز جایگاه ویژه‌ای داشته باشد.
۳- کشاورزی و فرمولاسیون سموم
در صنایع کشاورزی، LAB به‌عنوان ماده‌ پایه در تهیه‌ امولسیون‌های پایدار برای سموم و کودهای شیمیایی کاربرد دارد. خاصیت حل‌کنندگی مناسب و پایداری در محیط‌های مختلف، موجب بهبود توزیع یکنواخت مواد فعال در محلول‌های کشاورزی می‌شود.

۴- کاربردهای نوین و فناورانه
با گسترش فناوری‌های نو در صنایع پتروشیمی، استفاده از LAB در تولید سورفکتانت‌های پیشرفته و مواد زیست‌تجزیه‌پذیر نیز در حال افزایش است. پژوهش‌های جدید بر بهبود فرآیندهای تولید، کاهش اثرات زیست‌محیطی و ارتقای عملکرد LAB در محصولات چندمنظوره تمرکز دارند.

عوامل تأثیرگذار بر بازار آلکیل بنزن خطی
بازار آلکیل‌ بنزن خطی (LAB) تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل اقتصادی، فناورانه و زیست‌محیطی قرار دارد که تعیین‌کننده‌ روند عرضه و تقاضای جهانی آن هستند. رشد جمعیت و توسعه شهرنشینی در کشورهای در‌حال‌توسعه موجب افزایش مصرف مواد شوینده و به ‌تبع آن رشد تقاضا برای LAB شده است. گسترش فرهنگ بهداشت فردی و افزایش درآمد خانوارها نیز از دیگر عوامل تقویت‌کننده این روند به‌شمار می‌روند. از سوی دیگر، قیمت نفت خام به‌عنوان منبع اصلی تأمین مواد اولیه (پارافین و بنزن) نقش مهمی در تعیین بهای تمام‌شده و سودآوری تولید LAB دارد. نوسانات شدید بازار انرژی می‌تواند هزینه تولید را افزایش داده و بر رقابت‌پذیری تولیدکنندگان اثر بگذارد. در مقابل، پیشرفت‌های فناورانه مانند استفاده از فرآیندهای مدرن نظیر Detal و حذف اسید هیدروفلوئوریک (HF) موجب افزایش بازده، ایمنی و پایداری تولید شده است. با این حال، قوانین سخت‌گیرانه زیست‌محیطی و الزامات ایمنی همچنان چالش‌هایی را برای توسعه ظرفیت‌های جدید به‌وجود می‌آورند. در نهایت، آینده بازار LAB به توانایی تولیدکنندگان در انطباق با استانداردهای زیست‌محیطی، بهینه‌سازی هزینه‌ها و پاسخ‌گویی به تقاضای رو‌به‌افزایش صنایع شوینده بستگی دارد.
به‌منظور درک بهتر روند تأثیر نوسانات بازار انرژی و مواد اولیه بر قیمت آلکیل‌ بنزن خطی، نمودار تغییرات قیمتی نفت برنت، نفت سفید، بنزن (CFR هند) و LAB (CFR هند) در ادامه ارائه شده است.

صنعت آلکیل بنزن خطی در جهان
در سال ۲۰۲۴، ظرفیت جهانی تولید آلکیل‌ بنزن خطی (LAB) حدود ۴.۴ تا ۴.۵ میلیون تن برآورد شده است. منطقه آسیا-اقیانوسیه با در اختیار داشتن بیش از ۴۶ درصد از تولید جهانی، همچنان به‌عنوان قطب اصلی این صنعت شناخته می‌شود. توسعه صنعت شوینده، افزایش مصرف مواد بهداشتی و رشد جمعیت، از عوامل کلیدی در گسترش تقاضای جهانی LAB به‌شمار می‌روند. در حال حاضر، بیش از ۲۷ واحد تولیدی عمده در سطح جهان فعال هستند که مجموع ظرفیت تولید آنها حدود ۴ تا ۴.۵ میلیون تن در سال برآورد می‌شود. شرکت‌هایی نظیر Reliance Industries در هند و Farabi Petrochemicals و Petrokemya در عربستان سعودی، از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این محصول محسوب می‌شوند و بخش قابل‌توجهی از نیاز داخلی و صادرات منطقه‌ای را تأمین می‌کنند.
علاوه بر این، شرکت‌های فعال در آمریکای جنوبی مانند Deten Química در برزیل نیز سهم مهمی در بازار منطقه‌ای دارند. در اروپا، کشورهایی همچون اسپانیا و فرانسه با استفاده از فناوری‌های پیشرفته نظیر فرآیند Detal جایگاه خود را در تولید پایدار و کم‌هزینه‌ LAB تثبیت کرده‌اند. در خاورمیانه نیز ایران و قطر با توسعه ظرفیت‌های جدید و سرمایه‌گذاری در واحدهای پتروشیمی مدرن، در مسیر افزایش سهم خود در بازار جهانی گام برداشته‌اند. به‌طور کلی، تمرکز تولید در کشورهایی است که به خوراک‌های پتروشیمی ارزان‌قیمت، نیروی انسانی متخصص و موقعیت جغرافیایی مناسب برای صادرات دسترسی دارند. ترکیب این عوامل در کنار سرمایه‌گذاری‌های تازه در فناوری‌های نوین، موجب شده است صنعت LAB در سال‌های اخیر جایگاه مستحکمی در زنجیره ارزش جهانی محصولات شوینده و بهداشت به‌دست آورد. در شکل ۲، میزان ظرفیت تولید آلکیل‌ بنزن خطی (LAB) به تفکیک مناطق و کشورهای اصلی تولیدکننده، نشان داده شده است.

نمودار ۵، روند صعودی ارزش بازار جهانی LAB طی دوره پیش‌بینی ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۳ را نشان می‌دهد. بر اساس داده‌های موجود، ارزش بازار LAB در سال ۲۰۲۴ حدود ۱۰.۱ میلیارد دلار برآورد شده است و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۳ با نرخ رشد سالانه مرکب (CAGR)حدود ۴.۳ درصد، به ۱۴.۸ میلیارد دلار برسد. این افزایش عمدتاً ناشی از رشد مصرف مواد شوینده در صنایع خانگی و صنعتی، توسعه شهرنشینی و ارتقای آگاهی‌های بهداشتی در کشورهای در‌حال‌توسعه به‌ویژه در آسیا و آمریکای لاتین است. افزایش تقاضا برای سورفکتانت‌های زیست‌تجزیه‌پذیر و جایگزینی ترکیبات غیربهینه با مواد مؤثرتر و دوستدار محیط زیست نیز از دیگر محرک‌های رشد این بازار محسوب می‌شود. در همین راستا، دسترسی مناسب به خوراک‌های پتروشیمی، نوسانات قیمت نفت و ملاحظات انرژی، از عوامل تعیین‌کننده در پایداری ارزش بازار LAB در سال‌های آینده خواهند بود. در مجموع، بازار جهانی آلکیل ‌بنزن خطی در مسیر رشد تدریجی قرار دارد و محرک اصلی آن افزایش تقاضای جهانی برای مواد شوینده، بهبود فرمولاسیون‌ها و توسعه فناوری‌های تولید کارآمدتر و سازگارتر با محیط زیست است.

بزرگ‌ترین شرکت‌های تولیدکننده LAB
بزرگ‌ترین تولیدکنندگان آلکیل ‌بنزن خطی (LAB) در جهان بر اساس ظرفیت تولید سالانه شناسایی می‌شوند. بر اساس داده‌های موجود، شرکت CEPSA اسپانیا با ظرفیت حدود ۵۷۰ هزار تن در سال، به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده LAB در سطح جهانی شناخته می‌شود. پس از آن، شرکت‌های Sasol آفریقای جنوبی و Sinopec Jinling Petrochemical چین به ترتیب با ظرفیت‌های ۳۵۰ و ۳۴۰ هزار تن در سال، در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند. در جایگاه‌های بعدی، شرکت‌هایی همچون Farabi Petrochemical و Fushun Petrochemical در عربستان سعودی و چین و همچنین ISU Chemical کره جنوبی، از تولیدکنندگان مهم این محصول به‌شمار می‌روند. در منطقه خاورمیانه، شرکت سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران با ظرفیت حدود ۱۱۵ هزار تن در سال، سهم قابل‌توجهی در تأمین نیاز منطقه‌ای دارد و به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی بازار LAB در منطقه شناخته می‌شود. به‌طور کلی، تمرکز تولید در مناطق آسیایی و خاورمیانه‌ای بیش از سایر نقاط جهان است، زیرا دسترسی به خوراک‌های پتروشیمی ارزان‌قیمت، هزینه‌های تولید پایین‌تر و رشد تقاضای داخلی، شرایط رقابتی مناسبی را برای این کشورها فراهم کرده است. در نمودار ۶، بزرگ‌ترین شرکت‌های تولیدکننده آلکیل‌ بنزن خطی (LAB) در جهان به همراه ظرفیت سالانه تولید هر یک از آنها نمایش داده شده ‌است.

تجارت جهانی آلکیل بنزن‌‌ها
بر اساس داده‌های مالی سال ۲۰۲۴، ارزش تجارت جهانی آلکیل بنزن‌ها (Alkyl Benzenes) رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده است. عربستان سعودی با صادراتی به ارزش حدود ۵۹۵ میلیون دلار، در جایگاه نخست صادرکنندگان جهانی قرار دارد. مزیت دسترسی به خوراک‌های ارزان و مجتمع‌های پتروشیمی بزرگ، این کشور را به قطب اصلی عرضه آلکیل بنزن در خاورمیانه و جهان تبدیل کرده است. پس از آن، ایالات متحده آمریکا (۲۸۲ میلیون دلار) و کانادا (۲۱۹ میلیون دلار) در رتبه‌های بعدی قرار دارند، درحالی‌که چین، کره جنوبی و تایلند نیز با صادرات منطقه‌ای به کشورهای هم‌جوار، نقش مهمی را در تأمین نیاز آسیا ایفا می‌کنند.
در سوی مقابل، هند با وارداتی به ارزش ۴۲۱ میلیون دلار، بزرگ‌ترین واردکننده آلکیل بنزن در جهان است. افزایش جمعیت، رشد صنعت شوینده‌ها و نیاز گسترده به مواد اولیه شیمیایی باعث وابستگی این کشور به واردات شده است. پس از هند، مکزیک (۲۵۷ میلیون دلار)، پاکستان (۱۵۷ میلیون دلار) و ترکیه (۱۳۲ میلیون دلار)، از واردکنندگان اصلی محسوب می‌شوند. این آمار نشان می‌دهد تجارت جهانی آلکیل بنزن‌ها عمدتاً از کشورهای تولیدکننده دارای منابع غنی نفتی در خاورمیانه و آمریکای شمالی به سمت بازارهای مصرفی پرجمعیت در آسیا و آمریکای لاتین جریان دارد.

صنعت LAB در منطقه خاورمیانه
خاورمیانه یکی از قطب‌های اصلی تولید آلکیل بنزن خطی (LAB) در جهان به‌شمار می‌رود و کشورهایی همچون عربستان سعودی، ایران، قطر، مصر و عراق، نقش مهمی در تأمین این ماده حیاتی برای صنایع شوینده دارند. ظرفیت تولید LAB در این منطقه در مجموع بیش از ۵۷۰ هزار تن در سال برآورد می‌شود که سهم قابل‌توجهی از ظرفیت جهانی را تشکیل می‌دهد. در عربستان سعودی، شرکت پتروشیمی فارابی (Farabi Petrochemical Company) با ۲ واحد تولیدی در شهرهای الجبیل و ینبع و ظرفیت مجموع ۲۶۰ هزار تن در سال، بزرگ‌ترین تولیدکننده منطقه محسوب می‌شود. در قطر، شرکت سیف (Seef Limited) با ظرفیت ۱۰۰ هزار تن فعالیت دارد و مصر نیز با شرکت الاب (ELAB) در اسکندریه و ظرفیت مشابه، سهم مهمی در بازار آفریقا و خاورمیانه دارد.
در ایران، ۳ مجموعه اصلی شامل شرکت سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران در اصفهان با ظرفیت ۱۲۰ هزار تن، پتروشیمی بیستون با ۵۰ هزار تن و پتروشیمی آبادان با ۱۰ هزار تن، از تولیدکنندگان کلیدی به‌شمار می‌روند. همچنین، عراق با شرکت عربی تولیدکننده مواد شیمیایی شوینده (Arab Company For Detergent Chemicals) و ظرفیت ۵۰ هزار تن در سال، در حال گسترش تولیدات خود است. رشد تقاضا برای مواد شوینده و توسعه ظرفیت‌های جدید در کشورهای منطقه، خاورمیانه را به یکی از مراکز راهبردی تولید و صادرات LAB در جهان تبدیل کرده است.

صنعت LAB در ایران
تاریخچه تولید آلکیل بنزن خطی (LAB) در ایران به دهه‌ ۱۳۵۰ بازمی‌گردد، زمانی‌که نیاز کشور به این ماده استراتژیک کاملاً از طریق واردات تأمین می‌شد. تا پیش از سال ۱۳۷۳، ایران فاقد هرگونه واحد تولید LAB بود و بخش عمده‌ مواد اولیه صنایع شوینده از کشورهای اروپایی وارد می‌گردید. در اوایل دهه‌ ۱۳۸۰ با هدف خودکفایی در تولید مواد فعال سطحی، شرکت سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران (شیـران) به‌عنوان نخستین تولیدکننده داخلی LAB وارد مدار تولید شد. این واحد در سال ۱۳۸۲ فعالیت خود را با ظرفیت حدود ۵۰ هزار تن در سال آغاز کرد و توانست نیاز بخش قابل‌توجهی از بازار داخلی را پوشش دهد. در ادامه در سال ۱۳۸۴، شرکت پتروشیمی بیستون در کرمانشاه با ظرفیت تولید ۵۰ هزار تن در سال به بهره‌برداری رسید و دومین تولیدکننده آلکیل بنزن خطی در کشور شد. راه‌اندازی این ۲ مجتمع صنعتی، نقطه‌ عطفی در توسعه صنایع پایین‌دستی پتروشیمی ایران به‌شمار می‌رفت و وابستگی کشور به واردات LAB را به‌طور کامل از بین برد. در سال‌های بعد، با افزایش تقاضا برای مواد شوینده و رشد صادرات منطقه‌ای، شرکت سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران ظرفیت تولید خود را به بیش از ۱۲۰ هزار تن در سال رساند و در حال حاضر بیش از ۸۵ درصد نیاز داخلی را تأمین می‌کند. ایران امروزه نه‌تنها تأمین‌کننده اصلی LAB برای صنایع شوینده داخلی است، بلکه به‌عنوان یکی از صادرکنندگان مهم این محصول در خاورمیانه نیز شناخته می‌شود.

جایگاه و نقش شیران در صنعت LAB ایران
شرکت سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران، یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین تولیدکنندگان آلکیل بنزن خطی (LAB) در خاورمیانه است. این شرکت در سال ۱۳۶۳ تأسیس و در سال ۱۳۷۵ به‌عنوان یکی از شرکت‌های وابسته به بانک صنعت و معدن در بورس تهران پذیرفته شد. سهام عمده شرکت متعلق به گروه توسعه سرمایه‌گذاری ایران و سایر نهادهای صنعتی و پتروشیمی است.
مجتمع تولیدی این شرکت در اصفهان واقع شده و در حال حاضر با ظرفیت سالانه ۱۲۰ هزار تن، به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده LAB در ایران شناخته می‌شود. شرکت سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران حدود ۸۵ درصد از نیاز داخلی کشور به آلکیل بنزن خطی را تأمین کرده و بخش قابل‌توجهی از محصولات خود را نیز به کشورهای منطقه صادر می‌کند.
از مهم‌ترین محصولات این شرکت می‌توان به آلکیل بنزن خطی (LAB)، آلکیل بنزن سنگین(HAB)، نرمال پارافین (NP) و برش‌های سبک و سنگین اشاره کرد. با توسعه خطوط تولید و بهبود فناوری، شرکت سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران موفق شده است به یکی از شرکت‌های سودآور پتروشیمی در کشور تبدیل شود.
عملکرد مالی شرکت در سال‌های اخیر رشد قابل‌توجهی داشته است؛ به‌ویژه در سال ۱۴۰۳ که با افزایش نرخ ارز و تنوع سبد محصولات با تغییر در رویه برش‌های بازگشتی به پالایشگاه نفت اصفهان، سود خالص شرکت به بیش از ۴ هزار میلیارد تومان رسید. سهام شیران در بازار سرمایه نیز همواره جزو نمادهای پرمعامله گروه شیمیایی بوده و ارزش بازار آن در سال ۱۴۰۴ حدود ۲۸ هزار میلیارد تومان می‌باشد.
به‌دلیل برخورداری از مزیت‌های فناورانه، موقعیت جغرافیایی مناسب و دسترسی به خوراک باکیفیت، شرکت سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران نقش محوری در زنجیره ارزش صنعت شوینده ایران دارد و به‌عنوان تأمین‌کننده اصلی مواد اولیه برای برندهای بزرگ شوینده کشور شناخته می‌شود.
به‌منظور نمایش روند تغییرات قیمتی محصولات اصلی شرکت سرمایه‌گذاری صنایع شیمیایی ایران، نرخ فروش آلکیل ‌بنزن خطی (LAB) و نرمال پارافین (NP) در نمودار ۹ ارائه شده است.

روند تغییرات حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص شرکت طی سال‌های مالی ۱۳۹۸ تا دوره ۹ماهه‌ سال مالی ۱۴۰۴، در نمودار ۱۰ نشان داده شده است. همانطورکه مشاهده می‌شود، حاشیه سود شرکت در سال مالی ۱۳۹۹ به بالاترین سطح خود رسیده و پس از آن با نوساناتی همراه بوده است. کاهش تدریجی حاشیه سود در سال‌های اخیر، عمدتاً ناشی از افزایش بهای تمام‌شده مواد اولیه و همچنین افزودن برش‌های برگشتی به سبد فروش شرکت بوده است؛ برش‌هایی که حاشیه سود پایینی دارند و در نتیجه، حاشیه سود کلی شرکت را کاهش داده‌اند. با این حال، ثبات نسبی در حاشیه سود عملیاتی و بهبود جزئی در دوره ۹‌ماهه سال مالی ۱۴۰۴، نشان‌دهنده‌ مدیریت مؤثر هزینه‌ها و حفظ سودآوری شرکت در شرایط متغیر بازار است.

چه سودآوری در انتظار شیران است؟
در سال‌های اخیر، سطح تولید و فروش شرکت تقریباً باثبات بوده است، به‌طوری‌که سالانه حدود ۱۷۰ هزار تن نرمال ‌پارافین و نزدیک به ۱۱۷ هزار تن آلکیل ‌بنزن خطی تولید می‌شود و همین ترکیب تولید، حاشیه سود مناسبی را برای شرکت ایجاد کرده است. از ابتدای سال ۱۴۰۵ نیز طرح توسعه واحد LAB2 وارد مدار بهره‌برداری می‌شود که عملاً ظرفیت و حجم فروش را یک پله بالاتر خواهد برد.
برای محصول اصلی شرکت یعنی الکیل ‌بنزن خطی، نرخ متوسط ۱,۴۵۰ دلار برای سال ۱۴۰۴ و ۱,۳۵۰ دلار برای سال ۱۴۰۵ در نظر گرفته شده است. با فرض حرکت نرخ ارز از محدوده ۷۰ هزار تومان به حدود ۱۰۰ هزار تومان، متوسط نرخ فروش ریالی محصول اصلی از حدود ۱۰۱ هزار تومان به نزدیک ۱۴۵ هزار تومان به ازای هر واحد رشد خواهد کرد؛ بنابراین حتی با ثبات حجم تولید، رشد معنا‌داری در مبلغ فروش اتفاق می‌افتد.
یکی از تغییرات مهم سبد فروش شرکت، ورود برش‌ها به چرخه درآمدی است. پیش‌تر شرکت سالانه حدود ۱.۱ میلیون تن نفت سفید از شپنا دریافت می‌کرد، آن را به برش‌های سبک، میانی و سنگین تبدیل می‌کرد، بخش میانی را برای تولید نرمال ‌پارافین نگه می‌داشت و مازاد برش‌ها را بدون دریافت کارمزد خاصی به پالایشگاه برمی‌گرداند. طی حدود ۲ سال گذشته، این رویه تغییر کرده است؛ شرکت به‌تدریج فروش برش‌های مازاد را خودش بر عهده گرفته و حتی حلال‌های ۵۰۲ و ۵۰۳ را در بورس انرژی پذیرش کرده است تا مستقلاً به فروش برساند. البته سقف تولید و فروش برش‌ها ۱۰۰ هزار تن در سال با فرض خرید نفت سفید در بورس انرژی از پالایشگاه‌هایی نظیر شبریز می‌باشد. این موضوع حجم و تنوع فروش را متحول کرده است و با تکمیل ظرفیت LAB2 ، انتظار می‌رود سطح فروش عملیاتی باز هم بالاتر برود.
در بخش هزینه مواد اولیه نیز اصلاح فرمول‌های قیمتی باعث شده است هزینه خوراک تا حدی کاهش پیدا کند؛ هرچند همچنان بین شرکت و پالایشگاه نفت اصفهان اختلاف‌نظرهایی وجود دارد و ریسک بازگشت به فرمول قبلی را نمی‌توان صفر دانست. با این حال، حتی اگر فرض کنیم فرمول نرخ خوراک تغییری نکند، برآورد می‌شود شرکت در سال مالی ۱۴۰۴ حدود ۵/۸ هزار میلیارد تومان سود خالص و در سال ۱۴۰۵ (بدون احتساب اثر بهره‌برداری طرح توسعه) حدود ۷/۶ هزار میلیارد تومان سود خالص داشته باشد. برای سال جاری نیز حدود ۱ هزار میلیارد تومان سود تسعیر ارز محتمل است.
در کنار سود عملیاتی، شرکت‌های زیرمجموعه نیز نقش قابل‌توجهی در سودآوری دارند و حدود ۷۰۰ میلیارد تومان سود غیرعملیاتی از این محل شناسایی می‌شود. از منظر ریسک‌های عملیاتی نیز، به‌دلیل ماهیت فرآیند و نوع مصرف انرژی، احتمال آسیب‌پذیری شرکت از محل قطعی گاز و برق نسبت به بسیاری از شرکت‌های پتروشیمی و فولادی پایین‌تر ارزیابی می‌شود؛ موضوعی که پایداری سودآوری شرکت را در سناریوهای مختلف انرژی تقویت می‌کند.