برگزاری اولین همایش «اقتصاد هوشمند و توسعه مالی»
مریم نبی‌پور
عضو هیئت تحریریه
بورس تهران در ۱۸ اردیبهشت‌ماه سال جاری، میزبان نخستین همایش ملی «اقتصاد هوشمند و توسعه مالی» در کشور بود. در این همایش که با حضور رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، مدیرعامل بورس تهران، رئیس انجمن مالی ایران، رئیس صندوق توسعه ملی، رئیس کمیسیون ویژه جهش و رونق تولید، فعالان اکوسیستم دانش‌بنیان کشور و … برگزار شد، در قالب سخنرانی‌های متعدد، مطالبی بسیار کاربردی در باب مفاهیم، نظریه‌ها و کارکردهای اقتصاد هوشمند و چالش‌های توسعه مالی در اقتصاد هوشمند، تجربیات سایر کشورها در هوشمند‌سازی اقتصاد و الزامات ساختاری توسعه مالی در اقتصاد هوشمند مطرح شد. آنچه در ادامه آورده شده، گزیده‌ای از مطالب ارائه‌شده توسط برخی از مدعوین این همایش است.
توسعه بخش مالی به‌عنوان یکی از بخش‌های توسعه اقتصادی می‌تواند نقشی اساسی در تجهیز منابع مالی برای افزایش سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی داشته باشد. از این حیث به نظر می‌رسد راهکار تحقق رشد اقتصادی مثبت در کشور را باید در توسعه مالی جستجو کرد. از طرفی، اقتصاد هوشمند یکی از حوزه‌های اقتصادی است که علی‌رغم قابلیت‌های بالایی که دارد تاکنون چنان‌که باید و شاید در بازارهای مالی و به‌طور خاص، بازار سرمایه مورد استقبال قرار نگرفته است.
تمرکز بر ایجاد محیط کسبوکار هوشمند
دکتر مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در ابتدای صحبت‌های خود با تأکید بر لزوم توجه به بحث محیط «کسبوکار هوشمند»، پیش از پرداختن به «اقتصاد هوشمند» بیان کرد: لازم است در زمینه سیاست‌گذاری و همچنین حوزه اجرایی به این مهم توجه شود.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار عواملی چون مسائل فرهنگی، سیاست‌هایی که در برخی دولت‌ها اعمال شده و … را دلیل حضور پررنگ مردم و خصوصاً سهامداران خرد در بازار سرمایه دانست و عنوان کرد: طی چند روز گذشته بعضاً روزانه ۴۰۰ تا ۵٠٠ هزار نفر در بازار سرمایه ایران اقدام به معامله کردهاند، درحالی‌که این عدد در بسیاری از بورس‌های دیگر مربوط به تعداد تمام سرمایهگذاران حاضر در آن بازارها است.
به مردم‌نهاد کردن بازارهای مالی نیاز داریم
به گفته دکتر عشقی، سهام عدالت یکی از مفاهیمی بوده که خواسته یا ناخواسته بخش عمده مردم را به بازار سرمایه و بحث سرمایه‌گذاری وارد کرده است. به همین خاطر به عقیده بنده، در باب مختصات و مقتضیات این بازار باید روی بازار مالیِ مردم‌نهاد بیشتر متمرکز شویم.
وی ادامه داد: لازم است به‌نوعی بر دموکراتیزه‌کردن فاینانس در بازار سرمایه، نحوه جلب مشارکت سرمایه‌داران خرد در این بازار در حوزه‌های معاملات، نظارت و حاکمیت شرکتی تأکید شود. پیش‌ازاین، زمانی‌که صحبت از هدف مدیریت مالی در شرکت‌ها می‌شد، افزایش ثروت سهامداران در اولویت قرار داشت و به همین دلیل صرفاً به Stockholders یا سهامداران توجه می‌شد، اما به نظر می‌رسد که در حال حاضر Stakeholders در یک شرکت، به معنی ذی‌نفعان یا تمام افراد و سازمان‌هایی که به نحوی با آن شرکت در ارتباط هستند هم مطرح است و می‌توان گفت مبنای تدوین دستورالعمل حاکمیت شرکتی نیز همین موضوع است. ما در این دستورالعمل به موضوع تعادل میان منافع ذی‌نفعان مختلف شرکت می‌پردازیم و در تلاشیم تا از دست‌اندازیِ ذی‌نفعان مختلف به حقوق دیگران و خصوصاً سهامداران اقلیت و خرد، به‌موجب قدرت‌هایی که در شرکت‌های مختلف دارند جلوگیری کنیم.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بیان کرد: در راستای تحقق این هدف، اهمیت بحث مردم‌نهاد کردن بازار سرمایه و بازارهای مالی چندین برابر می‌شود. در این خصوص نیاز است که ما مقررات و دستورالعمل‌هایمان را در حوزه‌های مختلف به نحوی تغییر دهیم که نقش و اثرگذاری تمام این ذی‌نفعان در آنها لحاظ شود. به‌طور مثال، یکی از دغدغه‌های شورای عالی بورس در خصوص سهام عدالت این است که چگونه اراده مدیریتی و مالکیتی ۵٠ میلیون سهامدار عدالت را به‌صورت سلسله‌وار به شرکت‌های سرمایه‌پذیر منتقل کند.
وی ادامه داد: امیدوارم که بر اساس مقررات جدید و با استفاده از بسترهای اقتصاد هوشمند بتوان این موضوع را محقق کرد. به‌جرئت می‌توان گفت که تقریباً تاکنون در این راستا هیچ اقدامی انجام نشده است و برای انتقال اراده مدیریتی سهامداران عدالت نیازمند مدل‌هایی مفهومی و فنی هستیم و این مورد، موضوعی است که در رابطه با تمامیت اقتصاد و نه صرفاً سهامداران عدالت مطرح است.
منتظر راهکارهای مراجع علمی و دانشگاه‌ها هستیم
دکتر عشقی در ادامه عنوان کرد: انشاءالله به کمک مراجع علمی و دانشگاه‌ها موضوعاتی ازاین‌دست که به‌نوعی دغدغه مجموعه بازار سرمایه به حساب می‌روند را به اشتراک بگذاریم و در این خصوص، از همین‌جا از انجمن مالی ایران هم به‌عنوان یک مرکز علمی برای ارائه راهکارهایی در این خصوص دعوت می‌کنم. این موضوع، در خصوص دسترسی سرمایهگذاران و سرمایه‌داران به گزینه‌های سرمایه‌گذاری و همچنین دسترسی بنگاه‌های اقتصادی به منابع مالی مطرح است و می‌توان گفت یک موضوع دوطرفه قلمداد می‌شود. در بحث‌هایی از قبیل هوشمند‌سازی، هم در حوزه‌های نظارتی پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم و هم در زمینه تأمین مالی جمعی، عملکرد بسیار قابل قبولی داریم، اما راهی بسیار طولانی در پیش است و در این مسیر، نیازمند ابزارهایی هستیم تا پاسخگوی این حجم از جمعیتی که در بازار سرمایه حضور پیدا کردهاند و عمدتاً هم به‌صورت مستقیم سهامداری می‌کنند باشیم. این در حالی است که نمی‌توانیم به ابزارهایی که در شبکه‌ها و فضای مجازی ایجاد می‌شود بی‌توجه باشیم و بی‌توجهی به آنها مصداق شلاق زدن به موج دریا است.
وی از مراجع علمی دعوت کرد: در رابطه با مفاهیم مربوط به دموکراسی و مردم‌نهاد کردن بازارهای مالی به ما کمک کنند؛ چراکه به‌طور قطع با ابزارهای قدیمی در حوزه‌های مختلف نمی‌توانیم به نتایج مطلوبمان برسیم.
رویکرد دولت در خصوص بازار سرمایه، رویکردی حمایتی است
دکتر عشقی بیان کرد: بر اساس جلساتی که داشته‌ایم و مذاکرات متعددی که انجام داده‌ایم، این بازار همواره به‌عنوان یکی از بازارهای مطمئن برای جذب سرمایه و تأمین مالی تولید در بخش‌های خصوصی و دولتی مورد حمایت است و روی آن حساب می‌شود. استراتژی دولت بر این است که بازار سرمایه به نحوی توسعه پیدا کند که در تأمین مالی همه طرح‌ها چه در بخش خصوصی، چه شرکت‌های موجود در بورس تهران و فرابورس ایران و چه طرح‌های خارج از بورس نقش مهمی داشته باشد، لذا بازار سرمایه ازاین‌جهت کاملاً مورد حمایت است.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار تأکید کرد: قطعاً سازمان در هیچ مقطعی، چه در خصوص بالا رفتن و چه در رابطه با پایین آمدن شاخص نقشی نداشته است و همان‌طورکه ما به‌کرات در رابطه با سایر بازارها نیز گفته‌ایم، معتقدیم که هیچ بازاری نمی‌تواند با دستور اداره شود. طبیعتاً تمام بازارگردان‌ها و بازارسازها در هر شرایطی از بازار سرمایه، ملزم هستند که به تعهدات خود عمل کنند و سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص بازارگردان‌ها به‌هیچ‌وجه الزامی فراتر از تعهداتشان نداشته و ندارد. در روز گذشته، بازارگردان‌ها نزدیک به یک هزار میلیارد تومان خرید کردند و صندوق‌های تثبیت و توسعه نیز طبق دستورالعمل‌هایشان در بازار فعال بودند. خوشبختانه با توجه به شرایط بازار در ۳ ماه گذشته، این صندوق‌ها منابع بسیار خوبی دارند که با استفاده از آنها از بازار حمایت می‌کنند.
وی اضافه کرد: وقتی بازار برای مدتی در یک جهت حرکت می‌کند، باید انتظار شناسایی سود را داشته باشیم که همین اتفاق هم افتاد، اما در نظر داشته باشید که قطعاً شرایط بنیادی بازار، مورد توجه تحلیلگران خواهد بود و گزارش‌های ۱۲ ماهه شرکت‌ها در راه است. گزارش‌های مربوط به تولید و فروش شرکت‌ها نیز در فروردین‌ماه اختلاف معناداری با سال گذشته داشته و می‌توان گفت شرایط امیدبخشی است.
بازار سرمایه، بهترین گزینه موجود برای هدایت نقدینگی
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار توضیح داد: قویاً معتقد هستیم که در حال حاضر بازار سرمایه می‌تواند بهترین گزینه برای هدایت نقدینگی به سمت فعالیت‌های مولد باشد و به همین دلیل هم برنامه‌های مفصلی در خصوص عرضه‌های اولیه، شرکت‌های سهامی عام پروژه و راه‌اندازی صندوق‌های مختلف داریم، اما با توجه به زمان‌بر بودن برخی فرآیندهای مربوط به هرکدام از این موارد، به زمان بیشتری نیاز دارند.
وی تأکید کرد: ازآنجاکه اولویت و اصلی‌ترین رسالت ما در بازار سرمایه، هدایت نقدینگی به سوی تولید است، اگر در سال ۱۳۹۹ حداقل نصفی از منابع واردشده به بازار به سمت فعالیت‌های مولد هدایت می‌شد، قطعاً بعد از گذشت ۵/۲ سال در انتظار به ثمر رسیدن آن پروژه‌ها بودیم که این اتفاق به افزایش سودآوری بنگاه‌ها و بهبود وضعیت بازار کمک می‌کرد.
دکتر عشقی بیان کرد: در سال جاری به دنبال ترغیب شرکت‌ها برای افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و یا سلب حق تقدم هستیم تا منابع به‌صورت مستقیم وارد شرکت‌ها شود. همچنین در رابطه با شرکت‌های بزرگ، کوچک و متوسط و همچنین در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان در حال رایزنی هستیم تا تأمین مالی مجموعه‌هایی که طرح‌های اقتصادی دارند و این طرح‌ها قابل توجیه‌اند، به‌سرعت هم در حوزه اوراق بهادار سرمایه‌ای و هم از طریق اوراق بدهی انجام شود. اگرچه در یک تا دو سال گذشته، روزهایی را داشته‌ایم که منابع صندوق‌های حمایتی نزدیک به صفر می‌شد، اما اکنون چنین نگرانی‌ای نداریم و صندوق‌های حمایتی منابع خوبی دارند.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار از سرمایهگذاران خواست که با دقت بیشتری به خرید و فروش اقدام کنند. وی افزود: بازار نسبت به بازارهای موازی اندکی عقب‌افتادگی داشت و برخی سرمایهگذاران، در حدود ۵ ماه گذشته سودهای خوبی از سرمایه‌گذاری در بازار کسب کردند. وی ادامه داد: طبیعی است که عده‌ای از سرمایهگذاران این بازار، به سمت شناسایی سود بروند و اتفاق عجیبی در بازار نیفتاده است. آمار منتشرشده شرکت‌ها در سایت کدال برای فروردین‌ماه، رشد خوبی را نسبت به فروردین‌ماه سال گذشته نشان می‌دهد و گزارش‌های ۳ ماهه پایان سال نیز نسبتاً خوب بودند، بنده اطمینان دارم که تحلیلگران مبتنی بر تحلیل و بر اساس تحلیل‌های بنیادی به خرید و فروش در بازار اقدام خواهند کرد. هرچند این نوسان‌ها هم بخشی از ذات بازار هستند و هیچ بازاری دائماً به سمت بالا و یا پایین حرکت نمی‌کند، اما بعضاً این نوسانات؛ بیش از حد انتظار است که این هیجانات باید با مشارکت تمام فعالان بازار کنترل شود.
دعوت به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه را ادامه خواهیم داد
دکتر عشقی تشریح کرد: یکی از موضوعاتی که در سال گذشته به آن پرداخته شد و در سال جاری نیز آن را ادامه خواهیم داد بحث سرمایه‌گذاری غیرمستقیم به‌عنوان یکی از نیازهای بازار است. همچنین، ازآنجاکه حجم دارایی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام و سبدهای اختصاصی نسبت به سال گذشته افزایش بسیار خوبی داشته است و با توجه به ایجاد تنوع در صندوق‌های سرمایه‌گذاری، انشاءالله تا یک ماه آینده صندوق بازنشستگی تکمیلی را هم ارائه خواهیم کرد.
وی ادامه داد: درخواست‌های متعددی برای راه‌اندازی صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی وجود دارد، چراکه با توجه به شرایط فعلی صندوق‌های بازنشستگی، به نظر می‌رسد این صندوق‌ها در آینده مفید نباشند. ما در اینباره اعتقاد داریم اگر منابع صندوق‌های سرمایه‌گذاری به‌صورت بلندمدت در همین بازار سرمایه‌گذاری شوند، بعد از ۱۰ تا ۲۰ سال قطعاً این دست نگرانی‌ها نسبت به آینده را مرتفع خواهند کرد و به نظر می‌رسد که این صندوق مورد استقبال بسیاری از کارفرماها و کارمندها قرار خواهند گرفت.
لزوم ایجاد گفتمان میان شرکت‌های دانش‌بنیان و بازار سرمایه
دکتر گودرزی، مدیرعامل بورس تهران ضمن قدردانی و تشکر از انجمن مالی ایران برای برگزاری اولین همایش اقتصاد هوشمند و توسعه مالی توضیح داد: به عقیده بنده، این همایش در امتداد دیدگاهی است که ما از سال قبل، در ۲۲ تیرماه و با برگزاری همایش شرکت‌های دانش‌بنیان آغاز کردیم. در این رابطه ایجاد گفتمان میان بازار سرمایه و شرکت‌های دانش‌بنیان برای همه ما بسیار رونق‌بخش خواهد بود و انشاءالله به غنای کار ما اضافه خواهد کرد.
مدیرعامل بورس تهران با اشاره به انقلاب دیجیتال به‌عنوان چهارمین انقلاب دنیا، چرایی رویکرد بورس تهران و سازمان بورس و اوراق بهادار در خصوص توجه به شرکت‌های فناورانه را در همین نکته نهفته دانست. وی اضافه کرد: در حال حاضر، ۴ شرکت از ۵ شرکت بزرگ دنیا در حوزه فناوری فعالیت می‌کنند، این در حالی است که در سال ۲۰۰۶ از بین ۵ شرکت بزرگ دنیا فقط یک شرکت در حوزه فناوری فعال بوده است. در حال حاضر بیش از ۶۰ درصد از تجارت‌ها به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شود و ضریب نفوذ تلفن همراه، اینترنت و … در دنیا غوغا کرده است.
وی در این خصوص ادامه داد: جالب اینجاست که شرکت‌های فعال در حوزه‌های دانش‌بنیان و فناوری هم در ترکیب بزرگترین شرکت‌های دنیا به‌صورت عجیبی بالا آمده‌اند، به‌گونه‌ای‌که ۲۲/۵ درصد از وزن شاخص S&P در دنیا و ۲۵ درصد از ارزش بازار Euronext به حوزه شرکت‌های فناورانه اختصاص یافته است. سال ۲۰۲۱ حدود ۲۶ درصد از کل عرضه‌های اولیه در تمام بورس‌های دنیا، در حوزه شرکت‌های فناورانه بوده است. دکتر گودرزی در ادامه به اثرات انقلاب دیجیتال بر بازارهای مالی اشاره کرد و در این رابطه افزود: در دنیا برای شرکت‌های فناورانه تابلویی طراحی نمی‌کنند و ما هم در بورس تهران به این موضوع فکر نمی‌کنیم. اعتقاد ما بر این است که باید آن‌دسته از شرکت‌های فعال در حوزه فناوری که وارد بازار سرمایه می‌شوند، شاخص داشته باشند و در بورس تهران عمیقاً به دنبال آنیم که این اتفاق عملیاتی شود.
اعتمادسازی میان حکمرانی اقتصادی و شرکت‌های دانش‌بنیان
مدیرعامل بورس تهران با اشاره به افزایش ضریب نفوذ تلفن‌های همراه، اینترنت و … اعلام کرد: با وجود این افزایش در ضریب نفوذ، حکمرانی اقتصادی ما در این رابطه اقدامی نسبت به تدوین قوانین و مقررات نداشته است و رویکرد جدید سازمان بورس و اوراق بهادار و شرکت بورس تهران برای اصلاح روندهای موجود میان حکمرانی اقتصادی و شرکت‌های دانش‌بنیان نیز به همین موضوع برمی‌گردد. انشاءالله برگزاری این‌گونه همایش‌ها به بهبود وضعیت حاضر کمک خواهد کرد.
دکتر گودرزی به طراحی و معرفی ابزارهای نوین مالی اشاره کرد و ادامه داد: بورس تهران و سازمان بورس و اوراق بهادار از ابتدای اسفندماه که روند بازار سرمایه و جریان ورود نقدینگی به بازار تقویت شد، تلاش بسیار مستمر و روزانه‌ای داشته‌اند تا بحث ابزارهای نوین مالی را زودتر به نتیجه برسانند. لازم به ذکر است که اوراق آتی تک‌سهم و صندوق پوشش ریسک که از جمله آنها است به‌زودی اجرایی خواهند شد.
بازدیدهای استانی بورس تهران برای شناسایی فرصت‌های هر استان
مدیرعامل بورس تهران بیان کرد: اتفاق جدید دیگری که در بورس تهران رقم خورده است، بازدیدهای استانی است که از سال گذشته و با استان کرمانشاه آغاز شد. متأسفانه در سالهای گذشته در شناسایی توانمندی‌ها، فرصت‌ها و امکانات مراکز استان‌ها، ضعف‌هایی وجود داشته است، اما تالارهای منطقه‌ای ما به‌تدریج در این خصوص در حال فعال شدن هستند.
دکتر گودرزی ادامه داد: روز گذشته هیئت پذیرش بورس تهران با تأمین مالی ۳,۵۰۰ میلیارد تومانیِ اولین شرکت سهامی عام پروژه موافقت کرد و به‌زودی پیگیری‌های آن انجام می‌شود. گفتنی است فعالیت این شرکت دانش‌بنیان در حوزه سوخت و طراحی سوخت سبز بیواتانول است.
مدیرعامل بورس تهران خاطرنشان کرد: با توجه به موقعیت کنونی بازار سرمایه، به نظر بنده آنچه طی چند روز گذشته اتفاق افتاده واکنشی هیجانی بوده است و در همین رابطه امیدوار هستم که سرمایهگذاران محترم، به‌خصوص سرمایه‌گذارانی که با سرمایه ناچیز وارد بازار می‌شوند تصمیمات هیجانی نگیرند و برای سرمایه‌گذاری به نهادهای مالی دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار مراجعه کنند تا تحلیل‌های آنها را ملاک تصمیم‌گیری خود قرار دهند.
وی ابراز امیدواری کرد که بتوانند مسیر ایجاد گفتمان را در تیرماه با بحث حاکمیت شرکتی در حوزه شرکت‌های دانش‌بنیان و سایر ناشران بورسی ادامه دهند و این مسیر سالانه ادامه یابد تا ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار سرمایه به یک روال عادی تبدیل شود.
تمرکز بر توسعه تأمین مالی اقتصاد هوشمند
علی نمکی، دبیر انجمن مالی ایران بیان کرد: انجمن مالی ایران در تلاش است تا مفهوم اقتصاد هوشمند را در بازارهای مالی کشور به‌صورت ساختاریافته و هدفمند پیگیری کند.
دبیر انجمن مالی ایران با بیان اینکه اقتصاد هوشمند، اقتصادی مبتنی بر توسعه قابلیت‌های اقتصادی و نه لزوماً منبع محوری است و اشاره به این موضوع که یکی از قابلیت‌های مهم توسعه اقتصادی نیز قابلیت تأمین مالی می‌باشد، ادامه داد: با توجه به هدف انجمن مالی ایران که ایجاد ارتباط میان حرفه و علم مالی است، در تلاشیم که با محور قرار گرفتن در حوزه توسعه مالی اقتصاد هوشمند، ضمن استفاده از حضور افراد فعال در حوزه صنعت مالی، اقتصاد و البته اقتصاد دیجیتال، برای آینده بحث تأمین مالی اقتصاد هوشمند قدم برداریم.
دکتر نمکی ضمن ابراز امیدواری به برگزاری هرساله این همایش در انجمن مالی ایران، افزود: ما در انجمن مالی ایران به دنبال آنیم تا این مسیر را با تمرکز بر توسعه‌ای که هرساله در حوزه تأمین مالی اقتصاد هوشمند، مشتمل بر حوزه‌های اقتصاد دیجیتال، اقتصاد دانش‌بنیان و … است ادامه دهیم.
ایجاد ارتباط میان دولت و بخش خصوصی، در راستای توسعه اقتصاد هوشمند
رضا راعی، رئیس انجمن مالی ایران نیز در ابتدای این همایش با ارائه توضیحاتی در خصوص موضوع اقتصاد هوشمند بیان کرد: نقش دولت‌ها یکی از عوامل اثرگذار بر میزان هوشمندی اقتصاد هر کشور است. دولت‌ها در برخی از کشورها اصطلاحاً فوق فعال هستند، به این معنی که خودشان پیشران این موضوع بوده و جهت را هم خود آنها تنظیم می‌کنند. در برخی دیگر از کشورها، دولت‌ها فعال هستند و متناسب با شرایط تلاش می‌کنند و در این میان، گاهی اوقات دولت‌ها منفعل هستند اما باید درنظر داشت منفعل بودن دولت‌ها به این معنی نیست که هوش مصنوعی و هوشمندی اقتصادی منتظر آنها می‌ماند و این موضوع دیر یا زود، دولت‌ها را وادار به حرکت در این مسیر می‌کند. وی ادامه داد: امیدواریم که رویکرد دولت در کشور ما از نوع سوم نباشد؛ طبیعتاً اگر چنین باشد افراد و سازمان‌ها از دولت بسیار جلوتر خواهند بود و دولت را به دنبال خود می‌کشانند. در بحث‌های سازمانی، شرکتی می‌تواند بقا داشته باشد که در مقابل تغییرات محیطی پاسخ هوشمندانه‌ای داشته باشد و این موضوع، در رابطه با شرکت‌های ما هم صادق است. در این خصوص، ما می‌توانیم به جای اینکه به دنبال تغییر و تحولی که آغاز شده است برویم،پیشران این تغییر باشیم و تحول را خودمان آغاز کنیم کمااینکه در حال حاضر، برخی از این تغییرات در بعضی از شرکت‌های کشور که اتفاقاً شماری از آنها هم در این همایش حضور دارند، شروع شده است. می‌توان گفت این شرکت‌ها علی‌رغم اینکه بسیاری از مقررات موجود در این زمینه جدی نبوده‌اند تلاش‌هایی در این زمینه داشته‌اند و به نتایجی هم دست یافته‌اند. رئیس انجمن مالی ایران توضیح داد: در بحث اقتصاد هوشمند در سطح بین‌المللی اقداماتی بسیار جدی انجام شده است. برای مثال کشور ما در بحث‌های بانکداری الکترونیک و یا ریسک که با هوشمندی گره خورده است تا نقطه بهینه فاصله زیادی دارند. متأسفانه هنوز نتوانسته‌ایم فاصله مذکور را کم کنیم و این مهم نیازمند حرکت دولت، شرکت‌ها و نهادها است. وی ادامه داد: تلاش انجمن مالی ایران بر این بوده است که با برگزاری چنین همایشی، بتواند این فضا را بهبود ببخشد. در همین خصوص در این همایش، فعالان بازار که برای مثال در حوزه‌های استارتاپ و یا هوش مصنوعی فعالیت دارند و بخش عمده‌ای از بازار را به خود اختصاص داده‌اند حضوری جدی دارند و در کنار آنها از مسئولین حاکمیتی کشور نیز خواستیم که حضور داشته باشند، در همین رابطه افرادی از بازار سرمایه، مجلس، صندوق توسعه ملی و … در این همایش شرکت کردند.
افزایش هوشمندی، کاهش فساد را به دنبال دارد
این استاد دانشگاه بیان کرد: بحث دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیانی که در این موضوعات فعال هستند نیز مطرح است. در سطح دانشگاه‌ها، ما در دانشگاه تهران از اساتید برخی از کلاس‌ها خواهش می‌کنیم که متناسب با علم روز، برخی مباحث، از جمله رمزارزها و … را با دانشجویان مطرح کنند. وی با اشاره به تغییراتی که در دانشگاه تهران در حال انجام است خبر داد: در تلاش هستیم تا در دانشگاه تهران، رشته‌ای تحت عنوان فین‌تک را در کنار سایر رشته‌های مالی ایجاد کنیم؛ یعنی لازم است که بستر دانشیِ لازم را دانشگاه‌ها و یا شرکت‌های دانش‌بنیان فراهم کنند و دولت هم مسئول فراهم‌سازی بستر اجرایی و قانونی است و امیدواریم به این سمت برود، به این دلیل که هراندازه هوشمندی بیشتر شود میزان فساد در کشور و تخلفات و سوءاستفاده‌های صورت‌گرفته کمتر می‌شود.
افزایش هوشمندی لازمه حمایت از منافع تمام سهامداران است
عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران توضیح داد: با بالا رفتن هوشمندی، طبیعتاً در بازاری که حبابی در آن وجود نداشته باشد، نوسان چندان شدیدی رخ نخواهد داد، مگر اینکه عده‌ای با دستکاری در آن بازار اقداماتی انجام داده باشند؛ بنابراین اگر بخواهیم از منافع یکایک سهامداران و فعالان بازار حمایت کنیم موضوع هوشمندی می‌تواند به ما کمک کند، یعنی هوشمندی ابزاری است که به‌راحتی در اختیار جوامع بشری قرار دارد. یک فرد، در شرایطی که از اطلاعات مناسب استفاده کند و هوشمندی هم در آن سیستم وجود داشته باشد، می‌تواند اقدامات حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای را از هم تفکیک کند. وی افزود: تصور ما بر این است که امروزه هوشمندی با زندگی بشری عجین شده است و به‌هیچ‌وجه قابل تفکیک نیست. در اقتصاد و بازارهای مالی هم به همین صورت است. ما انتظارمان بر این است که بتوانیم حداقل با برگزاری همایش‌هایی ازاین‌دست بستری را فراهم کنیم که این هوشمندی به تمام لایه‌های سازمان‌ها، نهادها و شرکت‌ها رسوخ کند و طبیعتاً امیدواریم که حمایت دولت را هم به دنبال داشته باشد. درواقع اگر هوشمندی به کمک ما بیاید، دولت، بازار و سازمان‌های ما کارآمدتر خواهند شد.
اقتصاد هوشمند، جامعه هوشمند را به دنبال دارد
دکتر راعی تأکید کرد: ما به دنبال آنیم که میان دولت و بخش خصوصی، در راستای توسعه اقتصاد هوشمند ارتباط ایجاد کنیم و همایش‌هایی ازاین‌دست می‌توانند چنین فضایی را بهبود ببخشند. امیدواریم که پس‌ازاین، بازخوردهای خوبی دریافت کنیم تا بتوانیم در کنار آدم‌های هوشمندی که در جامعه داریم و از جمله متخصصین حرفه‌ای ما به شمار می‌آیند، نهادهایی هوشمند داشته باشیم و به‌واسطه آن، به اقتصادی هوشمند و نهایتاً به جامعه‌ای هوشمند دست یابیم.
سهم پایین اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی کشور
علی فیاض‌بخش، مدیرعامل شرکت سرآوا نیز در این همایش به بررسی سه موضوع، «اقتصاد دیجیتال و سهم آن در GDP از زاویه بین‌المللی و با تمرکز بر ایران»، «جایگاه اقتصاد دیجیتال در بازارهای مالی دنیا و در ایران» و «منافعی که سرمایه‌گذاری در این حوزه برای مردم و دولت ایجاد می‌کند» پرداخت. وی با اشاره به تعریفی جامع از اقتصاد دیجیتال بیان کرد که در حال حاضر معادل ۱۵/۵ درصد از GDP دنیا را اقتصاد دیجیتال تشکیل می‌دهد، این در حالی است که سهم اقتصاد کشورهای چین و آمریکا از اقتصاد دیجیتال، به ترتیب حدودِ ۳۰ و ۲۱/۶ درصد است. جالب اینکه سهم این بخش از اقتصاد در دنیا نیز نسبت به سایر بخش‌ها رشدی ۲/۵ درصدی دارد. به گفته فیاض‌بخش سهم اقتصاد دیجیتال در کشور امارات در حال حاضر معادل ۹/۷ درصد است و هدف‌گذاری این کشور بر این محور است که اقتصاد دیجیتال برای ۱۰ سال آینده، معادل ۱۹/۴ درصد از GDP امارات را تشکیل دهد. این در حالی است که سهم اقتصاد دیجیتال از GDP ایران، در سال ۱۴۰۱ معادل ۷/۲ درصد بوده و هدف‌گذاری دولت سیزدهم، رساندن این سهم به ۱۰ درصد بوده است. مدیرعامل شرکت سرآوا عنوان کرد: موضوع سرمایه‌گذاری یکی از موضوعات اصلی در رابطه با توسعه اقتصاد هوشمند است و یکی از خاستگاه‌های جدی برای جذب منابع مالی خرد در بازارهای مالی محسوب می‌شود؛ بنابراین پیوند این دو حوزه، به معنای جذب منابع خرد برای تحصیل منافع بلندمدت در اقتصاد، بر پایه حوزه اقتصاد هوشمند که بهره‌وری را بالا می‌برد و به افزایش تولید ناخالص داخلی کمک می‌کند، اتفاقی میمون و مبارک است و بنده از این باب به دست‌اندرکاران این همایش دست‌مریزاد می‌گویم.
دارایی‌های نامشهود را به رسمیت بشناسیم
وی ادامه داد: یکی از دغدغه‌های کلی در حوزه اقتصاد دیجیتال یا اقتصاد هوشمند این است که این اقتصاد، بر پایه دارایی‌های فیزیکی نبوده و مبتنی بر دارایی‌های نامشهودی است که عموماً از دانش و تجربه آن کسبوکار به وجود می‌آید و نگرانی سنتی در این زمینه این است که فقط دارایی‌های مشهود و فیزیکی می‌توانند برای سرمایه‌گذاری اطمینان‌بخش باشند. این در حالی است که اتفاقاً در دنیای کنونی این دارایی‌های نامشهود هستند که خلق ارزش معناداری دارند. حال اگر بتوانیم میان این نگرانی سنتی و همچنین جریان جدی جهانی تعادلی برقرار کنیم توانسته‌ایم برنده این میدان باشیم؛ بنابراین در کنار اعمال این ملاحظات لازم است که جهانی جدید خلق کنیم که در آن دارایی‌های نامشهودی که مبتنی بر دانش هستند را به رسمیت بشناسیم.
تلاش برای آشکارسازی تأثیر شرکت‌های دانش‌بنیان بر اقتصاد کلان
مهندس مسعود وکیلی‌نیا، مدیرعامل هلدینگ ارتباط فردا نیز بیان کرد: شرکت‌های دانش‌بنیان در همه کشورها پیشران سایر شرکت‌ها هستند. در سطح بین‌الملل، این موضوع در کشورهایی که شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ به رشد و بلوغ رسیده‌اند و در بازار سرمایه آنها نیز حضور مطلوبی داشته‌اند بر GDP آنها تأثیر بسزایی داشته و به رشد و بلوغشان منتج شده است. این فرآیند در ایران هم استارت خورده است، به‌گونه‌ای‌که از سال گذشته شاهد حضور اولین شرکت دانش‌بنیان در بورس بوده‌ایم و به نظر می‌رسد که امسال هم برای شرکت‌های دانش‌بنیان سال خوبی باشد. وی اضافه کرد: عملاً با حضور شرکت‌های دانش‌بنیان، گره مربوط به تأمین مالی این شرکت‌ها و کسب درآمد توسط VC ها باز می‌شود و انشاءالله بیش‌ازپیش شاهد رشد و نمو این حوزه خواهیم بود. مدیرعامل هلدینگ ارتباط فردا بیان کرد: با حضور نخبگان و چهره‌های اثرگذار در حوزه‌های مالی، فین‌تک‌ها، استارتاپ‌ها و …، تبادل آرا در چنین مواردی تسهیل می‌شود و ماحصل این تبادل آرا به عرضه سریع‌تر شرکت‌های استارتاپی به بورس تهران یا فرابورس ایران و تأمین مالی این شرکت‌ها کمک خواهد کرد. درمجموع، این اقدام بر آشکارسازی تأثیر شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتصاد کلان کشور اثرگذار خواهد بود.
در تلاشیم تا پیشران اقتصاد دانش‌بنیان شویم
دکتر محمدرضا حمیدی، معاون نوآوری و اقتصاد دانش‌بنیان در شرکت سرمایه‌گذاری تأمین‌اجتماعی(شستا) نیز در ابتدای صحبت‌های خود در این همایش مطرح کرد: در حوزه محتوا و شناسایی مسئله، نقطه زنی دقیقی انجام شده بود و در اجرا نیز می‌توان گفت شاهد همایش بی‌نظیری بودیم. درواقع مسئله اقتصاد هوشمند مسئله‌ای کلیدی بود که با یک انتخاب هوشمند و دقیق در اولویت قرار گرفته بود. وی در باب اقتصاد دانش‌بنیان، اقتصاد هوشمند و تعامل آن با بازارهای مالی عنوان کرد: اگرچه در گذشته، خیابانی که اکوسیستم دانش‌بنیان را به سمت تجاری‌سازی و مراحل نهایی بلوغ مالی می‌برد عملاً بن‌بست بود، اما با حرکت‌هایی که طی سالهای اخیر انجام شد و اتفاقاتی که قرار است طی ماه‌های آینده رقم بخورد که طی آن شرکت‌های فناور و نوآورِ کشور به بازار سرمایه وارد شوند، این ارتباط در حال شکل‌گیری است و به عبارتی، این خیابان مسدود، در حال باز شدن است. می‌توان گفت این اتفاق همان گلوگاه کلیدی اکوسیستم دانش‌بنیان کشور طی چند سال اخیر بود که به‌موجب آن نمی‌توانست حلقه خود را به حلقه‌ها و صنایع بیرونی متصل کند. معاون نوآوری و اقتصاد دانش‌بنیان شستا بیان کرد: مجموعه شرکت سرمایه‌گذاری تأمین اجتماعی نیز به این میان آمده است و در تلاش است تا به پیشران اقتصاد دانش‌بنیان در کشور تبدیل شود. وی ادامه داد: ما در این رابطه یک راهبرد تحولی داریم تا بتوانیم به بزرگترین سرمایه‌گذار حوزه دانش‌بنیان در کشور تبدیل شویم و شرایطی فراهم شود تا از ظرفیت‌های اکوسیستم دانش‌بنیان کشور برای حل مسائل فناورانه و توسعه سطح فناوری شستا استفاده کنیم. در همین باب برنامه‌ریزی و تلاش‌های خوبی در این حوزه انجام داده‌ایم و امیدواریم که در آینده نزدیک اثرات آن نیز دیده شود.
ناگفته نماند مباحثی از قبیل «دولت و تأمین مالی اقتصاد هوشمند»، «اقتصاد هوشمند و پیش‌بینی‌پذیری متغیرهای مالی و اقتصادی»، «تحلیل و معرفی ابزارهای نوین توسعه مالی در اقتصاد هوشمند»، «نظام بانکی و اقتصاد هوشمند»، «فین‌تک‌ها در اقتصاد هوشمند»، «بازار سرمایه در اقتصاد هوشمند»، «صنعت بیمه و اقتصاد هوشمند»، «حاکمیت شرکتی و اقتصاد هوشمند» دیگر محورهایی بودند که در خلال این همایش مورد بررسی قرار گرفتند.
