ماهنامه «بورس» برگزار کرد
دومین جلسه نشست تحلیل صنعت در تالار شیشهای
ماهنامه «بورس» با همکاری معاونت ناشران و امور اعضای بورس تهران، نشست «تحلیل صنعت در تالار شیشهای» را برگزار کرد. تحلیل صنعت «مس» دومین جلسه از سری نشستهای تحلیلیای است که این ماهنامه با حضور مدیران ارشد شرکتهای هر صنعت و تحلیلگران فعال در آن حوزه، در محل ساختمان بورس تهران برگزار میکند. این ماهنامه پیشازاین نیز نشست تحلیل صنعت دارو در تالار شیشهای را برگزار کرده بود.
در بخش اول از این نشست، با عنوان «صنعت از نگاه تحلیلگران» مشابه نشست دارو، تحلیلهایی از سمت معاونت ناشران و امور اعضای بورس تهران، همچنین کارگزاری بانک صنعت و معدن بهعنوان یکی از نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه ارائه شد. بخش دوم هم با عنوان «پرسش و پاسخها»، در قالب گزیدهای از موارد موردبحث به تبادلنظر و پرسش و پاسخ میان مدعوین و تحلیلگران در باب موضوعات مهم مطرحشده در تحلیلها اختصاص یافت.
در نشست تحلیل صنعت مس در تالار شیشهای، تعدادی از مدیران ارشد شرکت ملی صنایع مس ایران (فملی)، صنایع مس شهید باهنر (فباهنر) و سرمایهگذاری صدر تأمین (تاصیکو) و …، همچنین تحلیلگران فعال در حوزه صنعت مس از شرکتهای کارگزاری بانک صنعت و معدن، تأمین سرمایه تمدن، مشاور سرمایهگذاری ترنج، سبدگردان اقتصاد بیدار، سبدگردان فارابی و … حاضر شدند.
آنچه در ادامه میخوانید، صحبتهای دکتر علی نمکی، سردبیر محترم ماهنامه «بورس» و به ترتیب گزیدهای از موضوعات مطرحشده در بخشهای اول و دوم این نشست است.
تداوم حرکت در مسیر شفافیت در بازار سرمایه
دکتر علی نمکی، سردبیر ماهنامه «بورس» در ابتدای نشست تحلیل صنعت مس در تالار شیشهای، با اشاره به عزم ماهنامه بورس برای برگزاری سلسله نشستهایی تحلیلی در ساختمان بورس تهران، بر نقش و اهمیت برگزاری اینگونه جلسات برای شرکتهای فعال در هر صنعت و تحلیلگران آن حوزه تأکید کرد.
دبیر انجمن مالی ایران با مروری بر اهمیت دو موضوع «بالا بردن شفافیت در بازار سرمایه» و «ایجاد مفاهمه میان شرکتهای هر صنعت و تحلیلگران آن حوزه» بهعنوان اهداف اصلی این سری نشستها، بیان کرد: امیدواریم برگزاری نشستهایی از این قبیل موجب شود تا ضمن درک واقعیتهای هر صنعت توسط تحلیلگران، شرکتهای فعال در آن صنعت نیز نیازمندیها و دغدغههای تحلیلگران را بشناسند.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران توضیح داد: صنعت مس ازجمله صنایع استراتژیک و تأثیرگذار در دنیا است و محور گفتگوی این جلسه بررسی آخرین وضعیت این صنعت در ایران و جهان با تمرکز بر محصول نهایی است.
بخش اول: صنعت از نگاه تحلیلگران
بخش اول از نشست تحلیل صنعت در تالار شیشهای به ارائه تحلیلهایی از تحلیلگران فعال در هر صنعت اختصاص داده میشود. «چالشهای جهانی و داخلی عرضه و تقاضای فلز مس»، «پیشبینی میزان عرضه و تقاضای جهانی و داخلی فلز مس»، «عوامل مؤثر بر سودآوری شرکتهای تولیدکننده مس» و «چالشهای پیشروی صنعت مس در کشور» برخی از مواردی است که در نشست تحلیل صنعت مس، توسط کارشناس معاونت ناشران و امور اعضای بورس تهران توضیح داده شد. آنچه در ادامه میخوانید مشروحی از مهمترین مطالب مطرحشده است.
معرفی فلز مس
«مس» عنصری فلزی با قابلیت شکلپذیری و رسانایی گرمایی و الکتریکی بالا است، بهنحویکه پس از نقره بالاترین رسانایی الکتریکی را دارد و از اجزای ضروری ژنراتورها، موتورها، ترانسفورماتورها و سیستمهای تولید انرژی تجدیدپذیر بهشمار میآید. در سالهای اخیر به دلیل رشد میزان تقاضا از سمت کشور چین و برنامههای توسعه ساختوساز و تسهیلات در این کشور، برنامه تولید خودروهای برقی، استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر، انرژیهای بادی و پنلهای خورشیدی و همچنین حرکت کشورها به سمت کربن صفر تا سال ۲۰۵۰، میزان استفاده از مس رشد زیادی داشته است. برای مثال در سال ۲۰۲۲ میلادی بیش از ۲۶ میلیون خودروی برقی در جادهها بودند که بیش از ۵ برابر موجودی در سال ۲۰۱۸ بوده است. قطارهای سریعالسیر جدید نیز میتوانند از ۲ تا ۴ تن فلز مس استفاده کنند که بسیار بیشتر از مصرف ۱ تا ۲ تنی در قطارهای معمول است. استفاده از مس پالایششده از ۵۰۰ هزار تن در سال ۱۹۰۰ میلادی به ۲۶ میلیون تن در سال ۲۰۲۲ افزایش یافته است.
فرآیندهای تولید مس در دنیا
ماده اولیه مصرفی برای تولید مس، خاک معدن (منبع اولیه) و یا قراضهها و باطلهها (منبع ثانویه) است. فرآیند تولید مس در دنیا عمدتاً به دو روش پیرومتالوژی و هیدرومتالوژی میباشد. روش پیرومتالوژی از اکسید سولفیدی پرعیار استفاده میشود. در این فرآیند ابتدا سنگ استخراجی به قطعات ریز تقسیم شده و سپس در مرحله بعدی طی فرآیند تغلیظ، سنگ سولفور به مس تبدیل میشود. این روش هزینه سرمایهگذاری بالاتر، بازدهی بالاتر و آلودگی بیشتری دارد. در روش هیدرومتالوژی از اکسید سولفیدی کمعیار استفاده میشود. پس از استخراج سنگآهن، ناخالصیهای موجود در آن بهوسیله حلالهایی جداسازی شده و به مس کاتد تبدیل میگردد. این روش هزینه سرمایهگذاری و بازدهی پایینتر و البته آلودگی کمتری در پی دارد. امروزه بیشترین تولید به روش پیرومتالوژی صورت میگیرد.
کشورهای تولیدکننده مس
طبق گزارش سازمان زمینشناسی ایالاتمتحده (USGS)، میزان ذخایر شناساییشده و نشده مس دنیا حدود ۵٫۶۰۰ میلیون تن میباشد که ۲٫۱۰۰ میلیون تن ذخایر شناساییشده و ۸۹۰ میلیون تن ذخایر کشف شده است. عمده ذخایر مس دنیا به ترتیب در آمریکای شمالی (۳۸ درصد)، آمریکای جنوبی (۲۳ درصد)، آسیای مرکزی و شرقی (۹ درصد) و آفریقا (۸ درصد) میباشد. چین با ۴۳ درصد، شیلی با ۸ درصد، کنگو با ۷ درصد و ژاپن با ۶ درصد تولید مس، از مهمترین تولیدکنندگان مس در دنیا میباشند.
در سال ۱۹۶۰ بیشترین تقاضای مس مربوط به اروپا با سهمی حدوداً ۵۷ درصدی از تقاضا جهانی و پسازآن آسیا با سهمی حدوداً ۱۰ درصدی بوده است. این در حالی است که در چهار دهه گذشته به دلیل افزایش میزان تقاضا از سمت کشور چین، سطح مصرف آسیا هشت برابر شده و سهم آسیا به ۷۵ درصد رسیده است.
سرانه مصرف مس دنیا حدود ۳/۲ کیلوگرم میباشد. لازم به ذکر است این عدد معادل میزان مس مصرفشده توسط صنعت بوده و نشاندهنده مس مصرفی در محصولات نهایی به ازای هر نفر نیست.
مهمترین چالشهای جهانی عرضه و تقاضای فلز مس
مهمترین چالشهای عرضه مس در دنیا شامل «تأمین مالی پروژهها در مناطق معدنی خشک»، «بالا رفتن هزینههای انرژی»، «فشار دولتها برای مسائل زیستمحیطی» و «اعتصابات کارگری به دلیل تقاضا برای افزایش حقوق» است که به دنبال افزایش قیمت مس رخ میدهد.
عوامل مؤثر بر تقاضای جهانی مس در آینده به «گرایش جهانی به سمت انرژی پاک و تولید خودروهای برقی و نصب پنلهای خورشیدی (حرکت به سمت کربن صفر تا ۲۰۵۰ میلادی)»، «پایان چرخه انقباضی بانکهای مرکزی»، «احتمال وقوع رکود اقتصادی در دنیا»، «تسهیلات اعطایی مسکن و سرمایهگذاری کشور چین در این حوزه» مربوط میشود.
پیشبینی میزان عرضه و تقاضای جهانی مس
پیشبینی میشود تا سال ۲۰۲۷ میلادی، رشد تولید مس به ۷/۷ درصد و تقاضا و مصرف به ۱۱/۲ درصد برسد، همچنین کسری عرضه و تقاضا مس جهانی نیز در سال ۲۰۳۰، معادل ۸ میلیون تن باشد.
پیشبینی میشود قیمت مس در سال ۲۰۲۴ میلادی در محدوده ۷،۵۰۰ تا ۹،۰۰۰ دلار در نوسان بوده و میانگین قیمت حدود ۸،۴۰۰ دلار باشد. از عوامل اثرگذار بر قیمت پیشبینیشده برای فلز مس در این سال، میتوان به «نزدیک شدن به انتهای چرخه انقباضی بانکهای مرکزی دنیا و چسبندگی نرخ تورم در انتهای چرخه»، «کاهش سرمایهگذاری مسکن چین و مازاد عرضه ۴۶۰ هزار تنی نسبت به تقاضا» اشاره کرد. رشد قیمتی مس بهطور جدی از سال ۲۰۲۵ میلادی و با کاهش نرخ بهره بانکها آغاز خواهد شد.
میزان تولید داخلی فلز مس
ایران در سال ۲۰۲۲ میلادی، با تولید ۳۰۸ هزار تن مس، رتبه هفدهم تولید مس پالایششده (کاتد) را در دنیا داشته است، بهطوریکه سهم تولید مس ایران در دنیا در این سال ۱/۲ درصد بوده است. همچنین کشورمان طی این سال در منطقه آسیا، رتبه ششم در تولید مس پالایششده را با سهمی ۲/۱ درصدی کسب کرده است.
کشورمان در سال ۲۰۲۲ با مصرف ۱۶۵ هزار تن، رتبه بیست و چهارم مصرف مس پالایششده در جهان را دارا بوده، بهطوریکه سهم مصرف مس ایران در دنیا در این سال ۰/۷ درصد بوده است. همچنین در منطقه آسیا رتبه سیزدهم مصرف مس پالایششده را در سال ۲۰۲۲ دارا بوده، بهطوریکه در این سال سهم مصرف مس آن از منطقه، معادل ۰/۹ درصد بوده است.
هزینههای عوامل مؤثر بر سودآوری شرکتهای تولیدکننده مس
سودآوری شرکتهای تولیدکننده مس در ایران، متأثر از عواملی از قبیل «قیمت جهانی مس»، «عوامل کلان اقتصادی دنیا»، «وضعیت رکود و رونق اقتصاد دنیا»، «افزایش ساخت املاک و ساختمانسازی»، «نرخ بهره کشورها»، «شاخص دلار»، «میزان تقاضای کشورهای مصرفکننده مثل چین، آمریکا و آلمان» و «کشورهای عرضهکننده دارای معادن مثل شیلی و پرو»، «تغییرات قیمتی انرژی» و «نرخ ارز» است.
فریپورت مکموران (Freeport-McMoRan)، بیاچپی بیلیتون (BHP Billiton)، کدلکو (Codelco) و سوترن کوپر (Southern Copper) برخی شرکتهای فعال در حوزه تولید مس میباشند. حاشیه سود شرکتهای جهانی فعال در حوزه فلز مس حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد است، درحالیکه حاشیه سود شرکت ملی صنایع مس ایران حدود ۵۹ درصد میباشد.
شرکت ملی صنایع مس ایران با ارزش بازار ۴۲۴ هزار میلیارد تومان حدود ۲۴ درصد از ارزش صنعت فلزات اساسی و حدود ۶ درصد از ارزش بورس تهران را دارا است. عمده هزینه بهای تمامشده شرکت ملی صنایع مس ایران مربوط به سربار تولید است که سهم ۷۴ درصدی از بهای تمامشده را دارد (عمدتاً مربوط به حقوق دولتی، هزینه باطلهبرداری از معدن، انرژی مصرفی). سهم انرژی در بهای تمامشده ۱۴ درصد است که عمدتاً مربوط به هزینه برق میباشد. سهم حقوق دولتی در بهای تمامشده ۲۱ درصد است که شامل ۹ درصد فروش کاتد و ۱۱ درصد کنسانتره میباشد. سهم سربار تولید در بهای تمامشده در این شرکت از ۴۹ درصد در سال ۹۶ به ۷۴ درصد در سال ۱۴۰۱ رسیده است.
چالشهای پیشروی صنعت مس در کشور
مهمترین چالشهای صنعت مس ایران «وضع عوارض صادراتی توسط دولت»، «ماشینآلات فرسوده و مستهلک استخراج و مشکلات واردات ماشینآلات»، «افزایش هزینه سربار با توجه به افزایش حقوق دولتی و هزینه انرژی»، «نیاز به تأمین مالی برای پروژههای در دست اقدام»، «محدودیتهای تحریمی اعم از افزایش هزینه انتقال پول، انبارهای خارج از کشور و افزایش هزینه حمل» است.
معاونت ناشران و امور اعضای بورس تهران- مدیریت امور ناشران
بخش دوم: پرسش و پاسخها (گزیده موارد موردبحث)
این بخش از نشست تحلیل صنعت مس در تالار شیشهای به گفتگو و پرسش و پاسخ میان مدعوین (فعالان و تحلیلگران) تخصیص داده میشود. بررسی «طرحهای توسعهای در شرکتهای فعال در این صنعت و وضعیت تجدید ارزیابی این شرکتها»، «بررسی تأثیر افزایش احتمالی قیمت انرژی بر تولید در صنعت مس»، همچنین «تخمین میزان تولید و صادرات در شرکت ملی صنایع مس ایران» بهعنوان شرکتی که دارای بیشترین ارزش بازار بین شرکتهای بورسی در این حوزه است، برخی از عناوین مطرحشده در این بخش بودند. آنچه در ادامه میخوانید مشروح موارد فوقالذکر است.
طرحهای توسعهای در شرکتهای صنعت مس
پروژههای آماده افتتاح، یکی از انواع طرحهای توسعه در شرکت ملی صنایع مس ایران (فملی) هستند و در این خصوص، دو پروژه دره زار و دره آلو، هرکدام به ترتیب با ظرفیت سالانه ۱۱۰ و ۱۴۰ هزار تن، در سال جاری راهاندازی خواهند شد (احتمالاً تأخیری چندماهه خواهند داشت).
پروژههای پیشران کشور نیز با تعریف ۴۸ پروژه از ۷ شرکت بزرگ صنعتی در سطح کشور در حال انجام هستند و میزان سرمایهگذاری در نظر گرفتهشده برای آنها حدود ۱۷ میلیارد دلار است که به نوعی، بزرگترین سرمایهگذاری بخش خصوصی تاریخ صنعت ایران به شمار میآیند و بهگونهای انتخاب شدهاند که موتورهای پیشران بخشهای دیگر اقتصاد کشور باشند. در این میان شرکت ملی صنایع مس ایران مسئولیت ۷ پروژه را بر عهده گرفته است، برای مثال یکی از این پروژهها، احداث کارخانه آهک قاسمآباد با هدف تولید ۱۴۷ هزار تن آهک کلوخه و ۲۸ هزار تن آهک هیدراته است که در سال آینده به بهرهبرداری خواهد رسید.
طرحهای فاز ۳ و ۴ توسعه تغلیظ پروژه مس سرچشمه با هدف تولید سالانه ۶۷۶ هزار تن کنسانتره مس با عیار متوسط ۲۲ درصد که مجموع سرمایهگذاری این دو طرح حدود ۵،۹۰۹ میلیارد ریال و ۷۴۶ میلیون یورو خواهد بود و از سال ۱۴۰۴ به بهرهبرداری خواهند رسید. همچنین طرح احداث مجموعه کارخانجات تولید کاتد مس مجتمع مس سونگون با هدف تولید ۲۰۰ هزار تن مس کاتدی، طرح احداث فاز ۳ کارخانه تغلیظ مجتمع مس سونگون با ظرفیت تولید ۲۱ میلیون تن خوراک ورودی در سال و هدف ۴۵۰ هزار تن کنسانتره مس با عیار حدود ۲۵ درصد، طرح احداث کارخانه اسید فسفریک و واحدهای جانبی با هدف تولید سالانه ۲۶۰ هزار تن اسید و محصولات جانبی آن و … نیز از این قبیل هستند.
از دیگر پروژههای سرمایهگذاری این شرکت، پروژههای اصلاحات، بازسازی و نوسازی است که شامل حدود ۷۰ پروژه در هر ۵ حوزه فعالیت شرکت میشود. همچنین ۳۳ پروژه در مجتمع مس شهر بابک و ۴ پروژه عمرانی نیز در این منطقه قرار است عملیاتی شود.
شرکت صنایع مس باهنر نیز یکی دیگر از شرکتهای فعال در این صنعت است که بزرگترین شرکت پاییندست نسبت به شرکت ملی صنایع مس ایران به حساب میآید. این شرکت کاتدهای خریداریشده را با استفاده از یک سری عملیات شکلدهی آماده عرضه به بازار میکند (Cost Plus). صنایع مس باهنر در حال حاضر صرفنظر از کارخانه سکهزنی که تولید آن در حال حاضر توجیه اقتصادی ندارد، ۳ خط تولید شامل کارخانههای نورد، اکستروژن و تولید لوله دارد.
حاشیه سود شرکت صنایع مس باهنر از سال ۱۴۰۰ روندی نزولی در پیش گرفته و از ۲۵ درصد به ۱۹ درصد رسیده است. این شرکت در حال حاضر نیز کمتر از نصف ظرفیتش تولید میکند.
در مسیر خریداری و یا اجاره معدن مس برای شرکت صنایع مس باهنر دو چالش عمده وجود دارد. چالش اول این است که مثلاً برای ایجاد یک ظرفیت کاتد ۳۰ هزار تنی به هزینه سرمایهای (Capital Expenditure) معادل بیش از ۷۰ میلیون دلاری نیاز است. چالش دوم هم به وجود نگاهی حاکمیتی برمیگردد که معتقد است فعلاً نباید مجموعهای غیر از شرکت ملی صنایع مس ایران، در این ابعاد به بحث کاتد مس ورود داشته باشد. درنتیجه تا این لحظه، تولید کاتد در اختیار شرکت ملی صنایع مس ایران بوده است. صنایع مس باهنر نیز فعالیتهای قبلی خود را پیش میبرد و طرح توسعهای دیگری ندارد.
در هلدینگ سرمایهگذاری تاصیکو نیز مخالفتی در رابطه با تجدید ارزیابی وجود ندارد. تجدید ارزیابی از طبقه سرمایهگذاریها نیز در برنامه این شرکت قرار دارد.
میزان صادرات در شرکت ملی صنایع مس ایران
در صنعت مس، ازآنجاکه طبق بخشنامه جدید بانک مرکزی شرکتهای صادرکننده ملزم هستند ارز حاصل از صادرات را به صرافیهای معرفیشده از سمت بانک مرکزی تحویل دهند و با نرخ سامانه نیما بعلاوه نهایتاً ۵ درصد به فروش برسانند، صادرات کاتد بهصرفه نخواهد بود. از طرفی با توجه به وجود اختلاف میان نرخ دلار آزاد و نرخ ارز نیما، تقاضای داخلی نیز افزایشی خواهد بود که با توجه به الزام پاسخگویی به میزان تقاضای داخلی، مجدداً از حجم صادرات آن میکاهد.
میزان تولید آتی شرکت ملی صنایع مس ایران
در شرکت ملی صنایع مس ایران در سال ۱۴۰۳ معادل ۲۵۰ هزار تن به تولید کنسانتره اضافه خواهد شد (دره زار و دره آلو) و حدوداً معادل یکپنجم از این حجم را هم میتوان میزان افزودهشده به کاتد تولیدی در نظر گرفت که برابر با ۵۰ هزار تن خواهد بود. سایر پروژههای فوقالذکر به حدود ۳ تا ۴ سال زمان برای رسیدن به بهرهبرداری نیاز دارند. لازم به ذکر است که ارزش افزوده در شرکت ملی صنایع مس ایران صرفاً به تولید کاتد بستگی نداشته و به مس محتوا مرتبط است. برای مثال، همانطورکه گفته شد میزان کنسانتره این شرکت نسبت به سال پیش و همچنین میزان پیشبینیشده در بودجه افزایش داشته است.
امسال، میزان تولید کاتد در این شرکت نسبت به گذشته کاهشی بوده است که دلیل آن به قطعیهای بیشتر برق در سال جاری نسبت به سالهای پیشین برمیگردد.
تأثیر افزایش احتمالی قیمت انرژی بر تولید در صنعت مس
در شرکت ملی صنایع مس ایران، آب سهم بالایی در انرژیهای مصرفی دارد که آن را از شرکت تأمین و انتقال آب خلیج فارس تهیه میکنند. ازآنجاکه این شرکت با سهمی حدوداً ۳۳ درصدی، از سهامداران اصلی خلیج فارس است افزایش قیمت انرژی از کانال آب نمیتواند آن را چندان متأثر کند، به عبارتی میتواند با سرمایهگذاری در شرکت تأمین و انتقال آب خلیج فارس این محصول را با نرخهایی منصفانهتر دریافت کند. البته این صنعت در رابطه با برق و گاز نیز همانند سایر صنایع متأثر خواهد شد.
جمعبندی
«چالشهای جهانی و داخلی عرضه و تقاضای فلز مس»، «پیشبینی میزان عرضه و تقاضای جهانی و داخلی فلز مس»، «عوامل مؤثر بر سودآوری شرکتهای تولیدکننده مس» و «چالشهای پیشروی صنعت مس در کشور» برخی از مهمترین موضوعاتی بودند که در بخش اول از نشست تحلیل صنعت در تالار شیشهای ارائه و توضیح داده شدند (صنعت از نگاه تحلیلگران).
بخش دوم این نشست هم به تبادلنظر پیرامون موضوعاتی از قبیل «طرحهای توسعهای در شرکتهای فعال در این صنعت و تجدید ارزیابی این شرکتها»، «تأثیر افزایش احتمالی قیمت انرژی بر تولید در صنعت مس»، «تخمین میزان تولید و صادرات در شرکت ملی صنایع مس ایران و … اختصاص یافت (پرسش و پاسخها).
گفتنی است محورهای این نشست مواردی از قبیل آخرین وضعیت صنعت مس در دنیا، بررسی سمت عرضه و تقاضا، آخرین وضعیت صنعت مس در ایران و بررسی جایگاه جهانی آن، بررسی رابطه شاخصهای مهم اقتصادی و صنعت مس، آخرین طرحهای توسعه ایران و جهان به همراه برآورد هزینههای سرمایهای، تحلیل بنیادی شرکتهای ملی صنایع مس ایران و صنایع مس شهید باهنر و … بوده است.