مروری بر تحولات اقتصادی و بازارهای مالی در ایران و جهان در اسفندماه ۱۴۰۱

۱-تحولات اقتصاد جهانی
در اسفندماه ۱۴۰۱، سیاست‌های انقباضی کشورهای غربی برای مقابله با تورم همچنان ادامه داشت. در این ماه علاوه بر افزایش نرخ بهره برای مقابله با تورم، ورشکستگی دو بانک در ایالات متحده آمریکا هم نگرانی‌هایی در مورد سرایت این بحران به سایر بانک‌ها و بخش‌های اقتصادی ایجاد کرد. گروه مالی سیلیکون ولی۲ یک شرکت ارائه‌دهنده خدمات مالی و یک هلدینگ بانکی و مالی در ایالات متحده آمریکا است که محصولات و خدمات بانکداری تجاری را ارائه می‌دهد. سیلیکون ولی۲ که فعالیتش در ۱۹ اسفندماه ۱۴۰۱ (۱۰ مارس ۲۰۲۳) متوقف شد، بزرگ‌ترین بانکی است که از زمان بحران مالی سال میلادی ۲۰۰۸ ورشکست شده است. علاوه بر این، فعالیت بانک سیگنچر۳ هم که در حوزه‌های مرتبط با رمزارزها فعال است دو روز پس از توقف فعالیت بانک سیلیکون‌ولی متوقف شد. این در حالی است که بانک سیلورگیت۴ که فعالیت‌های آن نیز مرتبط با حوزه رمزارزها است در هفته دوم اسفندماه پایان فعالیت خود را اعلام کرده بود. علاوه بر بانک‌های آمریکایی، بانک کردیت سوئیس۵ هم در اسفندماه دچار بحران شد و قیمت سهام آن به دنبال انتشار گزارش سالانه این بانک برای سال میلادی ۲۰۲۲ کاهش یافت، بانک یو.بی.اس سوئیس در ادامه برای جلوگیری از گسترش بحران، این بانک را خریداری کرد. بازارهای مالی در جهان در اسفندماه تحت تأثیر تحولات اقتصادی در جهان نوساناتی داشتند. قیمت طلا افزایش و شاخص دلار کاهش یافت. بازارهای سرمایه در اروپا و ایالات متحده آمریکا هم روندی نزولی به خود گرفتند.
در اسفندماه ۱۴۰۱ قیمت اونس طلا در بازارهای جهانی حدود شش درصد افزایش یافت. ورشکستگی دو بانک در ایالات متحده آمریکا و بحران ایجادشده برای کردیت بانک سوئیس باعث افزایش قیمت طلا در بازارهای جهانی شد. شاخص دلار هم در این ماه تحت تأثیر ورشکستگی دو بانک آمریکایی قرار گرفت و حدود ۰/۶ درصد کاهش یافت، به‌گونه‌ای‌که از ۱۰۳/۹ واحد در انتهای بهمن‌ماه به تقریباً ۱۰۳/۳ واحد در پایان اسفندماه رسید.

قیمت نفت در اسفند‌ماه سال ۱۴۰۱ با وجود افزایش تقاضا در چین کاهش یافت. توقف فعالیت بانک‌های سیلیکون‌ولی و سیگنچر در ایالات متحده آمریکا و بحران بانکی مرتبط با فعالیت بانک کردیت سوئیس بازار نفت را هم در این ماه تحت تأثیر قرار داد. قیمت نفت برنت، WTI و اُپک به ترتیب از ۸۱/۹۷، ۷۶/۳۱ و ۸۱/۷۳ دلار در پایان بهمن‌ماه به ۷۲/۴۲، ۶۷/۵۶ و ۷۰/۷۷ دلار در پایان‌ اسفند‌ماه رسید و بیش از ۱۱ درصد کاهش یافت.

قیمت بیت‌کوین به‌عنوان شناخته‌شده‌ترین رمزارز در اسفندماه ۱۴۰۱ در حدود ۱۴ درصد افزایش یافت و به حدود ۲۸,۰۰۰ دلار رسید. بحران بانکی ایجادشده در ایالات متحده آمریکا و سوئیس باعث افزایش تقاضا برای رمزارزها از جمله بیت‌کوین و اتریوم شد. درمجموع و با نگاهی بر تغییرات قیمت بیت‌کوین در اسفندماه می‌توان بیان داشت که قیمت این رمزارز در این ماه حدود ۱۴ درصد افزایش یافت و از ۲۴,۲۹۴ دلار در پایان بهمن‌ماه به ۲۷,۷۱۲ دلار در پایان اسفندماه رسید.

در اسفندماه بازارهای سرمایه نقاط مختلف جهان تحت تأثیر تحولات اقتصادی در جهان نوساناتی داشتند. افزایش تورم در کشورهای غربی و سیاست‌های انقباضی برای مقابله با آن در کنار بحران ایجادشده برای دو بانک در ایالات متحده آمریکا و کردیت بانک سوئیس از جمله عوامل تأثیرگذار بر بازارهای سرمایه در اسفندماه بود. شاخص S&P500 در ایالات متحده آمریکا در این ‌ماه حدود سه درصد و شاخص استاکس۶ (که ۵۰ سهم از ۱۱ کشور عضو اتحادیه اروپا را پوشش می‌دهد) تقریباً چهار درصد کاهش داشت. در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا هم کاهش قیمت نفت و نگرانی در مورد احتمال گسترش بحران بانکی باعث کاهش شاخص‌های بازار سرمایه در منطقه شد. شاخص بورس در عربستان سعودی۷ در این ماه نزدیک به سه درصد، شاخص بورس قطر ۸حدود نه درصد و شاخص بورس دبی (DFM) تقریباً سه درصد کاهش یافت. در اسفندماه ۱۴۰۱، بازار سرمایه در چین رشد اندکی را نشان داد و شاخص مرکب شانگهای۹ در این کشور حدود ۰/۳ درصد رشد داشت.

در اسفندماه ۱۴۰۱ کاهش محدودیت‌های کرونایی در کشور چین باعث افزایش تقاضا برای سنگ آهن شد و قیمت سنگ‌آهن را در این ماه به بالاترین حد آن در هشت ماه گذشته رساند. قیمت آلومینیوم که در بهمن‌ماه در حدود نه درصد کاهش یافته بود، در اسفندماه هم روند نزولی خود را ادامه داد و بالغ بر چهار درصد کاهش یافت.

۲-تحولات اقتصاد ایران
ارزش کل معاملات در بورس اوراق بهادار تهران در اسفندماه ۱۴۰۱ نسبت به ماه قبل ۷۷/۴ درصد افزایش داشت و معادل ۲,۴۱۹,۰۳۶ ‌میلیارد ریال بود. حجم کل معاملات هم در این ماه با ۵۶ درصد افزایش نسبت به ماه قبل برابر با ۳۲۵,۸۶۹ میلیون سهم شد. ارزش کل معاملات در دوازده‌ماهه سال ۱۴۰۱ نسبت به دوازده‌ماهه سال ۱۴۰۰ در حدود ۲۶/۶ درصد رشد داشت و برابر با ۱۵,۷۱۱,۵۴۰ میلیارد ریال بود.

شاخص کل (وزنی-ارزشی) بورس اوراق بهادار تهران در اسفند‌ماه ۱۴۰۱ نسبت به ماه قبل حدود ۲۸ درصد افزایش یافت و از ۱,۵۳۳,۳۶۶ واحد در انتهای بهمن‌‌ماه به ۱,۹۶۰,۴۵۷ واحد در پایان اسفندماه رسید. شاخص کل هم‌وزن هم در این بازه ۲۳ درصد افزایش یافت و از ۴۷۶,۷۱۹ به ۵۸۵,۲۵۰ واحد رسید. شاخص کل فرابورس ایران نیز در این ماه ۲۲ درصد افزایش داشت و از ۲۰,۰۴۳ واحد در پایان بهمن‌ماه به ۲۴,۳۹۴ واحد در پایان اسفندماه رسید.

در یازده‌ماهه نخست سال ۱۴۰۱ میزان صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی کشور (به استثنای نفت خام، نفت کوره و نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمدانی)، بالغ بر ۱۱۱,۳۴۵ هزار تن و به ارزش ۴۸,۸۴۸ میلیون دلار بود که در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۰، کاهشی ۱/۱۶ درصدی در وزن و افزایشی ۱۲/۲۲ درصدی در ارزش دلاری داشت. همچنین میزان واردات کشور در این مدت، با کاهش ۸/۶ درصدی در وزن و افزایش ۱۵/۲۸ درصدی در ارزش دلاری در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۰، به ارقام ۳۳,۶۰۴ هزار تن و ۵۳,۶۷۵ میلیون دلار رسید.

نرخ تورم نقطه‌ای در بهمن‌ماه ۱۴۰۱ در مقایسه با ماه قبل ۲/۱ واحد درصد افزایش یافت و برابر ۵۳/۴ درصد بود. نرخ تورم نقطه‌ای گروه عمده “خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات” با افزایش ۱/۳ واحد درصدی به ۷۰/۵ درصد رسید و گروه “کالاهای غیرخوراکی و خدمات” با افزایش ۲/۳ واحد درصدی به ۴۳/۵ درصد افزایش یافت. نرخ تورم سالانه دی‌ماه ۱۴۰۱ برای خانوارهای کشور به ۴۷/۷ درصد رسید که نسبت به ماه قبل ۱/۴ واحد درصد افزایش داشت.