فروش استقراضی متعارف، الگوها و ابزارهای جایگزین، مروری بر پیشینه فروش استقراضی در دنیا

حمید اسکندری

کارشناس مسئول تحقیق و توسعه بورس تهران

رشد و توسعه روزافزون بازارهای سرمایه نیازمند استفاده از نهادها و ابزارها و سازوکارهای نوین مالی است. به همین منظور بورس‌های اوراق بهادار همواره در حال طراحی ابزارها و نهادهای مالی جدید مورد نیاز بازار سرمایه، به‌روزرسانی قوانین و مقررات مربوطه و همچنین فراهم‌سازی بستر لازم برای استفاده از آن‌ها هستند. یکی از سازوکارهای مورد استفاده در بازارهای اوراق بهادار توسعه‌یافته، فروش استقراضی است. این سازوکار معاملاتی در ایران نیز موضوع مطالعات بسیاری از نظر ابعاد مالی و همچنین شرعی بوده وکمیته محترم فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار نیز آن را مورد بررسی‌های تفصیلی قرار داده است. بر اساس نظرات بسیاری از علمای دینی که به بررسی‌ الگوی متعارف فروش استقراضی پرداخته‌اند، الگوی متعارف فروش استقراضی عقدی ربوی است و بنابراین از دیدگاه فقه امامیه مورد قبول شرع نیست. از این رو تلاش گسترده‌ای به منظور رفع ایرادهای وارد به الگوی متعارف و طراحی الگویی مشابه و با کارکردی همسان فروش استقراضی و با رعایت شرع مقدس اسلام انجام شده است. الگوی خرید و فروش هم‌زمان نقد و سلف سهام به عنوان یک الگوی جایگزین برای فروش استقراضی متعارف پیشنهاد شده و پس از طرح و بررسی درکمیته فقهی، مصوبه­ای در مورد آن به تصویب رسیده است. پس از آن با توجه به وجود تفاوت­های الگوی پیشنهادی با الگوی متعارف بررسی­های دیگری انجام و در نهایت الگوی جایگزین جدیدی با بهره‌گیری از اختیار معامله به بازار سرمایه معرفی شده است. این الگو نیز پس از انجام بررسی­های مورد نیاز به تایید کمیته فقهی رسیده است. هر دو الگوی پیشنهادی دارای نقاط ضعف و قوت خود و نیازمندی­هایی ویژه برای راه‌اندازی بودند. پس از این دو الگو، الگوی جدید با عنوان فروش تعهدی اوراق بهادار پیشنهاد شد که پس از بررسی‌های لازم توانست مصوبه کمیته فقهی را دریافت کند. گزارش پیش رو به معرفی فروش استقراضی متعارف، الگوهای جایگزین یادشده و ابزارهای جایگزین فروش استقراضی پرداخته است.

 جهت مشاهده متن کامل این گزارش کلیک کنید.