همایش «سواد مالی، از مدرسه تا بازار» در بورس تهران برگزار شد
۱۴ شهریورماه
همایش «سواد مالی، از مدرسه تا بازار» با حضور مدیران ارشد و کارشناسان فعال در بازار سرمایه و فعالان بخش فرهنگی با تأکید بر آموزش سواد مالی از دوران کودکی و درعین‌حال پیوند آموزش با بازار سرمایه برای ارتقای سواد مالی با همت شرکت اطلاع‌رسانی و آموزش بورس و حمایت شرکت بورس اوراق بهادار تهران برگزار شد.
به گزارش پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)؛ مدیرعامل شرکت اطلاع‌رسانی و آموزش بورس، به‌عنوان میزبان و برگزار‌کننده این همایش نخستین سخنران بود. محمدهادی سلیمی‌زاده با بیان اینکه سواد مالی نه‌تنها نیاز بازار سرمایه که قوام‌دهنده همه فضاهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ما نیز خواهد بود، گفت: فرد غنی فردی است که از لحاظ اقتصادی بالنده و متکی به خود باشد. همه ما نگران آینده فرزندان، آینده ایران و سابقه دیرینه کشورمان هستیم و حتماً دغدغه‌ها و دلواپسی‌هایی داریم که مسیر اصلاح تمام آنها داشتن حرکت‌های اصلاحی است و تضمین‌کننده تحقق این فرآیند، داشتن افرادی است که بر بحث سواد مالی مسلط باشند.وی تأکید کرد: برای تحقق این مهم به سهم خود به موضوع ورود کرده و با کمک دوستان گامی هرچند کوچک در این راستا برداشته و دستاوردی بزرگ و نقطه عطفی را در بحث تحول در سواد مالی رقم خواهیم زد.
سنگ بنای رشد اقتصادی را درست بگذاریم
فریدون رهنمای رودپشتی، استاد تمام و عضو هیئت علمی دانشگاه، در رابطه با اصول مقدماتی تربیت اقتصادی و سواد مالی به‌عنوان سنگ‌بنای رشد اقتصادی گفت: مدرسه اولین مکانی است که آموزش در آن به‌طور رسمی آغاز می‌شود، حال می‌خواهیم این واژه را وارد اقتصاد کرده و آموزش دهیم.
وی افزود: بحث سواد مالی که امروز به شکل مدرن مطرح شده و حتی مورد توجه نهاد معتبر بین‌المللی یونسکو هم قرار گرفته را بیش از نیم‌قرن پیش، با عنوان قلک داشتیم.
رهنمای رودپشتی ادامه داد: لازمه سرمایه‌گذاری پس‌انداز است و بازار برای همین موضوع شکل گرفته است، بنابراین ریشه تمام موضوعاتی که امروز درباره آن صحبت می‌کنیم به شاکله‌های خانوادگی بازمی‌گردد. در بیشتر اوقات بازیگران و یاریگران در خانواده از میزان دخل و خرج، اطلاعی علمی و حتی سنتی نیز ندارند و به همین سبب، در شرایط مختلفی که با نقصانی مواجه می‌شوند، وضعیت خانواده متشنج می‌شود. درنتیجه باید آموزش را از مدرسه آغاز کرده و همین گزاره‌ها را در مدرسه به آنها آموزش دهیم تا وارد بازار شوند.
او با بیان اینکه مدرسه خود یک بازار است، ادامه داد: در قانون برنامه ششم چند اصطلاح و چند گزاره آوردیم که مورد اول، «فرهنگ سرمایه‌گذاری» و مورد دوم «سواد مالی» بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه تصریح کرد: طبق تحقیقات بنده، در مدارس انگلستان و تایلند، میزی قرار دارد که شاکله آن سواد مالی است و در آن به کودکان مواردی از این قبیل که چگونه پس‌انداز کنند یا چگونه پس‌انداز خود را سرمایه‌گذاری کنند آموزش داده می‌شود، بنابراین به بانک‌ها پیشنهاد دادیم که وارد مدرسه شده، دفترچه‌های پس‌انداز را در قالب یک میز ایجاد کرده و فعالیت خود را از آنجا آغاز کنند.
وی با بیان اینکه منظم‌ترین اتفاق کسب‌وکاری را بعد از جنگ جهانی دوم می‌بینیم، گفت: کمال این اتفاق را در هزاره سوم داشتیم که به‌موجب آن، عنوانی به نام اقتصاد دانش‌بنیان برای اقتصاد انتخاب شد؛ به شکلی که تبلور اقتصاد را در بازار می‌بینیم، آن‌هم درحالی‌که شاکله دانش‌بنیان برای اقتصاد بحث سواد مالی است.
به گفته رهنمای رودپشتی مهم‌ترین و ارزشمندترین پدیده بازار، کار با بازار ریسک است که مناسب‌ترین استراتژی، مدیریت کردن آن است. وی تأکید کرد: وارد دوره‌ای از زندگی در اقتصاد و کسب‌وکار شده‌ایم که دانش‌بنیان و فرادیجیتال است، بنابراین اگر در این شرایط قصد داریم برای اقتصاد، زیربناهایی را فراهم کنیم باید از کتاب‌های مدرسه آغاز کنیم.
رهنمای رودپشتی در ادامه افزود: دراین‌بین، ارزشمندترین عنصر زندگی که کار است نیز در این مسیر اتفاق می‌افتد و در نتیجه آن می‌توان به کارآفرینی نیز رسید. همچنین زمینه رشد اقتصاد نیز در صورت داشتن آموزش سواد مالی از دوران مدرسه فراهم می‌شود. با این نگاه به سمتی حرکت خواهیم کرد که سواد مالی به‌عنوان دروس یا مباحثی از آموزش‌های رسمی قرار بگیرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه در پایان اضافه کرد: باید توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری و ارتقای آن مدنظر قرار گیرد، در جامعه‌ای که سرمایه‌گذاری جایگاهی ندارد، پس‌انداز هم معنایی نخواهد داشت. پس‌انداز برای سرمایه‌گذاری است و در این باب دو گزاره مورد استفاده قرار می‌گیرد که گزاره اول، مازاد مصرف و دیگری هم به تعویق انداختن مصرف تا فراهم‌سازی منابع لازم برای سرمایه‌گذاری است.
وی در پایان با بیان اینکه اقتصادی که در آن سرمایه‌گذاری وجود نداشته باشد اساساً رگه‌ها و مشخصه‌های اقتصادی در آن موجود نیست، گفت: باید زمینه فرهنگ سرمایه‌گذاری را فراهم کنیم و مشتری‌های آینده خود را امروز بسازیم.
اکنون، بازگشت مردم به بورس از جنس سواد مالی است
مجید شاکری، کارشناس ارشد اقتصاد نیز با یادآوری وقایعی که در انتهای سال ۱۳۹۸ و نیمه اول سال ۱۳۹۹ افتاد، به بیان نسبت آنها با سواد مالی پرداخته و گفت: مرور تمامی مکاتباتی که چه در بانک مرکزی و چه در سازمان بورس و اوراق بهادار وجود داشت، نشان می‌دهد بسیاری از راه‌حل‌هایی که در آن دوره مورد توجه قرار نگرفتند و به واکنش امنیتی به موضوع بورس منتهی شدند، همه از جنس سواد مالی بوده است.
او افزود: قطعاً در آن برهه نمی‌توانستیم به آنها رسیدگی کنیم اما در حال حاضر که بازار در شرایط آرام‌تری است می‌توان به آنها پرداخت. برای مثال، یکی از این موضوعات در این خصوص، سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و اقدام از طریق صندوق‌ها است که در آن زمان، قابل مطرح کردن نبود. نکته دیگر موضوع ساماندهی اشخاصی است که به‌صورت فردی سیگنال‌دهی می‌کردند و عملاً رهبری انتظارات بازار را به دست گرفته بودند.
شاکری در رابطه با آموزش سواد مالی ادامه داد: آموزش سواد مالی نیازمند این است که بتوانیم برای افراد در دوره‌های ابتداییِ حضورشان، سبدهایی با ریسک، نوسان و بازده کمتر ایجاد کنیم تا بتوانند خارج از قالب اوراق بدهی بازده داشته باشند.
این کارشناس اقتصادی در پایان تأکید کرد: امروز، بازگرداندن بازار سرمایه به مرکز نگاه مردم از منظر اقتصاد کلان، اهمیت بالایی دارد و به آن نیاز داریم که این نیاز، از جنس گفتگو کردن و سواد مالی است.
نهاد حاکمیت وارد موضوع سواد مالی شود
در ادامه همایش، پنل تخصصی «بررسی الزامات سیاست‌گذاری و برنامه‌های اجرایی توسعه سواد مالی در کشور» برگزار شد.
بهروز خدارحمی در این پنل با بیان اینکه، مقوله‌ای به نام سواد مالی و سواد بورسی در بازار سرمایه وجود ندارد و این موضوع مهم در سطح کلان باید مورد توجه واقع شود، گفت: در مقطعی که استفاده از رایانه در اداره‌ها و دستگاه‌ها اجباری شد، نهاد حاکمیتی با کمک تمامی دستگاه‌ها و سازمان‌ها اقدام به برگزاری دوره‌های ابتداییِ یادگیری کرد تا دانش فناوری و سواد کامپیوتری را ارتقاء دهد.
وی افزود: در بخش سواد مالی لازم است که هم حاکمیت و هم نهادهای مسئول چنین اقداماتی را انجام دهند تا سایه سواد مالی در شئون مختلف زندگی افراد جامعه گسترده شده و فرهنگ‌سازی انجام شود. به گفته این کارشناس ارشد بازار سرمایه، فرهنگ‌سازی ماهیتاً یک مرکز هزینه است، بنابراین کسب‌وکارها نمی‌توانند به‌تنهایی اقدام کنند، لازم است که نهادهای حاکمیتی وارد شوند تا با کمک تک‌تک نهادهای دولتی و تخصیص منابع لازم، سواد مالی در جامعه ارتقاء یابد.
ایران، تنها کشوری است که در بخش سواد مالی سند راهبردی ندارد
در ادامه این رویداد تخصصی، محمدرضا پوررضایی، سرپرست مرکز آموزش سازمان بورس و اوراق بهادار به ایراد سخن پرداخت و گفت: متأسفانه ایران تنها کشوری است که در میان اعضای سازمان‌های بین‌المللی، در بخش سواد مالی سند جامع راهبردی ندارد و فرهنگ‌سازی در این زمینه توسط حاکمیت انجام نمی‌شود. وی تصریح کرد: البته نبود سند جامع سواد مالی به این معنا نیست که کاری در این زمینه انجام نشده است؛ سازمان بورس و اوراق بهادار، متولی هماهنگی و پیش‌برنده در تدوین سند جامع سواد مالی است که برای تمامی بازارهای مالی کاربرد دارد.
پوررضایی ادامه داد: برای تدوین سند سواد مالی، چند کارگروه در سازمان بورس و اوراق بهادار با دعوت از استادان، فعالان و متخصصان این حوزه تشکیل شده است تا سند اصلی در قالب دو بخش «آموزش» و «فرهنگ‌سازی» برای سازمان‌ها و تمامی ارکان اقتصادی و زیربخش‌های آن و سند سواد مالی در حوزه بازار سرمایه تدوین و نهایی شود. به گفته پوررضایی، در میان بازارهای مالی، بانک‌ها قدمت بیشتری دارند و پس از آن، بازار سرمایه قرار دارد. البته با توجه به استقبال سال‌های اخیر مردم از بازار سرمایه و اتفاقاتی که اخیراً رخ داده است و نیز وجود ۶۰ میلیون سهامدار، نیاز به آموزش و ارتقای سواد مالی خانواده‌ها در این بازار مالی بیشتر احساس می‌شود. وی با بیان اینکه سند ارتقای سواد مالی در ۳ بخش و ۳ سطح در حال تدوین است، گفت: از صاحب‌نظران و متخصصان دعوت می‌کنیم که برای تدوین سندی قابل‌ارائه، به ما کمک کنند، ایشان همچنین بر لزوم فرهنگ‌سازی در حوزه سواد مالی از سطوح مدارس تأکید کرد و ادامه داد: دولت باید یک‌بار برای همیشه تصمیم بگیرد و برای ارتقای سواد مالی به سازمان بورس و اوراق بهادار کمک کند. چنانچه در سند تحول دولت نیز بخشی به نام ارتقای سواد مالی برای آحاد جامعه وجود دارد، بنابراین وظیفه دولت در این حوزه مشخص و تعیین‌شده است.
مردم حق دارند از سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی هراسان باشند
مهدی سوری، مدرس و تحلیلگر ارشد بورس و بازارهای مالی، در این پنل به مال باختن مردم در مقاطع مختلف در سال‌های گذشته اشاره کرد و گفت: این داستان به‌صورت متناوب در بازارهای مختلف مانند مؤسسه‌های مالی و اعتباری، شرکت‌های هرمی، لیزینگ‌ها، بورس و… مشاهده شده است و مردم به‌نوعی از نظر مالی متضرر شده‌اند. البته در همه جای دنیا نیز مسبوق به سابقه است اما در کشور ما متعدد و پرتکرار بوده است.
وی افزود: سواد مالی برای مردم ما باید در حدی باشد که اصول ابتدایی بازارها را بدانند و منظور بنده، یادگیری ِسرمایه‌گذاری حرفه‌ای نیست، این امر به‌ویژه در کشوری که ارزش پول ملی آن، سالانه ۲۰ تا ۴۰ درصد سقوط می‌کند، حیاتی است. ️موضوع مهم دیگری که باید بر آن تأکید کنم، این است که کسب هر میزان از بازدهی و سود با ریسک همراه است و هیچ تضمینی برای بازدهی بدون ریسک وجود ندارد. البته نباید فراموش کرد که هیچ بازاری هم همیشه صعودی و یا نزولی نیست.
این کارشناس ارشد بازار سرمایه ادامه داد: حاکمیت نباید در هر کسب‌وکاری که بخش خصوصی به‌خوبی در آن عمل می‌کند، ورود کرده و فعالیتی موازی ایجاد کند. برای نمونه، در کشورهای پیشرفته، استارتاپ‌ها روی اسکیل‌پذیری فعالیت می‌کنند اما در کشور ما استارتاپ‌ها باید سهم بازار را بگیرند و اگر بخش‌های حاکمیتی در بازار وارد شوند، بخش خصوصی توان رقابت با آنها را نداشته و نمی‌تواند سهم خود را از بازار بگیرد.
سوری با تأکید بر اینکه صرفه اقتصادی برای حاکمیت مهم نیست، افزود: بنابراین در یک رقابت نابرابر، بخش خصوصی حذف می‌شود. سپس ادامه داد: پرداخت‌های مستقیم به بخش خصوصی نیز راهکار اشتباه حاکمیتی است که متأسفانه به‌صورت وام و تسهیلات در اختیار بخش خصوصی قرار می‌گیرد؛ بخش خصوصی را نمی‌توان اجبار یا بیش‌ازحد تشویق کرد، زیرا اصل موضوع فراموش می‌شود.
تحلیلگر ارشد بازار سرمایه تصریح کرد: سواد مالی، باید به گونه‌ای باشد که مردم با استفاده از آن به امنیت و آزادی اقتصادی برسند و زندگی راحت و بی‌دغدغه‌ای داشته باشند. امیدوارم با ارتقای سواد مالی افراد، این امکان برای تمامی مردم فراهم شود و امنیت و آزادی اقتصادی را برای عموم به همراه داشته باشد.
توجه‌ها برای آموزش سواد مالی باید به کودکان معطوف شود
بخش دوم همایش با برگزاری پنل کاربردی «شناسایی موانع و فرصت‌های پیش روی تولیدکنندگان محصولات و خدمات حوزه سواد مالی» ادامه یافت.
در این بخش محسن رجبی، مدیر مجموعه بازی «تا یک‌قدم بزرگ»، گفت: با توجه به سابقه ما در تألیف بیش از ۲۰ جلد کتاب در حوزه آموزش سواد مالی کودکان می‌توان گفت که بازار فروش بازی‌ها و اسباب‌بازی‌های هوش مالی و کسب مهارت‌های اقتصادی پرکشش است و محصول به‌راحتی در این بازار مورد استقبال قرار می‌گیرد؛ بنابراین شناخت نظر خانواده‌ها از این مهم بیشتر شده و می‌توان با برنامه مدونتری به این حوزه ورود کرد.
مائده جلوخانیان از مؤسسه فرهنگی تربیت اقتصادی حکیم (مفتاح) نیز با بیان اینکه پژوهش در حوزه مفاهیم بومی سواد مالی و تربیت اقتصادی وظیفه ما است، گفت: به‌طور مصمم، در حال تربیت مربی هستیم و معتقدیم توجه به آموزش مربیان می‌تواند ما را در رساندن به هدف نهایی که گسترش سواد مالی است همراهی کند.
علیرضا لولاگر، مدیر نشر هوپا و دبیر انجمن تولیدکنندگان اسباب‌بازی در ایران نیز در این پنل گفت: خانواده‌ها جهت توسعه بازار سواد مالی باید برای ورود و حضور در این بخش راهنمایی شوند، البته دراین‌بین ارزیابی و رتبه‌بندی محصولات سواد مالی با همکاری تولیدکنندگان و ساخت نشان کیفی ملی ضروری به نظر می‌رسد.
حامد تاملی مدیر مرکز نوآوری و خلاق دانادل نیز با تأکید بر آمادگی بخش فرهنگی توسعه سواد مالی در کنار فعالان بازار سرمایه گفت: از نظر تجربه و زیرساخت، آمادگی شتاب‌دهی به فعالیت‌های خلاقانه در این حوزه را داریم و می‌توانیم در کنار فعالان بازار سرمایه و متولیان به تولید محصول نیز برسیم.
وی تصریح کرد: اگر در بازار سرمایه استارتاپ‌هایی به فعالیت در حوزه سواد مالی ورود کنند و علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در این بخش باشند، می‌توانیم در کنار هم به هدف نهایی برسیم. در این پنل بر لزوم توجه به آموزش سواد مالی از کودکی و پیش‌دبستان تأکید شد.
در این همایش، نمایشگاهی جانبی نیز برگزار شد و بیش از ۱۵ شرکت و مؤسسه آموزشی و تولیدکننده آثار و محصولات سواد مالی اعم از اسباب‌بازی، کتاب، سازندگان بازی‌های فکری و سواد مالی و… حضور داشتند.
