بررسی صنعت پلی‌اتیلن ترفتالات
علی اسکینی
مدیر تحلیل کارگزاری بانک صنعت و معدن
مهرداد حقگو
کارشناس واحد تحلیل کارگزاری بانک صنعت و معدن
مقدمه
پلی‌اتیلن ترفتالات (PET) یک رزین پلی‌استر ترموپلاستیک و دارای ویسکوزیته کمتر از ۰/۷۵ است. این پلیمر عملاً غیر‌قابل‌شکستن و بی‌رنگ است. گرید نساجی آن در تولید الیاف پارچه، طناب، کمربند ایمنی و … استفاده می‌شود و گرید بطری در تولید بطری و محصولات بسته‌بندی غذایی به کار می‌رود.
روش تولید
واسطه‌های کاربردی در تولید PET، ترفتالیک اسید خالص و اتیلن گلیکول هستند که از مشتقات نفت خام به شمار می‌آیند. در زمان حرارت دادن مواد با یکدیگر، اولین محصولی که تولید می‌شود منومر است که با پلیمرهای با وزن مولکولی پایین مخلوط می‌شود (الیگومر)، سپس مخلوط واکنش می‌دهد و اتیلن گلایکول مازاد به‌صورت تقطیری خارج و PET تشکیل می‌شود.
نگاهی به صنعت PET در جهان
طی سال‌های اخیر، تولید ترفتالیک اسید یا PTA، در محدوده ۸۰ میلیون تن بوده که با توجه به طرح‌های احداث کارخانه‌های جدید در این حوزه، به‌خصوص در شرق آسیا، ظرفیت تولید عملی به محدوده ۱۰۰ میلیون تن در سال ۲۰۲۷ خواهد رسید. در نمودار ۱، میزان تولید پلی‌اتیلن ترفتالاتِ گرید بطری نشان داده شده است. با توجه به مصرف روز‌افزون بطری آب معدنی، شاهد افزایش تولید PET گرید بطری هستیم.
طی ۲۰ سال گذشته، شاهد گسترش صنعت نساجی و رشد فوق‌العاده مصرف پلی‌استر در تولید پارچه بوده‌ایم که باعث ایجاد سایت‌های تولید PET به‌منظور تأمین مواد اولیه تولید پوشاک شده است.
همانطورکه در جدول ۱ نشان داده شده است، کشور چین بزرگترین تولیدکننده PET بوده و با اختلاف بسیار زیاد از کشورهای هند و ایالات متحده آمریکا، در رتبه نخست قرار دارد. به‌طور کلی، می‌توان منطقه شرق آسیا را قطب تولید پلی‌اتیلن ترفتالات دانست.
با توجه به میزان تولید PET و با مقایسه‌ی حجم تجارت جهانی این محصول با میزان تولید و مصرف آن، به این نتیجه می‌رسیم که درصد کمی از این محصول به‌صورت بین‌المللی تجارت می‌شود و حجم قابل‌توجهی از تولید آن، در کشورهای تولیدکننده مصرف می‌شود. در نمودار‌های ۳ و ۴، میزان صادرات و واردات کشورها در سال ۲۰۲۱ نشان داده شده است که به‌طور مشخص، جریان تجارت این محصول از شرق و جنوب آسیا به سمت ترکیه، اروپا و آمریکا می‌باشد.
با وجود منابع عظیم نفتی در خاورمیانه، میزان تولید PET در این منطقه به همراه ترکیه، حدود ۳/۵ میلیون تن بوده که ۵ درصد از تولید جهان را تشکیل می‌دهد و نشان‌دهنده خام‌فروشی نفت توسط کشورهای منطقه خاورمیانه است. در جدول ۲، میزان ظرفیت تولید این کشورها نشان داده شده است که در میان آنها ایران نیز یکی از بزرگترین تولیدکنندگان این محصول در منطقه به شمار می‌آید.
قیمت این محصول طی سال‌های اخیر بین ۶۰۰ دلار تا ۱,۴۰۰ دلار در هر تن در نوسان بوده است. عوامل مختلفی از جمله رونق اقتصادی و افزایش مصرف در جامعه، قیمت نفت و تأثیرات کوتاه‌مدت عرضه محصول و تورم ناشی از سیاست‌های پولی انبساطی، بر قیمت PET اثرگذار هستند. در نمودار ۵، تغییرات قیمتی چند سال اخیر به همراه عمده‌ی دلایل آنها نشان داده شده است.
نگاهی به وضعیت تولید و تقاضا در ایران
ظرفیت تولید PET در ایران حدود ۸۵۰ هزار تن در سال می‌باشد که ۸۰۰ هزار تن آن مربوط به شرکت پتروشیمی تندگویان بوده و حدود ۵۰ هزار تن نیز ظرفیت تولید در شرکت پلی‌اکریل ایران وجود دارد. به‌طور کلی، می‌توان گفت بیش از ۹۰ درصد PET تولیدی کشور در داخل مصرف می‌شود و صادرات آن بسیار ناچیز و طی دو سال اخیر تقریباً صفر بوده است.
قیمت‌گذاری محصولات و وضعیت آن
همانطورکه در نمودار ۶ نشان داده شده است، قیمت PET در بورس کالا همبستگی بالایی با قیمت‌های فوب شورای همکاری خلیج فارس (GCC) دارد. قیمت پایه این محصول در بورس کالا بر اساس ۹۵ درصد قیمت فوب GCC با دلار نیمایی تعیین می‌شود و در نهایت با رقابت تقاضاکنندگان، قیمت نهایی تعیین می‌شود که بسیار نزدیک به قیمت‌های آسیا می‌باشد.
صنعت PET در بازار سرمایه
پتروشیمی تندگویان با نماد شگویا تنها تولیدکننده انحصاری محصول پلی‌اتیلن ترفتالات در بورس است که اطلاعات آن به‌شرح جدول ۳ است.
در جدول ۴، بازدهی این صنعت با شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران مقایسه شده است.
برای داشتن دید بهتر نسبت به وضعیت عملیاتی شرکت پتروشیمی تندگویان، نمودار ۷ به تصویر کشیده شده است. این نمودار خطی، سود خالص غول تولید PET کشور را بر حسب میلیارد تومان نشان می‌دهد. در این نمودار، شاهد تغییرات گسترده سودآوری شرکت از سال ۱۳۹۷ به بعد هستیم. تا قبل از سال ۱۳۹۵، مقدار فروش شرکت کمتر از ۵۰۰ هزار تن و در بازه زمانی ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰، به بیش از ۶۰۰ هزار تن رسیده است. دلیل این موضوع، اجرای مستمر برنامه رفع موانع و گلوگاه‌های تولید پس از تحریم‌های ابتدای دهه ۱۳۹۰ کشور بوده است. نکته مهم دیگری که در روند رو‌به‌رشد سودآوری شرکت از سال ۱۳۹۷ مشاهده می‌شود، افزایش حاشیه سود شرکت به بالای ۲۰ درصد در سال‌های اخیر است. دلیل اصلی این موضوع، عمدتاً رقابت‌های انجام‌شده در بورس کالا برای خرید محصولات شرکت و جهش‌های ارزی بوده است
چه سودآوری در انتظار شرکت پتروشیمی تندگویان خواهد بود؟
مقدار تولید اسید ترفتالیک که محصول اول زنجیره است در سال ۱۴۰۰، معادل ۵۲۵ هزار تن بوده است. با فرض تولید حداکثری مطابق با گفته مدیرعامل شرکت، مقدار تولید امسال و سال ۱۴۰۲، معادل ۵۹۵ و ۶۰۰ هزار تن در نظر گرفته شده است. اسید ترفتالیک با ضریب ۸۷ به پت تبدیل می‌شود. نسبت تولید شرکت برای تولید پت الیاف و بطری ۶۰ به ۴۰ است. مقدار فروش شرکت وابسته به سطح تقاضا است، شرکت با توجه به وجود تقاضای بالا خصوصاً برای گرید بطری، تقریباً تمامی محصولات خود را به فروش می‌رساند. در مورد گرید الیاف، پیش‌بینی شده است که حدود ۱۸ هزار تن موجودی پایان دوره نگهداری کند.
نرخ فروش پت بطری همگام با نرخ فروش پت GCC حرکت می‌کند. نرخ پت بطری برای سال ۱۴۰۲ برابر با ۱,۱۵۰ دلار برآورد شده است. متوسط نرخ دلار برای ادامه سال ۱۴۰۱ معادل ۲۶,۷۰۰ تومان و برای سال ۱۴۰۲ معادل ۳۶,۸۰۰ تومان در نظر گرفته شده است. در ارتباط با هزینه‌های تولید، هزینه مواد مستقیم و غیرمستقیم سهم ۸۰ درصدی در هزینه تولید شرکت دارد. مواد اصلی مصرفی شرکت، پارازایلین، مونواتیلن گلایکول و اسید استیک است.
ضریب مصرف پیش‌بینی‌شده برای این سه ماده به ترتیب ۶۵ ، ۳۲ و ۶ درصد است. نرخ پارازایلین همبستگی بالایی با نرخ نفت دارد. با فرض نفت ۹۰ دلاری برای سال ۱۴۰۱ و ۸۰ دلاری برای سال ۱۴۰۲، نرخ پارازایلین محاسبه می‌شود. شرکت در حال حاضر پارازایلین موردنیاز خود را از شرکت پتروشیمی نوری تأمین می‌کند. با توجه به بُعد مسافت، شرکت هزینه حمل ۴۵ تا ۵۵ دلاری دارد که در صورت راه‌اندازی مجدد واحد پارازایلین شرکت پتروشیمی بوعلی در سال ۱۴۰۲ این هزینه صفر خواهد شد. شرکت با تعریف پروژه‌های محیط زیستی و اجرای آن تا سال آتی قرار است از لیست صنایع آلاینده خارج شود، بنابراین عوارض آلایندگی برای سال ۱۴۰۱ معادل یک درصد فروش شرکت در نظر گرفته شده است. مطابق با آخرین قانون مالیاتی کشور، ماهشهر در لیست مناطق دارای معافیت مالیاتی قرار ندارد، بنابراین شرکت موظف به پرداخت مالیات است که در این تحلیل نیز لحاظ شده است. خلاصه‌ای از مفروضات شرح داده‌شده، در جدول ۵ ارائه شده است.
با توجه به موارد مطرح‌شده، صورت سود و زیان پیش‌بینی‌شده برای شرکت مطابق با جدول ۶ است.
در جدول ۷، تحلیل حساسیت سود هر سهم شرکت در سال ۱۴۰۲ با تغییر مقدار PTA به‌عنوان محصول ابتدای زنجیره و نرخ دلار نیما ارائه شده است. در سناریوی پایه، مقدار تولید PTA برابر با ۶۰۰ هزار تن و قیمت دلار معادل ۳۶,۸۰۰ تومان است.
در نمودار ۸، روند تغییرات نسبت قیمت به درآمد برای میانگین صنعت و بازار در سال‌های اخیر، طی دوره‌های یک‌ساله نشان داده شده است. همانطورکه مشاهده می‌شود، نسبت قیمت به درآمد در این صنعت در دوره یک‌ساله منتهی به دی‌ماه سال ۱۴۰۱، نزدیک به متوسط بازار است و با توجه به سود کارشناسی‌شده، به نظر می رسد که شگویا به P/E کمتر از ۴ واحد بعد از مجمع عمومی سالانه خواهد رسید.
