منیژه حیاتی
عضو هیئت تحریریه
در میزگرد «بررسی تحولات بورس اوراق بهادار تهران در حوزه ارتباطات و امور بین‌الملل» مطرح شد
بورس تهران و تبدیل تهدیدها به فرصت
بازار سرمایه ایران طی یک سال اخیر در حالی با تحولات مثبت و اقبال خوبی از سوی سرمایه‌گذاران روبه‌رو شده که از سوی دیگر تشدید برخی محدودیت‌های ناشی از بازگشت تحریم‌های بین‌المللی و پس‌ازآن چالش‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا در دنیا، گسترش و توسعه فعالیت‌ها در برخی حوزه‌ها ازجمله ارتباطات بین‌المللی را با پیچیدگی‌های بیشتری روبرو کرده است.
اما طی این مدت به‌واسطه ایجاد برخی تغییرات ساختاری و عملکردی در این حوزه، امور بین‌الملل بورس اوراق بهادار تهران توانست یکی از درخشان‌ترین دوره‌های خود را ازنظر توسعه اطلاع‌رسانی در حوزه بین‌الملل، گسترش مناسبات و انعقاد تفاهم‌نامه‌های دوجانبه با دیگر بورس‌ها به ثبت برساند.
علیرغم چالش‌های موجود، بورس تهران به‌واسطه ثبت رکوردهای درخشان در حجم و ارزش معاملات و تداوم ارتباطات بین‌المللی توانست توجه زیادی را از سرمایه‌گذاران خارجی، بورس‌های بین‌المللی و نهادهای متعدد مالی را از سراسر دنیا به خود جلب کند.
ارزیابی مسیر طی شده و استراتژی‌های اتخاذشده که با حضور دکتر امیر حامد رضایی سکان‌دار مدیریت روابط عمومی و امور بین‌الملل بورس تهران خالی از لطف نیست. به همین منظور «ماهنامه بورس» در میزگردی با حضور وی و امیر یوسفیان پور رئیس امور بین‌الملل بورس اوراق بهادار تهران کنکاشی در اقدامات انجام‌شده و برنامه‌های پیش روی این مدیریت داشته است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:
با توجه به تنگناهای ایجادشده ناشی از شیوع ویروس کرونا، امور بین‌الملل بورس اوراق بهادار تهران طی ماه‌های اخیر با چه محدودیت‌هایی روبرو شده است و چه راه‌حل‌هایی برای عبور از این موانع در دست دارد؟
رضایی: ابتدا لازم می‌دانم از همکاران ماهنامه بورس به‌پاس تلاش و نظم شکل‌گرفته در تولید محتوا و چاپ این نشریه که بسیار جای قدردانی دارد تشکر کنم.
در خصوص محدودیت‌های ایجادشده در حوزه ارتباطات بین‌المللی، لازم است ابتدا یادآور شوم که متأسفانه طی دو سال گذشته شاهد سخت‌گیری‌های بیشتری در عرصه بین‌المللی برای کشورمان بودیم که طبیعتاً این موضوع بر روی عملکرد تمام افرادی که در حوزه ارتباطات بین‌المللی فعالیت دارند تأثیرگذار بوده است و نمی‌توان این واقعیت را نادیده گرفت. ضمن آنکه علاوه بر این محدودیت‌ها، محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا هم بر فضای ارتباطات بین‌المللی سایه انداخت. درنهایت تمامی این موارد باعث شد تا ارتباطات با دشواری‌های بیشتری روبرو شود و این دشواری‌ها طبیعتاً بر عملکرد ما اثر داشت.
اما در این میان سوءتفاهمی به وجود می‌آید و آن اینکه در برخی موارد، این گمان ایجاد می‌شود که شرایط و تنگناهای بین‌المللی، ارتباطات بین‌المللی را به‌طور کامل متوقف می‌کند. واقعیت امر این است که این‌طور نیست. ارتباطات بین‌المللی به قوت خود باقی است و علیرغم وجود محدودیت‌ها، شرکت‌ها، نهادها و سازمان‌ها در حوزه بین‌الملل همچنان ارتباطاتشان برقرار بوده و با جامعه جهانی در تماس هستند. ازاین‌رو به نظر می‌رسد بهینه‌ترین استراتژی نیز همین باشد که ما در این شرایط، ارتباطات را بیش‌ازپیش حفظ کنیم.
برای توضیح بهتر این شرایط در اینجا دو مثال را مطرح می‌کنم. نخستین مورد برمی‌گردد به موضوع برجام. در زمان شکل‌گیری برجام، تعداد شرکت‌هایی که توانستند از فرصت به وجود آمده از برجام، در حوزه بین‌المللی به نحو احسن استفاده کنند و کسب‌وکار خود را رونق بدهند بسیار انگشت‌شمار بودند. یکی از این شرکت‌ها «ایران ایر» بود که توانست از این فرصت استفاده کرده و چند هواپیمای نو خریداری کند. این موفقیت برای «ایران ایر» در سایه تعاملات و ارتباطات قبلی و حفظ آن‌ها کسب شد. در واقع ایران ایر توانست در طول دوره تحریم‌ها ارتباطاتش را با دنیا حفظ کرده و در زمان مناسب از آن بهره‌برداری کنند.
بنابراین بر اساس این تجربه معتقد هستم حفظ ارتباطات بین‌المللی یکی از بهترین اقداماتی است که بورس تهران و دیگر نهادهای بازار سرمایه در شرایط فعلی می‌توانند اتخاذ کنند.
مثال دیگر که شاید کمی عجیب‌تر هم به نظر برسد تداوم تعاملات جهانی در بحران‌های جنگی است. تجربه تاریخی نشان داده که کشورها و نهادهای وابسته حتی در شرایط جنگ هم ارتباطات بین‌المللی را متوقف نکرده و همچنان ادامه می‌دهند. مثال بارز این مورد، ارتباط ایران و عراق در زمان جنگ تحمیلی ۸ ساله است. درحالی‌که این جنگ طولانی‌ترین جنگ منظم قرن بیستم محسوب می‌شد و در یک پهنه جغرافیایی وسیع رخ داد و تأثیر زیادی نیز حتی بر روی کشورهای همسایه گذاشته بود، اما هر دو کشور به‌عنوان مؤسسان و اعضای اوپک، باوجود تمامی تنش‌ها، سر یک میز نشسته و در مذاکرات و رأی‌گیری‌ها شرکت کرده و در مورد قیمت و شرایط اوپک تصمیم‌گیری می‌کردند.
این نشان می‌دهد حتی در شرایط جنگی هم تعاملات بین‌المللی می‌تواند ادامه داشته باشد.
درنتیجه ما در واحد بین‌الملل بورس اوراق بهادار تهران تلاش می‌کنیم ارتباطات بین‌المللی را تا حد امکان حفظ کنیم و درنهایت زمانی که این محدودیت‌ها کمتر شده و یا رفع شد بتوانیم از این تعاملات و ارتباطاتی که زنده نگه داشته‌ایم بیشترین بهره را ببریم.
یوسفیان‌پور: در تائید گفته‌های دکتر رضایی و در بررسی دستاوردهای سال گذشته در حوزه امور بین‌الملل بورس اوراق بهادار تهران باید به این نکته اشاره شود که قبل از شیوع ویروس کرونا و در دوره‌ای که تقریباً همه فشارها و محدودیت‌های بین‌المللی برگشته بود، بورس تهران به لطف حفظ ارتباطات بین‌المللی خود توانست با یکی از بورس‌های مطرح و تراز اول دنیا تفاهم‌نامه‌ای را امضا کند، به‌طوری‌که موجب شگفتی اهالی بازار سرمایه کشور شد و بعضاً مطرح می‌شد که بورس تهران در این شرایط که محدودیت‌های بین‌المللی زیاد شده، چگونه توانست چنین تفاهم‌نامه‌ای را امضا کند.
واقعیت امر این است که اگر در زمان محدودیت‌ها، ارتباطات را در سطح مکالمات و مکاتبات حفظ نکرده بودیم، به این نتیجه نمی‌رسیدیم. این موفقیت در شرایطی کسب شد که علیرغم وجود عضویت و حضورمان در فدراسیون‌های بین‌المللی، وجود برخی محدودیت‌ها باعث شده بود تا امکان فعالیت ما در این فدراسیون‌ها بسیار محدود شود.
خوشبختانه استراتژی حفظ و تداوم ارتباطات باعث شد تا علیرغم محدودیت‌ها، هرگز نام بورس تهران از فهرست فدراسیون‌های بین‌المللی و از جمع بورس‌های دنیا حذف نشود.
جالب است بدانید که آمار و گزارش‌های مربوط به بورس تهران علیرغم تمامی مشکلات موجود، هرگز از بین گزارش‌های آماری بورس‌های دنیا حذف نشد که این یک رکورد خیلی خوب محسوب می‌شود.
انتشار اطلاعات بورس تهران، امکان مطالعه روی شاخص‌های این بورس را برای تحلیل‌گران بین‌المللی فراهم کرد و تداوم انتشار این اطلاعات از قطع احتمالی این ارتباطات جلوگیری کرد.
آمارهای بورس تهران همچنان در بین گزارش‌های آماری بورس‌های دیگر منتشر شده و شاخص بورس تهران نیز همچنان جزو شاخص‌های بین‌المللی معرفی و تحلیل می‌شود. به‌واسطه وجود این اطلاعات، بورس تهران همچنان برای تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران بین‌المللی قابل‌دسترسی و مطالعه است. در حال حاضر عملکرد بورس تهران توسط یک نهاد مالی مهم بی‌طرف، همچنان در عرصه بین‌المللی منتشر شده و تحلیل‌گران بین‌المللی می‌توانند در صورت نیاز آرشیو و تاریخچه نوسانات آن را دنبال کنند.
انتشار آمارهای بورس اوراق بهادار تهران یک اعتبار ویژه به ارمغان آورده است به‌طوری‌که همواره همتایان ما در واحدهای امور ارتباطات دیگر بورس‌ها از انتشار مداوم اخبار و اسم بورس تهران در بین گزارش‌ها ابراز تعجب می‌کنند.
قطعاً این مهم دست نمی‌یافت اگر در دوره‌های مختلف، جریان ارتباطات بین‌المللی به‌واسطه تلاش واحد امور بین‌الملل بورس تهران حفظ نمی‌شد و واقعیت این است که در برخی موارد فرایند و تداوم این ارتباطات بسیار سخت است اگرچه شاید خیلی ملموس نباشد و به چشم نیاید ولی اگر در یک نگاه کلی و از ابتدا به آن نگاه کنیم، می‌بینیم که کار بسیار مهمی انجام‌شده است.
در شرایطی که بورس تهران با همه محدودیت‌ها سعی در انتشار به‌موقع اطلاعات و گزارش‌ها دارد، در برخی موارد بعضاً در گزارش‌های آماری، در مقابل اسم بورس برخی کشورها که شاید حتی این محدودیت‌ها را هم ندارند، به دلیل ارسال دیرهنگام اطلاعات و یا نداشتن ارتباطات کافی خط تیره گذاشته می‌شود. این موضوع ارزش اقدامات انجام‌شده در بورس تهران را بیش‌ازپیش نشان می‌دهد.
بنابراین محدودیت‌های ناشی از تحریم‌های بین‌المللی همان‌طور که موجب خودکفایی و توجه بیشتر به تولید داخلی شد، در این حوزه نیز منجر به تلاش بیشتر و انعطاف‌پذیری ساختارها شده است. آیا برای رشد و ارتقای این حوزه نیز استراتژی مشخصی طراحی شده است؟
یوسفیان‌پور: بله. همان‌طور که در تمرینات فوتبال به تمرین با توپ‌های کوچک توصیه می‌کنند تا در مسابقه و مراحل مهم‌تر کار با توپ عادی آسان‌تر شود، وجود محدودیت‌ها در حوزه بین‌الملل، به‌نوعی موجب تقویت ما شده است. قاعدتاً انجام کارها در فشار و سختی، مدیریت آن را در دوران آسایش آسان‌تر می‌کند، چراکه مهارت‌ها بیشتر می‌شود. البته شخصاً خیلی موافق نیستم محدودیت‌ها و شرایط سخت، مدت‌زمان طولانی داشته باشد چراکه به‌هرحال وجود محدودیت‌ها برای دوره طولانی، تبعات و عوارضی خواهد داشت. ازاین‌رو امیدوار هستیم از حفظ وضع موجود به ارتقا و بهبود سطح ارتباطات برسیم. خوشبختانه با توجه به انجام برخی تغییرات در واحد امور بین‌الملل بورس تهران و بازبینی در رویه‌ها و رویکردها توانستیم به بخشی از این موارد دست پیدا کنیم، هرچند که بسیار دشوار بود.
همکاری و انتخاب بورس‌ها و کشورها جهت همکاری متقابل بر چه اساسی صورت می‌گیرد؟
یوسفیان‌پور: طی دو سال اخیر تغییرات متعددی نه در ماهیت بلکه در برخی فرایندها و عملکردها در واحد بین‌الملل بورس اوراق بهادار تهران ایجاد شد و هم‌زمان با آن با توجه به تغییرات مدیریتی در سطح کلان شرکت و همچنین واحد بین‌الملل، پروژه‌ای در قالب مطالعه کشورها و بورس‌های مختلف آغاز شد.
در فرایند این مطالعات، ابتدا تمامی بورس‌ها موردبررسی اولیه قرار می‌گیرند. در این بررسی سابقه عملکردشان و بر این اساس که اگر درگذشته طی ارتباطاتی که با نهادهای داخل کشور داشته‌اند، چه مسیری را طی کرده و چه پتانسیلی دارند، ارزیابی می‌شوند. به‌طورکلی انتخاب بورس‌ها جهت همکاری و ارتباط، هدفمندتر و هوشمندانه‌تر از قبل شده است.
به بحث تفاهم‌نامه‌ها اشاره کردید. آیا بازدید و تفاهم‌نامه‌هایی که بعضاً با بورس‌های دیگر و یا کشورها منعقد می‌شود، برآیندی عملیاتی داشته است؟ چه منافعی از این منظر نصیب بورس تهران خواهد شد؟
رضایی: بله قطعاً به دنبال منافع عملیاتی خواهیم بود. نقطه آغازین نیز نحوه انتخاب بورس و کشورها است. البته در برخی موارد همتایان ما در بورس‌ها و یا سفارتخانه‌ها، خود درخواست ایجاد ارتباط دارند ازاین‌رو سعی می‌کنیم ابتدا بررسی کنیم که به دنبال چه چیزی هستند چه‌کاری انجام می‌دهند و پس از مطالعه، فرایند ارتباط آغاز می‌شود.
در بخش مربوط به انتخاب بورس‌ها از جانب بورس تهران، در گذشته بورس‌ها بر اساس منطقه و حوزه جغرافیایی، انتخاب می‌شدند. برای مثال در تقسیم‌بندی‌ها، بورس‌های خاورمیانه هدف‌گذاری می‌شدند اما در حال حاضر پروژه‌ای را در دست اجرا داریم که در جریان آن ابتدا تمام کشورهای دنیا را بر اساس شاخص‌هایی که مورد تائید خبرگان سازمانی است، طبقه‌بندی کرده و بر اساس آن بورس‌ها و کشورهایی که به‌نوعی در این شاخص‌ها امتیاز بهتری کسب کرده‌اند انتخاب و گزینش می‌کنیم.
اما در مورد اینکه آیا تفاهم‌نامه‌ها نتایج عملیاتی داشته یا خیر. بله قطعاً هدف نهایی نیز همین است.
برای مثال در جریان آخرین تفاهم‌نامه منعقدشده که سیزدهمین تفاهم‌نامه بورس تهران محسوب می‌شود، با بورس شانگهای چین وارد مذاکره شدیم.
بورس شانگهای بر اساس ارزیابی‌ها و با در نظر گرفتن اینکه بورس چهارم دنیا محسوب می‌شود انتخاب شد. البته لازم به ذکر است دستیابی به توافق و ارتباط گرفتن با این بورس نخست به این دلیل که بورس بزرگی است و دوم به دلیل تنگناها و محدودیت‌های بین‌المللی، فرایند فوق‌العاده سختی بود. بورس شانگهای با بورس‌های دیگر در ارتباط است و قاعدتاً ترجیح می‌داد چالشی برای خودش ایجاد نکند؛ اما درنهایت با کمک همکارانمان در واحد امور بین‌الملل بورس تهران توانستیم از طریق یکسری مذاکرات پیچیده از راه دور، متقاعدشان کنیم.
بدین ترتیب اکتبر سال ۲۰۱۹ و قبل از گسترش ویروس کرونا این مذاکرات منجر به امضای تفاهم‌نامه‌ای شد که در حال حاضر در حال استفاده از پتانسیل این تفاهم‌نامه در جهت خرید سامانه جدید معاملاتی از این بورس هستیم.
همان‌طور که می‌دانید سامانه معاملاتی بورس تهران به‌خصوص با توجه به حجم بالای سهامدارانی که به‌واسطه سهام عدالت وارد معاملات می‌شوند، نیاز به ترمیم و بهبود دارد و سامانه بورس شانگهای می‌تواند جایگزین سامانه فعلی بورس تهران شود.
این سامانه توسط کارشناسان بورس شانگهای و مختص بورسشان طراحی شده است و به همین دلیل می‌تواند برای بورس تهران بسیار مفید باشد چراکه با توجه به تعداد سهامداران فعلی و سهامداران جدیدی که درراه بورس هستند، ازنظر آماری بورس تهران در آینده نزدیک میزبان بیشترین تعداد سهامدار خواهد بود و در این شرایط یکی از سامانه‌هایی که می‌تواند این تعداد سهامدار را پوشش دهد سامانه بورس شانگهای است.
البته مذاکرات در این خصوص در مراحل اولیه قرار دارد. خرید سامانه فرایندی نیست که بتوان از راه دور در مورد آن مذاکره کرد، چراکه لازم است کارشناسان فناوری اطلاعات دو بورس از نزدیک با یکدیگر گفتگو و کار کنند. امید می‌رود با گذر از دوره شیوع ویروس کرونا این مذاکرات با سرعت بیشتری پیگیری شود.
یوسفیان‌پور: یکی از دلایل شرکتی شدن بورس‌ها و تفکیک نهادهای بازار سرمایه این است که هر مجموعه‌ای بر اساس منافع، صلاح و مسیر کسب‌وکارش حرکت کند. برای مثال، ممکن است نهادی در کشور منافع خود را در عقد قرارداد با یک نهاد خارجی ببیند ولی همکاری ما با نهاد متناظر همان کشور برای ما منفعتی در بر نداشته باشد؛ لذا مطالعات علمی و ارزیابی دقیق بورس‌ها و ویژگی هر یک از آن‌ها به‌عنوان یک کار علمی راهگشا خواهد بود. خوشبختانه در این مدت مطالعات علمی به همراه انتخاب‌های تجربی ترکیب شده و به نظر می‌رسد نتیجه خوبی داشته باشد.
البته در تفاهم‌نامه‌های قبلی که با بورس‌ها و نهادهای بین‌المللی منعقد شد، بحث‌های تجربی نیز حاکم بود، اما ورود آن‌ها به فاز اجرایی کمی دشوار است. البته ما همواره در این مسیر به دنبال ارزش‌افزوده برای بورس تهران خواهیم بود چراکه در جریان مذاکرات، هزینه مالی و نیروی انسانی زیادی در مجموعه صرف می‌شود و قطعاً لازم است این مذاکرات نتیجه عملی در بر داشته باشد.
روند بورس اوراق بهادار تهران در ماه‌های اخیر و علیرغم شیوع کرونا متفاوت از بورس‌های جهانی بوده است. واکنش‌ها در جامعه جهانی و به‌خصوص بورس‌های بین‌المللی طی گزارش‌های دریافتی و مذاکراتی که با امور بین‌الملل بورس تهران داشته‌اند چطور بوده است؟
یوسفیان‌پور: سرمایه‌گذاران خارجی متعددی در بورس تهران فعالیت دارند که علاوه بر دیگر بازدیدکننده‌ها، سفرا و مسئولان کشورها با ما در ارتباط بوده و معتقدند بورس تهران پتانسیل بالایی برای سرمایه‌گذاری دارد.
ازآنجاکه مباحث تئوریک متعددی اعم از ارتباط بین اقتصاد و بورس، تورم، فشار تحریم‌ها و تمرکز بر تولید داخلی در تحلیل شرایط موجود بازار سرمایه ایران دخیل است، سؤالات متعددی از سوی آن‌ها مطرح می‌شود.
در حوزه مطالعات نیز هم‌زمان با افت شدید و سریع بورس‌های جهانی پس از اعلام همه‌گیری ویروس کرونا، شاهدیم که شاخص ترس بورس شیکاگو پس از شیوع کرونا روندی صعودی داشته است؛ اما روند بورس تهران در این دوره متفاوت از بورس‌های دنیا بود. این شاخص نشان می‌داد بورس تهران با تأثیر از الگوی این شاخص حرکت نمی‌کند.
بنابراین با توجه به فرصت ایجاد شده، بورس تهران در تیررس سرمایه‌گذاران خارجی اعم از سرمایه‌گذاران حقیقی و نهادی قرار گرفت.
رضایی: وضعیت بازار سرمایه در ایران و به‌ویژه بورس تهران نشان‌دهنده این است که ما بورس جذابی داریم که پتانسیل زیادی برای سرمایه‌گذاری دارد.
این موضوع برای افراد کاملاً واضح و مبرهن است چراکه روزانه سؤالات و ایمیل‌های قابل‌توجهی از کشورهای مختلف از پنج قاره دریافت می‌کنیم با این مضمون که چطور می‌توان در بورس تهران سرمایه‌گذاری کرد.
این باعث دلگرمی ما است و به نظر می‌رسد درصورتی‌که دو مانع اصلی یعنی تنگناهای بین‌المللی و محدودیت‌های مربوط به قوانین بانکی که گاهی چالش ایجاد می‌کنند وجود نداشت، شرایط قطعاً در این حوزه متفاوت می‌بود. البته طی مذاکراتی که صورت می‌گیرد معمولاً برخی از این موارد حل‌شده اما برخی حل‌نشده باقی می‌ماند.
به‌طورکلی اگر یک سرمایه‌گذار خارجی وجهی در اختیار داشته باشد ازنظر بورس مشکلی برای جذب آن وجود ندارد. البته در حال حاضر در حوزه جذب سرمایه‌گذار خارجی در حال آماده‌سازی پیش‌زمینه‌های حضور سرمایه‌گذاران بیشتر هستیم.
در جریان این مطالعات، در حال شناسایی کشورهایی که می‌توان در آن‌ها بازاریابی کرده و نقدینگی جذب کنیم هستیم ولی موانعی وجود دارد که کار را سخت کرده اما واقعیت این است که ورود سرمایه‌گذار خارجی به بورس تهران غیرممکن نیست و برآوردها نشان می‌دهد در صورت کاهش تنش‌ها، می‌توانیم سبد متنوعی از سهامداران با ملیت‌های مختلف داشته باشیم.
آیا برآوردی از سرمایه‌گذاران خارجی بالقوه‌ای که می‌توان جذب بورس تهران کرد انجام‌شده است؟
یوسفیان‌پور: لازم است در اینجا یادآور شویم که ارتباطات روزانه‌ای که با واحد امور بین‌الملل بورس تهران شکل می‌گیرد، فقط شامل افراد حقیقی نیستند بلکه برخی نهادها نیز روزانه ما را رصد می‌کنند.
برخی از این نهادها مجوز انتشار رسمی آمار بورس تهران در سایت‌هایشان را ندارند و به همین دلیل ممکن است بعضاً این تصور ایجاد شود که علاقه‌مند به بورس تهران نیستند درصورتی‌که همان نهادها اگر یک روز گزارش آماری بورس تهران که به زبان انگلیسی منتشر می‌شود به دلایل فنی با تأخیر مواجه شوند و یا به دلیل تعطیلات پیش‌بینی‌نشده، معاملات تعطیل باشد، سریعاً پیگیری کرده و نسبت به دریافت گزارش اعلام آمادگی می‌کنند.
این نشان می‌دهد که بورس تهران رصد شده و افراد زیادی علاقه‌مند به پیگیری تحولات آن هستند.
در حوزه پذیرش متقابل شرکت‌ها در بورس‌های دنیا اقدامات زیادی در سال‌های اخیر صورت گرفت. تا چه حد در این حوزه پیشرفت داشته‌ایم؟
یوسفیان‌پور: مذاکرات زیادی در دوره‌های مدیریت قبلی بورس در این حوزه صورت گرفت به‌خصوص با بورس‌های استانبول و مالزی و تا ماه‌های اخیر نیز معاونت ناشران بورس تهران در حال مذاکراتی در این حوزه بوده است.
البته اولویت اصلی بورس تهران این است که شرایط حضور سرمایه‌گذاران، اعم از ساختارهای قانونی و استانداردها در بورس تهران ارتقا پیدا کند. برای مثال بعد از برجام یکی از موضوعات مهمی که مطرح شد ضرورت تهیه گزارش شرکت‌های بورسی بر اساس قوانین و استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی و دوزبانه بودن کدال بود.
چندی قبل یک پایگاه اطلاع‌رسانی از یکی از کشور آفریقایی با امور بین‌الملل بورس تهران تماس گرفته و سؤالی پرسید مبنی بر اینکه چرا علیرغم فعالیت بورس تهران در روزهای شنبه تا چهارشنبه، روز پنج‌شنبه، بر روی کدال گزارشی منتشر شده است که همکارانمان توضیح دادند بنا به قوانین و مقررات بورس تهران، تمامی ناشران ضمن دسترسی به کدال موظف هستند در اسرع وقت تمامی گزارش‌های خود را به جهت جلوگیری از بروز تداخل اطلاعاتی، بر روی این سایت منتشر کنند. این موضوع برای آن‌ها بسیار جالب‌توجه بود چراکه این مسائل و حساسیت‌ها در برخی کشورهای مشابه ما وجود ندارد.
به نظر می‌رسد در حال حاضر یکی از ساختارهایی که لازم است بر روی آن در بازار سرمایه ایران کار شود، انتشار اطلاعات و داده‌ها به زبان انگلیسی است.
همان‌طور که می‌دانید به‌جز رویدادها و اتفاقات خاص، تمامی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس تهران موظف هستند سالانه ۱۶ گزارش رسمی در قالب گزارش‌های ماهانه، سه‌ماهه و غیره منتشر کنند.
این موضوع نشان می‌دهد که بورس تهران، یکی از شفاف‌ترین حوزه‌های اقتصادی کشور ما است و وجود چنین ساختارهایی ضمن ارتقای استانداردها، آمادگی ما را برای پذیرش سرمایه‌گذاران خارجی افزایش می‌دهد و به ارتقای استانداردها در بازار سرمایه کمک می‌کند.
بنابراین با تقویت بازار سرمایه در حوزه شفافیت، حاکمیت شرکتی، ارتقای استانداردهای مالی و راه‌اندازی خدمات مربوط به سپرده‌گذاری و اتاق‌های پایاپای، استانداردهای بورس را جهت جذب سرمایه‌گذار خارجی تقویت می‌کنیم. البته در نظر داشته باشید که بخشی از این کاستی‌ها به دلیل تحریم‌ها رخ‌داده است. حضور سرمایه‌گذاری خارجی نهادی در صورت حذف تحریم‌های بین‌المللی، می‌تواند بورس ما را به استانداردهای جهانی نزدیک‌تر کند چراکه سرمایه‌گذار خارجی حقیقی در مورد بسیاری از این موارد حساسیت ندارد اما سرمایه‌گذار خارجی حقوقی به این موارد اهمیت زیادی می‌دهد.
چشم‌انداز سال ۹۹ را در حوزه بین‌الملل چطور ارزیابی می‌کنید؟
رضایی: ازنظر چارچوب‌های کلاسیک مدیریت استراتژیک، هر کسب‌وکار مجموعه‌ای از یک محیط درونی و یک محیط بیرونی است که در محیط درونی نقاط قوت و ضعف و در محیط بیرونی تهدیدها و فرصت‌ها وجود دارد. اگر بخواهیم واقع‌گرا باشیم، باید بپذیریم که کشور ما درصحنه بین‌المللی فعلاً در شرایطی قرار گرفته که ضعف و تهدیدهایش بیشتر است. ازاین‌رو باید با تقویت زیرساخت‌های اطلاعاتی و ارتباطی و همچنین حفظ و توسعه ارتباطات قبلی، این شرایط را مدیریت کنیم.
بنابراین مطالعه و طبقه‌بندی بورس‌ها که ذکر شد، اولویت اصلی ما در این حوزه خواهد بود. پس‌ازآن بر اساس این طبقه‌بندی باید به تقویت زیرساخت‌ها بپردازیم. برای مثال یک کشور آفریقایی مانند کنگو مستعمره بلژیک بوده و احتمالاً افراد در آنجا به زبان انگلیسی مسلط نیستند، بنابراین با توجه به اینکه این کشور یک کشور جهان سوم است نمی‌توان انتظار داشت که آن‌ها یک مترجم جهت ارتباط با ما در اختیار بگیرند. بنابراین لازم است ما از قبل همکارانمان را در این حوزه تقویت کنیم.
بنابراین وقتی صحبت از تقویت زیرساخت‌ها می‌شود منظور ما فقط زیرساخت‌های فناوری اطلاعات نیست بلکه زیرساخت‌های ارتباطی را نیز شامل می‌شود.
بنابراین در مرحله نخست پس از برداشتن مرز بین ارتباطات داخلی و خارجی در این واحد، چند تیم کوچک بین همکارانمان در این واحد تعریف کردیم. یک تیم ارتباطات B2B و یک تیم ارتباطات B2C و یک تیم تشریفات، مراسم و رویدادها و تیمی دیگر امور رسانه را پیش خواهد برد.
به بیانی دیگر با اصلاح ساختار داخلی، انعطاف‌پذیری و چالاکی کل گروه را افزایش دادیم. خوشبختانه با تلاش همکارانمان در روابط عمومی و بین‌الملل در سال ۹۸ تعداد بازدید گروه‌های مختلف از بورس تهران به رقم ۱۸ رسید که به‌نوعی رکورد محسوب می‌شود، ضمن اینکه توانستیم علیرغم تحریم‌ها یک تفاهم‌نامه با بورس تراز اول دنیا یعنی شانگهای منعقد کنیم.
علاوه بر این علیرغم آنکه بورس تهران از مؤسسان فدراسیون بورس‌های اروپا-آسیایی (فیاس) بود، عضویت هیئت‌مدیره این نهاد را از دست داده بود که خوشبختانه موفق شدیم با بهره‌گیری از پتانسیل همکارانمان و بدون صرف هزینه اضافی مجدد، این عضویت را به دست آوریم.
یوسفیان‌پور: در کنار بازپس‌گیری عضویت هیئت‌مدیره فیاس، بورس تهران هم‌زمان عضو کارگروه سواد مالی فیاس نیز شد و اگرچه به دلیل شیوع کرونا این پروژه‌ها فعلاً متوقف شده اما ما با توانمندی‌های ایجادشده در بورس تهران در حوزه آموزش و فرهنگ‌سازی و تجربه‌ای که پیش‌ازاین در حوزه آموزش بورس‌های عضو کشورهای اسلامی داشته‌ایم، قطعاً در این کمیته نتایج خوبی به دست خواهیم آورد.
در این حوزه یکی از برنامه‌های اصلی بورس تهران آموزش کشورهای کمتر توسعه‌یافته و به‌خصوص آموزش و راهنمایی کشورهایی است که ممکن است حتی بازار سرمایه نداشته و اقتصادی بانک محور داشته باشند.
یکی دیگر از اقدامات بورس تهران عضویت در دو اتاق مشترک است که اواخر سال گذشته محقق شد. بورس تهران در حال حاضر عضو اتاق تهران بوده و مذاکراتی در خصوص انجام پروژه‌های مشترک با این نهاد انجام‌شده است. قطعاً در قدم نخست مراحل آشنایی و معرفی فرصت‌ها و پتانسیل‌ها و سپس پیشنهاد‌ها در خصوص بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها بررسی خواهد شد.
رضایی: در این حوزه بورس تهران سعی خواهد کرد فدراسیون‌ها و انجمن‌ها را در صورت نیاز آموزش داده و راهنمایی کند، همچنین یکی از برنامه‌های بورس تهران همکاری با فیاس جهت جذب اعضای جدید خواهد بود. فیاس همچنین یک وب‌سایت جدید راه‌اندازی کرده و قصد دارد از طریق آن درآمدزایی داشته باشد که در این حوزه نیز بورس تهران کمک لازم را انجام داده و از ارتباطات بین‌المللی بورس تهران برای تقویت سایت جدید فیاس در این حوزه بهره‌برداری شده و می‌شود.
آیا امکان همکاری در این حوزه‌ها با بورس‌های دیگر بازار سرمایه اعم از بورس کالا، انرژی و فرابورس وجود دارد؟
رضایی: امکان همکاری مشترک وجود دارد اما واقعیت امر این است که ما چهار بورس با چهار بدنه متفاوت هستیم.
سازمان بورس و اوراق بهادار نیز بیشتر در حوزه بین‌الملل نقش مشاوره و راهنمایی دارد تا حضور در امور اجرایی. ضمن اینکه حوزه‌های کاری بورس تهران با بورس‌های دیگر فاصله زیادی دارد به‌خصوص با بورس انرژی و بورس کالا؛ البته بورس تهران، به همراه فرابورس و سپرده‌گذاری، عضو هیئت‌مدیره فیاس هستند و به‌واسطه این عضویت قطعاً در این مسیر همکاری خوبی دارند.
برنامه‌های بورس تهران در حوزه روابط عمومی چیست و آیا در این حوزه نیز استراتژی مشخصی طراحی شده است؟
رضایی: در این حوزه اگرچه دردسر و محدودیت‌ها کمتر است اما حوزه گسترده‌تری را در برمی‌گیرد و از این منظر همکاران ما در این حوزه با سختی و چالش‌های خاص خودشان روبرو هستند.
برای مثال در حال حاضر با توجه به گسترش شبکه‌های اجتماعی، هر شخصی به‌راحتی می‌تواند یک رسانه در اختیار داشته باشد ازاین‌رو تنوع در شبکه‌های مجازی، شناخت اخبار صحیح از اخبار غلط را برای مخاطب سخت‌تر کرده است. ازاین‌رو طی مطالعه‌ای که در واحد روابط عمومی بورس صورت گرفت، مشخص شد که در بورس‌های دنیا اخبار و اطلاعات بورس‌ها اغلب از طریق وب‌سایت‌ها منتشر می‌شود و مدیران نیز گاهی از طریق توییتر فعالیت می‌کنند. براساس این مطالعه اپلیکیشن‌هایی همچون اینستاگرام در دنیا چندان مورد استفاده بورس‌ها قرار نمی‌گیرند و معمولاً افرادی که مشاغل خانوادگی و شخصی دارند در آن فعال هستند بنابراین ما نیز به سمت بهره‌مندی و رونق بیشتر وب‌سایت رفتیم.
از سوی دیگر مطالعه این موضوع که شایعات از کجا نشئت گرفته و چطور شکل می‌گیرند کاری سخت و در برخی موارد ناممکن است. ازاین‌رو سعی شد تا حضور در برخی رسانه‌های مجازی کمتر شده و در مقابل مخاطبان بورس را به سمت وب‌سایت بورس هدایت کنیم که آمارها نشان از موفقیت این طرح دارد.
در حوزه پوشش و رصد اخبار نیز همکاران ما در بورس تهران طی ۲۰ ساعت در شبانه‌روز اخبار را رصد کرده و با کمک نرم‌افزار پایش، اخبار اطلاعات منتشر شده در حوزه بورس را از تمامی رسانه‌ها دریافت کرده و لینک آن را از طریق پیامک به‌تمامی مدیران و اعضای هیئت‌مدیره بورس تهران ارسال می‌کنند.
به‌طورکلی ارتباط با رسانه‌های خارجی و داخلی پویاتر شده و تعامل خوبی با خبرنگاران ایجادشده است. ضمن آنکه، در سال گذشته بورس تهران برای نخستین بار به انتخاب سازمان مدیریت صنعتی در فهرست شرکت‌های برتر ایرانی قرار گرفت.
در حوزه تشریفات و برگزاری مراسم مانند عرضه‌های اولیه نیز اگرچه طی شش ماه اخیر تحولات و تغییرات اساسی ایجادشده است اما از هفته‌های آتی این مراسم در قالبی مشابه با آنچه در دنیا اجرا می‌شود، برگزار خواهد شد. در تیم تشریفات همچنین سعی شد هدایای تبلیغاتی متناسب با بازدیدکنندگان تهیه و توزیع شود؛ ضمن اینکه تلاش شد علاوه بر ارزش مادی، ارزش معنوی نیز در طراحی آن‌ها در نظر گرفته شود. به‌علاوه، طراحی و ساخت کلیپ‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی در قالب مصاحبه با فعالان شناخته‌شده و سرمایه‌گذاران خبره خارجی در بورس تهران انجام شد.
یکی از اقدامات مهم در این حوزه راه‌اندازی واحد «لابی تلر» در بورس است. در این بخش ضمن راهنمایی مراجعان در ورودی تالار معاملات در ساختمان سعادت‌آباد، اطلاعات مراجعان و سؤالات آن‌ها جهت هدایت و بهره‌برداری بهتر و آسیب‌شناسی سازمانی استخراج و پایش می‌شود.
یکی دیگر از اقدامات مهم روابط عمومی و امور بین‌الملل بورس تهران مطالعه، اجرا و راه‌اندازی مرکز خدمات مشتریان (CRM) است. داده‌ها در این بخش براساس سه گروه سهامداران شرکت بورس، سرمایه‌گذاران بازار سرمایه و مردم عادی طبقه‌بندی می‌شود. این موارد قطعاً انرژی و تلاش زیادی می‌طلبد که از همکارانمان به جهت عملکردشان و انعطافی که در اجرای تغییرات ساختاری داشتند، تشکر می‌کنم.
