منیژه حیاتی
عضو هیئت تحریریه
مدیر امور اعضای بورس اوراق بهادار تهران در گفتگوی اختصاصی با «ماهنامه بورس» تشریح کرد
صنعت کارگزاری در آستانه تحولی بزرگ
اقدامات و برنامه‌های امور اعضای بورس تهران
کارگزاران به‌عنوان یکی از نهادهایی که پاشنه آشیل بازار سرمایه کشور محسوب می‌شوند، نقش بسزایی در رونق معاملات و جذب سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی به بورس دارند. با توجه به اهمیت و استراتژیک بودن حضور کارگزاران در بورس، تجدیدنظر در قوانین، مقررات و آیین‌نامه‌های اجرایی مربوط به فعالیت آن‌ها یکی از اولویت‌های بازار سرمایه است. در این مسیر بورس اوراق بهادار تهران همواره به‌عنوان یکی از نهادهای پیشنهاددهنده در این حوزه، در بهبود فرایند قواعد مربوط به صنعت کارگزاری، پیش‌قدم بوده است. با توجه به اهمیت موضوع و ارزیابی تازه‌ترین اقدامات و برنامه‌های بورس تهران در این حوزه، «ماهنامه بورس» گفتگویی اختصاصی با علی بهشتی روی، مدیر امور اعضای بورس اوراق بهادار تهران داشته است که در ادامه می‌خوانید:
با توجه به افزایش عمق و رشد بازار سرمایه طی یک سال اخیر، مهم‌ترین اقدامات و برنامه‌های واحد امور اعضای بورس اوراق بهادار تهران در حوزه نظارت بر عملکرد کارگزاران در سال ۹۸ چه بوده است؟
واحد امور اعضای بورس اوراق بهادار تهران به‌طورکلی دو وظیفه اصلی بر عهده دارد. بازرسی و نظارت بر شرکت‌های کارگزاری و اعطای مجوز به آن‌ها. در بخش مربوط به اعطای مجوز، واحد امور اعضای بورس اوراق بهادار تهران، فرایند بررسی درخواست کارگزاری‌ها را براساس ضوابط و ویژگی‌های از قبل تعیین‌شده همچون موقعیت مکانی، تعداد و پراکندگی شعب، دفاتر و کارکنان کارگزاری‌ها بر عهده دارد و بر اساس این ارزیابی درنهایت مجوز فعالیت کارگزاری‌ها را صادر می‌کند.
واحد امور اعضا، در حوزه نظارت نیز بر اساس دستورالعمل‌ها و ابلاغیه‌هایی که از قبل تصویب و تدوین‌شده، عملکرد شرکت‌های کارگزاری را در حوزه اجرای قوانین و مقررات مورد ارزیابی و نظارت قرار می‌دهد. بر این اساس در سال ۹۸ در حوزه نظارت بر عملکرد کارگزاران، مجموعاً ۵۴۰ بازرسی انجام شد.
آیا بازرسی‌ها بر اساس شعب و دفاتر منتخب انجام می‌شود یا تمامی شعب مورد ارزیابی قرار می‌گیرند؟
به‌طورکلی آمار بازرسی‌ها نشان می‌دهد مراکز اصلی و شعب مرکزی کارگزاری‌ها طی سال ۹۸ حداقل یک‌بار به‌صورت حضوری مورد بازرسی قرار گرفته‌اند. شعب و دفاتر نمایندگی کارگزاری‌ها در دیگر شهرها نیز توسط همکاران واحد مناطق ارزیابی می‌شوند.
البته به‌جز نظارت مستقیم، کارگزاری‌ها موظف هستند طی فواصل زمانی مشخص گزارش‌هایی را به بورس اوراق بهادار تهران ارسال کنند تا کارشناسان بورس، در صورت وجود موردی خاص، جهت رفع نواقص، مکاتبه کرده و در مقابل کارگزاری‌ها نیز پاسخ لازم را اعلام کنند.
آیا همین تعداد برای سال ۹۹ نیز انجام خواهد شد؟
با توجه به افزایش حجم، ارزش و تعداد معاملات بازار سرمایه طی یک سال اخیر و به‌تبع آن افزایش مجوزهای صادرشده و توسعه بیشتر شعب کارگزاری‌ها، پیش‌بینی می‌شود در سال ۹۹ درمجموع ۷۸۰ بازرسی در حوزه نظارت بر عملکرد کارگزاران انجام شود.
طی این مدت، به‌موجب توسعه و رشد بازار سرمایه و اقبال آحاد مردم از آن، تقاضای راه‌اندازی دفاتر و شعب از سوی کارگزاران افزایش پیدا کرده است و بورس نیز با توجه به نیاز بازار با این درخواست‌ها موافقت کرده است، درنتیجه با توجه به گستردگی بیشتر کارگزاری‌ها، لازم است بازرسی‌های واحد امور اعضای بورس تهران نیز افزایش پیدا کند.
آیا فرایند بازرسی‌ها و یا اعطای مجوز، نیاز به اصلاحات دارد؟
همان‌طور که میدانید، بازرسی مقوله بسیار بااهمیتی است ازاین‌رو یکی از مهم‌ترین ضوابط و قواعد اصلی در این حوزه این است که وحدت رویه در فرایند بازرسی‌ها حفظ شود.
خوشبختانه قوانین و آیین‌نامه‌های مناسبی در این حوزه از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار ارائه شده اما درعین‌حال تلاش بورس بر این است که با پیشنهاد و اعمال برخی اصلاحات در قوانین، فرایندها را بیش‌ازپیش مشمول وحدت رویه کند.
البته علاوه بر حوزه نظارت و بازرسی، بورس تهران در حوزه فرایند دریافت مجوز کارگزاری‌ها نیز به دنبال بهینه‌سازی فرایندها است. در این حوزه سعی خواهد شد با اعمال برخی اصلاحات و بهینه‌سازی فرایندها، علاوه بر تسهیل روند دریافت مجوز، مدت‌زمان موردنیاز جهت ارائه درخواست تا اعطای مجوز به حداقل زمان ممکن کاهش پیدا کند.
البته باید در نظر داشته باشیم که قاعدتاً در فرایند اعطای مجوز، باید استعلام‌های مشخصی از سازمان بورس و اوراق بهادار و همچنین واحد حقوقی شرکت بورس اوراق بهادار دریافت شود که ممکن است این فرایند زمان‌بر باشد و درعین‌حال ممکن است مواردی در پرونده وجود داشته باشد که رفع آن‌ها خارج از حیطه اختیارات و وظایف واحد امور اعضای بورس تهران باشد. برای مثال یک کارگزاری قرارداد اجاره‌ای منعقد می‌کند که شاید دچار نقصان و ایرادی باشد. در این شرایط کوتاه کردن پروسه و رفع این ایرادات ارتباطی با بورس ندارد.
به‌طورکلی بدون در نظر گرفتن موارد خاص ما در واحد امور اعضای بورس تهران به دنبال آن هستیم که اگر پرونده‌ای به‌طور کامل و بدون نقص‌های این‌چنینی ارائه شد، بتوانیم مجوز آن را در کوتاه‌ترین زمان ممکن صادر کنیم.
از سوی دیگر، این نکته را نیز باید در نظر داشته باشیم که ضوابط فعلی بر اساس موقعیت و شرایط قبلی بازار، طراحی‌شده است و با توجه به رشد بازار سرمایه و تحولات آن طی سال‌های اخیر، انجام اصلاحات بر روی ضوابط اعطا و لغو مجوز، امری ضروری است.
اصلاحات بیشتر بر روی چه مواردی تأکید دارد؟
در اصلاحات پیشنهادی سعی شد تا فرایند اجرا و اعطای مجوزها تسهیل شود ضمن آنکه بر تمرکز و توجه بیشتر کارگزاری‌ها بر برخی ضوابط و در نظر گرفتن بایدها و نبایدها، تأکید بیشتری شده است. به‌طورکلی در اصلاحات پیشنهادی بر جنبه نظارتی و همچنین مسئولیت‌پذیری کارگزاری‌ها تأکید بیشتر شده است.
این اصلاحات چه زمان اجرایی خواهد شد؟
این اصلاحات در هیئت‌مدیره شرکت بورس اوراق بهادار تهران تائید شده و لازم است در هیئت‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار نیز تائید شود. طبق آخرین خبرها، مقررشده تا علاوه بر بورس تهران، بورس‌های دیگر اعم از انرژی، کالا و فرابورس نیز نظرات خود را در این خصوص ارائه کنند. پس از جمع‌آوری نظرات و ضوابط موردنظر همه بورس‌ها، درنهایت سازمان بورس و اوراق بهادار به یک جمع‌بندی کلی دراین‌باره رسیده و دستورالعمل را ابلاغ می‌کند.
این اصلاحات چه منافعی برای سهامداران به‌خصوص حقیقی‌ها خواهد داشت؟
ازآنجاکه در بازار سرمایه عملیات خریدوفروش از طریق شرکت‌های کارگزاری صورت می‌گیرد، بنابراین هرچه شرکت‌های کارگزاری توزیع جغرافیایی بیشتری داشته باشند، دسترسی مردم به شعب و نمایندگی شرکت‌های کارگزاری سریع‌تر و بیشتر می‌شود، درنتیجه عدالت بیشتری نیز اتفاق می‌افتد.
به بیانی دیگر، توزیع بیشتر دفاتر و نمایندگی شرکت‌های کارگزاری ضریب نفوذ کارگزاری‌ها را بیشتر می‌کند و ضریب نفوذ بیشتر آن‌ها، یعنی دسترسی تعداد بیشتری از مردم به بازار سرمایه.
اصلاحات در دستورالعمل اعطای مجوز کارگزاری با این دیدگاه که تسهیل در فرایند توسعه کارگزاری‌ها منجر به توزیع عادلانه خدمات بازار سرمایه می‌شود، پیشنهاد شد اما درعین‌حال این نکته نیز در نظر گرفته شد که قدرت نظارت بورس در جریان این توسعه حفظ شود.
نباید شرایط به‌گونه‌ای باشد که گستردگی زیاد شرکت‌های کارگزاری و کاهش نظارت ناشی از آن، موجب متضرر شدن مردم شود؛ بنابراین درعین‌حال که علاقه‌مند به توسعه عدالت و دسترسی آسان‌تر هستیم، این نکته را نیز در نظر گرفته‌ایم که به‌واسطه توسعه جغرافیایی بی‌مهابا مشکلات بیشتری برای سرمایه‌گذاران رخ ندهد.
دستورالعمل عضویت کارگزاری‌ها با چه نگرشی طراحی شد؟
در سال ۱۳۹۸ پیش‌نویس دستورالعمل عضویت آماده و به کمیته قوانین و مقررات هیئت‌مدیره بورس تهران ارائه شد و امیدواریم در سال ۹۹ تصویب شود. هدف دستورالعمل عضویت این است که شرکت‌های کارگزاری فعال در بازار سرمایه در قالب ضوابط و دستورالعمل‌های تدوین‌شده به عضویت بورس‌ها دربیایند. کارگزاران در حال حاضر نیز عضو بورس‌ها هستند اما سازوکار قانونی عضویت آن‌ها به‌صورت مدون وجود نداشت که خوشبختانه این مورد نیز طراحی و به‌زودی تصویب خواهد شد.
در بحث مکانیزه کردن فرایندها، سامانه جامع امور اعضا در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
فرایند راه‌اندازی سامانه جامع امور اعضا مهم‌ترین اقدامی است که در سال ۹۸ در این حوزه آغاز شد که انتظار می‌رود در سال ۹۹ به نتیجه برسد. این سامانه به‌نوعی بزرگ‌ترین دستاورد امور اعضای بورس اوراق بهادار تهران خواهد بود چراکه با راه‌اندازی آن تمامی فرایند اعطای مجوزهای شرکت‌های کارگزاری، از طریق سیستم و به‌صورت مکانیزه انجام می‌شود.
در این سامانه تمامی واحدها و نهادهای درگیر اخذ مجوز، می‌توانند از طریق اتوماسیون و به‌صورت خودکار فرایندهای مربوط به درخواست را دنبال کنند. از طریق این سامانه، در آینده نزدیک فرایند بازرسی و گزارش‌گیری از شرکت‌های کارگزاری نیز به‌صورت خودکار انجام می‌شود.
هدف از راه‌اندازی سامانه جامع امور اعضا چه بود؟
با توجه به پیشرفت فناوری و اهمیت روزافزون فناوری اطلاعات، وجود یک سیستم اتوماتیک و مکانیزه در امور اعضای بورس بسیار ضروری بود، به همین دلیل از اواسط سال ۹۸ و چه‌بسا قبل‌تر از آن و در زمان مدیریت قبلی امور اعضای بورس اوراق بهادار تهران، اجرای این پروژه و راه‌اندازی سامانه جامع امور اعضا آغاز شد.
مزایای آن چیست؟
وقتی فرایندهای مربوط به اعطای مجوز و یا نظارت بر گزارش‌ها و عملکرد شرکت‌های کارگزاری از طریق سامانه و به‌صورت سیستماتیک انجام شود، قضاوت افراد معنا و مفهوم نخواهد داشت. در این روش تأخیر و یا خللی که ممکن است به‌صورت سهوی و یا عمدی از جانب برخی افراد صورت گیرد حذف خواهد شد.
در روش‌های سیستماتیک و بر طبق اتوماسیون، وحدت رویه بیشتری وجود خواهد داشت. در سامانه جامع امور اعضای بورس اوراق بهادار تهران، کارگزاران به‌راحتی امکان پیگیری درخواستشان و دانستن اینکه در چه مرحله‌ای قرار دارد خواهند داشت.
علاوه بر این، وجود سامانه منافع زیادی در بخش گزارش‌گیری از شرکت‌های کارگزاری خواهد داشت ضمن اینکه با فراهم کردن امکان دسترسی سازمان بورس و اوراق بهادار، کانون کارگزاران بورس و سایر بورس‌ها به این سامانه، همکارانمان در سایر ارکان بازار سرمایه نیز می‌توانند از آخرین عملکرد شرکت‌های کارگزاری و اطلاعات آنان بهره‌مند شوند.
یکی دیگر از مزایای این سامانه، امکان نظارت بر نیروی انسانی شرکت‌های کارگزاری است. همان‌طور که میدانید، یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های واحد امور اعضای بورس اوراق بهادار تهران، رسیدگی و نظارت بر فرایند استخدام کارکنان شرکت‌های کارگزاری بوده است و علیرغم تأکید زیاد بورس، مبنی بر لزوم ارائه اطلاعات مربوط به کارکنان کارگزاری‌ها، این موضوع آن‌طور که انتظار می‌رفت، موردتوجه قرار نمی‌گرفت. برای مثال حضور هم‌زمان کارکنان از دو بخش از ارکان بازار سرمایه مشکلات متعددی ایجاد می‌کند که در شرایط فعلی آن‌طور که لازم است، قابل‌پیشگیری و نظارت نیست اما با استفاده از سامانه امور اعضا، این اطلاعات قابلیت ثبت و پیگیری دقیق‌تر را خواهد داشت ضمن آنکه اطلاعات ثبت‌شده برای دیگر ارکان بازار نیز قابل‌استفاده خواهد بود.
بزرگ‌ترین دستاورد واحد امور اعضای بورس اوراق بهادار تهران اجرای این سامانه و به نتیجه رساندن آن است البته نباید نقش واحد مدیریت فناوری بورس تهران در اجرای این سیستم نادیده گرفته شود. همکاران ما در این واحد، تلاش بسیاری کرده‌اند که از آن‌ها تشکر می‌کنم.
ساختار طراحی‌شده این سیستم به چه شکل است؟ آیا پشتیبانی آن نیز در شرکت انجام می‌شود؟
این پروژه با همکاری واحد فناوری اطلاعات و امور اعضای بورس تهران انجام می‌شود. طراحی فرایندها و الگوریتم‌ها توسط کارشناسان واحد اعضای بورس اوراق بهادار تهران انجام‌شده است و پیاده‌سازی آن نیز بر عهده بخش فناوری اطلاعات شرکت بورس تهران بوده است. با توجه به اینکه پشتیبانی از این سامانه نیز بسیار مهم است و بر عهده واحد فناوری اطلاعات بورس است، این همکاری‌ها قاعدتاً ادامه خواهد داشت.
البته در نظر داشته باشید که سامانه جامع امور اعضای بورس تهران یکی از بخش‌های پروژه اصلی بورس در حوزه مکانیزه‌سازی فرایندها است و تمامی مدیریت‌ها در معاونت ناشران و امور اعضا به انجام آن مکلف شده‌اند ضمن اینکه معاونت ناشران و اعضای شرکت بورس اوراق بهادار تهران نیز بسیار بر اجرای این پروژه تأکید داشته، پیگیر آن بوده و از آن حمایت می‌کند.
این سامانه چه زمان عملیاتی خواهد شد؟
پیش‌بینی می‌شود مراحل طراحی و آزمایش اولیه آن یک ماه زمان ببرد. پس‌ازآن با دعوت از کارگزاران و برگزاری دوره آموزشی برای آنان، فرایند عملیاتی شدن سامانه آغاز می‌شود. این سیستم بسیار آسان بوده و پیچیدگی خاصی ندارد ازاین‌رو گمان نمی‌رود طراحی و اجرای آن بیش از ۳ ماه زمان نیاز داشته باشد و درنتیجه آشنایی و استفاده از آن نیز نیاز به دانش خاصی نخواهد داشت.
فرایند ورود به سامانه بسیار آسان است و مانند بسیاری از سامانه‌ها از طریق ارسال پیامک به شماره موبایل تأییدیه ورود به سامانه انجام می‌شود.
سرعت و تنوع خدماتی که در داشبوردهای مدیریتی این سامانه پیش‌بینی‌شده، بسیار مفید است و می‌توان به‌آسانی گزارش‌های کمی و کیفی متنوعی که ممکن است دیگر ارکان بازار سرمایه درخواست کنند، در اختیار آن‌ها قرار داد.
در حوزه طبقه‌بندی ریسک کارگزاران، واحد امور اعضای بورس تهران چه اقداماتی را مدنظر دارد؟
با توجه به اینکه اطلاعات مالی شرکت‌های کارگزاری به واحد امور اعضای بورس اوراق بهادار تهران ارجاع می‌شود، این واحد یکی از نهادهایی است که می‌تواند طبقه‌بندی کارگزاری‌ها را از بابت ریسک انجام دهد اما با توجه به اینکه بورس‌های دیگر اعم از بورس کالا، انرژی و فرابورس نیز ارزیابی کارگزاری‌ها را در حیطه فعالیت خود انجام می‌دهند و به‌نوعی هر یک از بورس‌ها یک بخش از عملکرد کارگزاری‌ها را ارزیابی می‌کنند، به نظر می‌رسد باید تمامی ارزیابی‌ها درنهایت تجمیع شده و در سازمان بورس و یا حتی کانون کارگزاران نهایی شود. همان‌طور که میدانید پیش‌ازاین طبقه‌بندی کارگزاران در کانون کارگزاران بورس انجام می‌شد اما ازآنجاکه مبنای این ارزیابی بر مبنای فاکتورهای محدودی بود، نتایج نیز چندان عملیاتی، جامع و کامل نبود. ازاین‌رو حضور همه ارکان در تعیین فاکتورهای ارزیابی کارگزاری و نهایتاً نظارت مقامی بالاتر ازجمله سازمان بورس و یا کانون کارگزاران، ضروری است.
با توجه به مذاکرات انجام‌شده، انتظار می‌رود در آینده نزدیک با نظارت و محوریت سازمان بورس و اوراق بهادار جلساتی با حضور امور اعضای بورس‌ها برگزار شود و ریسک کارگزاری‌ها بر اساس فاکتورهای عملیاتی و مالی آن‌ها طبقه‌بندی شود.
ارزیابی دقیق‌تر ریسک کارگزاران چه تأثیری در بازار خواهد داشت؟
با اعلام طبقه‌بندی و ریسک کارگزاری‌ها، سرمایه‌گذارانی که تصمیم دارند وارد بازار سرمایه شوند با آسودگی خیال بیشتری کارگزار خود را انتخاب می‌کنند. بر اساس اطلاعات منتشرشده، افراد متوجه می‌شوند هر کارگزاری تا چه حد می‌تواند نیازهای آن‌ها را تأمین کند و درروند تأمین نیاز و خواسته‌های آن‌ها هر کارگزاری با چه ریسک‌هایی روبرو است.
قطعاً بورس تهران با توجه به ملاک‌ها و معیارهایی که مربوط به این بازار می‌شود، فاکتورهای ریسک را مشخص خواهد کرد اما کارگزاری یک فعالیت بین بورسی است و همان‌طور که ضوابط مربوط به بورس اوراق را واحد امور اعضای بورس تهران طراحی خواهد کرد، قطعاً واحد امور اعضای سایر بورس‌ها نیز به‌نوبه خود ضوابط مدنظر خود را مشخص خواهند کرد.
چه مواردی در بورس تهران مدنظر قرار می‌گیرد؟ آیا پیشنهاد‌های مربوطه آماده‌شده است؟
این ضوابط با در نظر گرفتن رشد بازار طراحی می‌شود و مواردی ازجمله کفایت سرمایه، سرمایه اولیه، تعداد و شرایط کارکنان، تعداد شعب و مجوزهایی که در اختیار دارند در قالب شرایط بازار در نظر گرفته می‌شود؛ بنابراین تمامی موارد ازجمله شرایط مالی، گستره جغرافیایی و کارکنان در این ساختار و طبقه‌بندی‌ها موردتوجه قرار می‌گیرد.
طرح پیشنهادی بورس تهران در خصوص طبقه‌بندی ریسک کارگزاران در حال طراحی است و انتظار می‌رود در ۶ ماه اول سال ۹۹ گزارش جامع و کامل آن تهیه و پیشنهاد شود.
واحد امور اعضا چه نقشی در پذیرش شرکت‌های کارگزاری در بورس و عرضه سهامشان در بورس داشته است؟ نظر شما در این خصوص چیست؟
این واحد گزارش‌های کارگزاری را ازنظر پیشینه و سابقه پرونده‌های مالی و تخلفات در اختیار دارد و می‌تواند گزارش‌های لازم را در جریان پذیرش سهامشان در بورس تهیه کند.
در خصوص اجرای قوانین حاکمیت شرکتی در شرکت‌های کارگزاری چه نظری دارید؟
در این حوزه تاکنون اقدام مشخصی انجام نشده است اما معتقد هستم اجرای قوانین حاکمیت شرکتی در کارگزاری‌ها بسیار مفید است. در نظر داشته باشید که شرکت‌های کارگزاری در عین سادگی و این موضوع که فقط یک کار خاص بیشتر انجام نمی‌دهند و فعالیتشان به‌نوعی واسطه‌گری مالی است، عملاً و ذاتاً شرکت‌هایی هستند که می‌توانند در بی‌قانونی از یکدیگر سبقت بگیرند.
اصولاً شرکت‌های کارگزاری خودشان باعث می‌شوند ریسک صنعتشان به‌طور مداوم افزایش پیدا کند و به نظر می‌رسد هرچقدر که فشار قواعد و قوانین بیشتر باشد درهرصورت آن‌ها جلوتر از قوانین حرکت می‌کنند و به‌اصطلاح علاقه زیادی به فرار از این شرایط رادارند.
به همین دلیل به نظر می‌رسد تا زمانی که شرکت‌های کارگزاری به این نتیجه نرسند که این قوانین و مقررات به نفعشان است و تخطی از قوانین، عامل افزایش ریسک می‌شود، قانون‌گذار نیز نمی‌تواند بیش از اجرای بعد حمایتی و نظارتی اقدام مفید بیشتری داشته باشد. وضع قوانین و مقررات نمی‌تواند به‌تنهایی و بدون خواست کارگزار در پیشگیری از بروز ریسک موفق باشد. به‌طورکلی کارگزاری‌ها نهادهایی نیستند که به وجود محدودیت‌های زیاد علاقه‌مند باشند ازاین‌رو همواره خود را در معرض ریسک قرار می‌دهند.
برخی معتقدند در مقایسه با دیگر کشورها، محدودیت‌ها در این حوزه در بورس تهران بسیار بیشتر از حد مورد انتظار است. نظر شما در این خصوص چیست؟
به‌طورکلی این قضیه برمی‌گردد به شرایط فرهنگی و اجتماعی کشور ما. همان‌طور که در جریان بحران کرونا شرایط متفاوتی در بورس ایران در مقایسه با دنیا رخ داد و دیدیم که در بسیاری از کشورها پس از بروز بحران کرونا، بورس‌ها با کاهش ارزش مواجه شدند اما در ایران روند بازار سرمایه رو به رشد بود، در موارد دیگر نیز شرایط بورس ایران با بورس‌های دنیا متفاوت است.
ما شرایط خاص اقتصادی و اجتماعی خودمان را داریم و مدل ما در نهادهایی مانند کارگزاری‌ها نیز قطعاً با آنچه در دنیا هست فرق دارد. قواعد و قانون و بازارهای ما پیچیده‌تر است.
البته شاید در مواردی این نکته که گفته می‌شود محدودیت کارگزاران در بورس ایران بیشتر است، شاید به‌حق باشد اما در مواردی پس از مطالعه و بررسی مشخص می‌شود در بورس‌های اروپایی و امریکا نیز همان روش را در پیش‌گرفته‌اند؛ اما در موارد متفاوت باید قبول کنیم که شرایط ما با دیگر بورس‌ها فرق دارد.
برای مثال علیرغم رشد بازار سرمایه ایران در یک سال اخیر و باوجود ورود سهام عدالت و سهم بخش دولتی، وقتی عمق بازار سرمایه ایران و تعداد کدهای فعال بورسی را با بورس‌های دنیا مقایسه کنیم متوجه می‌شویم که ضریب نفوذ بورس در ایران همچنان فاصله زیادی با دنیا دارد.
تحلیل شما ازآنچه طی ماه‌های اخیر در بورس اتفاق افتاد و آینده بازار سرمایه چیست؟
در چند ماه اخیر شاهد هجوم نقدینگی به سمت بازار سرمایه بودیم و بر هیچ‌کس پوشیده نیست که این هجوم نقدینگی، با حمایت و هدایت سایر ارکان اقتصادی نظام ازجمله بانک مرکزی اتفاق افتاد. هدایت پول‌های سرگردان به دنبال اتخاذ تصمیمات درستی اعم از کاهش نرخ سود بانکی، محدود شدن بازار ارز و آزادسازی سهام عدالت رخ داد که این تصمیمات را ارکان نظام اتخاذ کردند. این نگرش نشان می‌دهد که تمامی دست‌اندرکاران اقتصادی کشور به این نتیجه رسیده‌اند، بازار سرمایه بی‌دردسرترین راه برای انباشت پول‌های سرگردان است.
این پول‌ها در سال‌های اخیر وارد بازارهایی همچون مسکن و دیگر دارایی‌های غیرمولد شده و نه‌تنها به اقتصاد کمک نمی‌کرد بلکه باعث تورم و افزایش قیمت‌ها در آن بازارها می‌شد.
ازاین‌رو با توجه به اینکه ورود این پول‌ها به بازار سرمایه و خروج یک‌باره آن‌ها از این بازار نیز مانند دیگر بازارها می‌تواند ویران‌کننده و از بین برنده سرمایه تعداد زیادی از افراد باشد بنابراین ما باید زمینه و شرایط باقی ماندن این پول‌ها در بازار سرمایه را فراهم کنیم.
پول‌های سرگردانی که به بازار سرمایه رسیده، قطعاً باید به بحث زایندگی در اقتصاد کشور کمک کند؛ از این پول‌ها نه‌فقط به‌منظور سفته‌بازی بلکه باید باهدف افزایش سرمایه شرکت‌ها و راه‌اندازی شرکت‌های جدید استفاده کنیم. این پول‌ها باید مولد باشند و در پذیره‌نویسی شرکت‌ها خرج شوند.
اما اگر قرار باشد نقدینگی سرگردان وارد بورس شده و همچنان همان شرکت‌های موجود در بازار حضور داشته باشند و یا افزایش سرمایه جدیدی رخ ندهد، وجود این نقدینگی تنها باعث نوسان قیمت سهام و استفاده به نیت سفته‌بازی خواهد شد. در آن صورت قطعاً این پول مولد نبوده و به اقتصاد کشورمان کمک نمی‌کند و درنهایت با ایجاد سیلی از ویرانی از بازار سرمایه خارج می‌شود.
بنابراین در جهت رسیدن به اهداف مربوط به جهش تولید باید این نقدینگی صرف پذیره‌نویسی شرکت‌های جدید و افزایش سرمایه شرکت‌های موجود شود تا به رونق چرخ صنعت و تولید منجر شود، در این صورت است که این پول، پول مولد خواهد بود.
در نظر داشته باشید که با توجه به تحریم‌های بین‌المللی و کاهش قیمت نفت، افزایش سرمایه و پذیره‌نویسی شرکت‌های جدید باید از منابع داخل کشور تأمین شود. در حال حاضر نمی‌توان به کمک‌های خارجی اعتماد کرد و علاوه بر آن نمی‌توان امید داشت که قیمت نفت با شیبی که افت کرده با همان شیب، رشد کند چراکه باوجود بحران کرونا در دنیا نمی‌توان انتظار داشت رشد اقتصادی کشورها و مبادلات نفت در آن با همان شیبی که منفی شده، برگردد.
بنابراین رشد اقتصادی در دنیا همچنان پایین خواهد بود اما ما می‌توانیم از این شرایط به وجود آمده در جهت ترمیم اقتصادمان و بهبود شرایط شرکت‌ها استفاده کنیم. می‌توانیم اعتمادی که طی سال‌ها از بین رفته، مجدداً در بین مردم ایجاد کنیم. اعتماد به محصولات داخلی و اعتماد به شرکت‌ها می‌تواند در این دوران رخ دهد.
موانع جذب سرمایه از طریق بورس را چه میدانید؟
در چند سال گذشته تعداد شرکت‌هایی که از طریق بورس پذیره‌نویسی شده‌اند بسیار محدود بوده است؛ این بدان معنا است که از پتانسیل بازار سرمایه برای جذب نقدینگی و سرمایه استفاده نشده است. البته شاید این نتوانستن، دلایل خاصی داشته و قاعدتاً نباید تنها از یک بعد به این جریان نگاه کرد.
قطعاً تسهیل قوانین و مقررات می‌تواند به حل این مشکلات کمک کند و خوشبختانه در حال حاضر صحبت از عرضه سهام شرکت‌های دولتی در بورس است و به همین دلیل انتظار می‌رود این اتفاق بتواند به افزایش عمق بازار و جذب سرمایه‌ها از طریق بورس و درنهایت رونق اقتصاد کمک کند به‌شرط اینکه منابع آزادشده صرف بدهی‌ها نشود بلکه در راستای تولید، اشتغال و زایندگی صرف شود.
