توسعه تأمین مالی منطقه‌ای با حضور فعالین بازار سرمایه در مراکز استانهای اصفهان و کرمانشاه
مریم نبی‌پور
عضو هیئت تحریریه
بازار سرمایه در رویکردی جدید تصمیم گرفته است با حضور میدانی در استانهای کشور پتانسیل‌ها و قابلیت‌های موجود در آن استان‌ها را در زمینه تأمین مالی و استفاده از ابزارهای مالی از نزدیک ارزیابی کند. در همین خصوص رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار و مدیرعامل و اعضای هیئت مدیره شرکت بورس اوراق بهادار تهران به همراه مدیرانی که فرآیند بررسی درخواست‌های تأمین مالی پروژه‌ها و طراحی ابزارها را بر عهده دارند، همچنین نمایندگانی از شرکت‌های تأمین سرمایه و … در بهمن‌ماه سال جاری به بهانه چهارمین همایش سالانه انجمن مالی ایران در محل دانشگاه اصفهان و همچنین پروژههای سیتی سنتر، شهرک سلامت و نمایشگاه بین‌المللی اصفهان حضور یافتند. موضوع تأمین مالی پیش از این نیز در آذرماه سال جاری در غرب کشور، در اولین همایش منطقه‌ای که با همکاری بورس اوراق بهادار تهران، استانداری کرمانشاه و اتاق بازرگانی کرمانشاه برگزار شد مورد بررسی قرار گرفته بود. از مهمترین اهداف این همایش می‌توان به «تأمین مالی» پروژههای استانی و شرکت‌های دانش‌بنیان، «پذیرش شرکت‌ها» در بازار بورس تهران و فرابورس ایران و «معرفی ظرفیت‌های اقتصادی و تولیدی» در استان کرمانشاه اشاره کرد. «پیشنهاد ایجاد ساختارهای صحیح لازم در شهرداری اصفهان برای حضور در بازار سرمایه» و «استفاده از صندوق املاک و مستغلات در استان اصفهان»، «پیشنهاد بررسی دلایل منفی بودن نرخ سرمایه‌گذاری در کشور در دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور و دعوت از دانشگاه اصفهان در این راستا»، «تمرکز بر تداوم ارتباط بازار سرمایه با انجمن‌های علمی و دانشگاه‌ها»، «لزوم تدوین استانداردهای ارزش‌گذاری در بازار سرمایه» و «تأمین مالی کسب‌وکارهای کوچک برای کاهش نرخ بیکاری در استان کرمانشاه»، «استفاده از بازار سرمایه‌گذاران حرفه‌ای در بورس تهران»، «ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار سرمایه» و «تبدیل تالارهای منطقه‌ای کشور به دبیرخانه‌های تأمین مالی» بخشی از مهمترین موضوعاتی است که در سری نشست‌های منطقه‌ای بازار سرمایه موردبررسی قرار گرفته است و در ادامه به طور مفصل به آنها پرداخته خواهد شد.
آنچه در نشست اهالی بازار سرمایه در استان اصفهان گذشت
رویکرد جدید بازار سرمایه در حوزه تأمین مالی
دکتر مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در نشستی که با محوریت «تأمین مالی در بازار سرمایه»، در استان اصفهان انجام شد بیان کرد: ما در بازار سرمایه چند ماهی است رویکرد جدیدی اتخاذ کرده‌ایم که بر اساس آن، به جای اینکه در مورد پروژههای تأمین مالی، در دفاترمان و بر اساس آنچه روی کاغذ تعریف شده، تصمیم‌گیری کنیم، به‌صورت میدانی به استانهای مختلف سفر می‌کنیم و از نزدیک با پروژه‌ها و اقدامات بزرگی که در آن منطقه انجام شده است آشنا خواهیم شد.
وی افزود: در این راستا در تلاشیم مدیرانی که به‌صورت مستقیم متولی بررسی درخواست‌های تأمین مالی پروژه‌ها و طراحی ابزارها هستند و همچنین نمایندگان شرکت‌های تأمین سرمایه در این سفرها حضور داشته باشند تا دید دقیق‌تری نسبت به پروژههای مربوط به هر منطقه پیدا کنند.
دکتر عشقی تشریح کرد: زمانی که یک مدیر بورسی از صنعتی جدید بازدید می‌کند جای خالی برخی صنایع را بیشتر احساس می‌کند. در همین رابطه در بازدیدی که به همراه دوستان از شهرک سلامت در استان اصفهان داشتیم دریافتم که ما در بازار سرمایه تمرکزمان بیشتر بر صنایع کالامحور و دارایی‌محوری بوده است که ماهیت فیزیکی آنها برایمان قابل رؤیت است، حال‌آنکه پروژه‌هایی مانند شهرک سلامت با وجود آنکه نسبت به صنایعی همچون فولاد مبارکه به سرمایه کمتری نیز نیاز داشته‌اند اما ایده و فکری که در پس آنها وجود داشته می‌تواند بسیار درآمدزا باشد و قابل‌عرضه به عموم هم شود. در این میان از آنجا که به نظر میرسد ارتباط صحیحی میان بخش واقعی اقتصاد و بخش مالی آن برقرار نشده است، در آینده شاید بتوان در همین راستا به تفکیک در خدمت صنایع کوچک، بزرگ و دانش‌بنیان‌ها باشیم. همچنین می‌توانیم کارگاه‌هایی آموزشی نیز در خصوص آشنایی با ابزارهای موجود در بازار سرمایه داشته باشیم، بدون شک از دل این اقدامات پروژه‌هایی بیرون کشیده می‌شوند که به‌راحتی با توجه به ابزارهایی که ما در اختیار داریم قابل تأمین مالی هستند.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: ما در ادامه این رویکرد در تلاشیم به تمام استانهای کشور مراجعه کنیم و پتانسیل‌های موجود در شهرهای مختلف را شناسایی کنیم. ازآنجاکه بورس هم نیازمند تنوع است و ما در کشورمان خصوصاً در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان پتانسیل‌های بسیار بالایی داریم امیدواریم در آینده به این موضوع پرداخته شود.
پیشنهاد ایجاد ساختارهای صحیح لازم در شهرداری اصفهان برای عرضه در بازار سرمایه
دکتر عشقی در رابطه با شهرداری اصفهان توضیح داد: در حوزه مالی زمانی که بتوان برای یک جریان نقدی دائمی، ساختار صحیحی تعریف کرد، قطعاً می‌توان برای آن یک ابزار تأمین مالی ایجاد کرد، این موضوع با کمک شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری و تأمین سرمایه امکان‌پذیر خواهد بود. درنتیجه اگر ایده‌پردازی و طراحی درستی انجام شود می‌توان این ابزار را به عموم عرضه کرد و این جریان‌های نقدی آتی را که شکی در تحصیل آنها نیست می‌توان به‌عنوان پشتوانه ابزارهای بدهی قابل‌انتشار معرفی کرد تا نقدینگی موردنیاز برای پروژه‌هایی همچون مترو و … فراهم شود.
پیشنهاد استفاده از صندوق املاک و مستغلات در استان اصفهان
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار صندوق‌های املاک و مستغلات را به‌عنوان یکی دیگر از ابزارهای حوزه املاک و مستغلات که قطعاً مورد استقبال قرار خواهند گرفت معرفی کرد. وی تأکید کرد: در ارزش‌گذاری‌ها باید بسیار مراقب بود تا ازآنجاکه عرضه برای عموم مردم انجام شود با قیمت‌هایی مناسب عرضه شوند که مورد استقبال خوبی قرار بگیرند و در پروژههای بعدی نیز از مشارکت آنها برخوردار باشید. این صندوق حداقل برای املاکی که در حال بهره‌برداری هستند قابل انجام است و می‌تواند بدون نیاز به هیچ مصوبه خاصی در شرکت‌های بورس تهران و یا فرابورس ایران عرضه شود.
دکتر عشقی در رابطه با سایر ابزارهایی که بر پایه این جریان نقدی آتی تعریف می‌شود نیز توضیح داد: لازم است با شرکت‌های تأمین سرمایه یک نشست تخصصی داشته باشید اما ما در سازمان بورس و اوراق بهادار در این مورد هیچ منعی نداریم و تمام مقررات لازم در این خصوص موجود هستند، گرچه اگر هم این امر به مصوبه خاصی نیاز داشته باشد می‌توانیم کار را پیش ببریم.
تداوم ارتباط بازار سرمایه با انجمن‌های علمی و دانشگاه‌ها
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بیان کرد: قطعاً برای ایجاد بسترهای لازم در حوزه بازار سرمایه نیاز داریم اساتید محترم و دانشجویان عزیز موارد خاصی را که هم در حوزه بحث‌های تئوریک و هم در عمل با آنها مواجه هستیم بررسی کرده و در مورد آنها اظهار نظر کنند.
وی ادامه داد: سازمان بورس و اوراق بهادار از دیرباز به‌واسطه شاکله‌ای که داشته ارتباط خوبی با انجمن‌های علمی و دانشگاه‌ها داشته است. چندین کانون در این سازمان وجود دارد که موضوعات مربوط به بازار سرمایه را پیش از اجرایی شدن بررسی می‌کنند و یا آنها را پیش از اجرا مورد بررسی قرار داده و نظراتشان را اعلام می‌کنند. در خصوص دفاع از پایان‌نامه‌ها و طرح‌های پژوهشی‌ای که انجام می‌شود نیز اقدامات خوبی انجام شده است اما به نظر میرسد که جای دانشگاه اصفهان در این میان خالی است. من از همین تریبون از دانشگاه اصفهان هم دعوت می‌کنم که به جمع ما بپیوندد و به پیشبرد اهداف و طرح‌هایی که تعریف می‌شوند کمک کند. باور بنده بر این است که اقدامات ما بدون راهنمایی این مراکز علمی و بدون استفاده از تجربه اساتید بزرگواری که در این زمینه کار کرده‌اند به نتیجه نخواهد رسید.
دکتر عشقی در ادامه صحبت‌های خود در دانشگاه اصفهان بیان کرد: در خصوص رشته مالی خوشبختانه عمده اساتیدی که در دانشگاه‌ها مشغول هستند در حوزه اجرایی هم در نهادهای مالی و اقتصادی مختلف فعال هستند و موضوع وجود ارتباط میان دانشگاه‌ها و صنعت در رشته مالی محقق شده است، به گونه‌ای که اساتید در حوزه اجرا کاملاً به‌روز هستند. در همین خصوص در سازمان بورس و اوراق بهادار با حضور رؤسای حاضر و سابق سازمان بورس، گروه مشاوره‌ای که جلسات آن هر دو هفته یک‌بار برگزار می‌شوند تشکیل داده‌ایم.
دلایل منفی بودن نرخ سرمایه‌گذاری در کشور بررسی شود
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در ادامه، صحبت‌های خود را در قالب دو بحث مطرح کرد و توضیح داد: بحث اول در رابطه با مفهوم سرمایه‌گذاری است. نرخ تشکیل سرمایه در ۱۰ سال گذشته روندی نزولی داشته است و گاهی اوقات استهلاک سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده از میزان سرمایه‌گذاری انجام‌شده بیشتر بوده است. این در حالی است که تشکیل سرمایه مهمترین مسئله بازار سرمایه است که نه‌تنها برای این بازار بلکه برای تمامیت اقتصاد کشور ضرورت دارد.
دکتر عشقی تأکید می‌کند: لازم است این موارد آسیب‌شناسی شوند و به آنها پرداخته شود. شاید یکی از وظایف اصلی انجمن‌های علمی و دانشگاه‌ها بررسی این موضوع است که چرا نرخ سرمایه‌گذاری در کشور منفی شده است. ازآنجاکه ما برای برون‌رفت از وضعیت فعلی اقتصاد و ایجاد ارزش‌افزوده و ثروت هیچ راهی جز افزایش سرمایه‌گذاری نداریم، یکی از موضوعاتی که لازم است در محافل علمی و مجالس دانشگاهی به آن پرداخته شود شناسایی موانع عمده موجود و ارائه راهکارهایی برای برداشتن این موانع است. در این میان ممکن است برخی از این موانع به‌صورت کلی باشند و یا ریشه در بحث‌های سیاسی داشته باشند اما باید بررسی شود که در حوزه‌های اقتصادی و سیاست‌گذاری لازم است چه اتفاقاتی رخ بدهد تا بتوانیم به تشکیل سرمایه مثبت برسیم.
وی در این خصوص توضیح داد: با توجه به اتفاقاتی که در دو سال اخیر در بازار سرمایه شاهد بوده‌ایم در وهله اول، بحث‌های امنیت سرمایه‌گذاری، پیش‌بینی پذیری اقتصاد و فعالیت‌های اقتصادی‌ِ در‌حال‌راه‌اندازی از اهمیت بالایی برخوردار هستند. در این خصوص فردی که به دنبال راه‌اندازی یک فعالیت اقتصادی است باید بتواند دورنمای روشنی از وضعیت خود در پنج سال آینده داشته باشد، اما در شرایط کنونی آیا این امکان برای چنین افرادی فراهم شده است؟ این موضوع یکی از مسائلی است که نیاز به چاره‌اندیشی دارد. بحث احترام به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و مالکیت خصوصی نیز مطرح است. بعضاً برخی تصمیمات بدون توجه به اینکه تصمیم اتخاذشده در رابطه با یک شرکت ازآنجاکه یک شرکت سهامی عام میلیون‌ها سهامدار و سرمایه‌گذار دارد ممکن است تمام روابط میان این افراد را متأثر کند گرفته می‌شوند.
رعایت حاکمیت شرکتی در بازار سرمایه
دکتر عشقی عنوان کرد: رعایت حاکمیت شرکتی یکی از دغدغه‌های جدی در فضای سرمایه‌گذاری یک شرکت است. حاکمیت شرکتی به دنبال این است که منافع ذی‌نفعان متعدد (دولت، مشتریان، کارمندان، سهامداران، جامعه و دیگران) در یک بنگاه اقتصادی رعایت شود، اما در بسیاری از موارد یکی از این ذی‌نفعان به سبب قدرت نفوذی که دارد تصمیمی می‌گیرد که به‌موجب آن سایر ذی‌نفعان متضرر خواهند شد، چنین اتفاقی فضای سرمایه‌گذاری را مختل می‌کند و بی‌اعتمادی را تشدید خواهد کرد.
وی همچنین ادامه داد: در این رابطه نیاز است که بر مباحث نظری مشخصی تکیه شود، حال آنکه در برخی موارد مشخصاً اعلام نشده که قرار است در بازار بر چه تئوری یا نظریه‌ای منطبق شویم. از این رو لازم است مشخص شود که آیا به دنبال آنیم که کاملاً متمرکز عمل کنیم؟ اقتصاد بازار را مبنا قرار دهیم؟ و یا رویکرد دیگری در پیش بگیریم. البته روندهایی که در اقتصادهای دنیا وجود دارد نشان می‌دهد ما به هیچ‌وجه نمی‌توانیم ادعا کنیم که مطلقاً معتقد به نظام سرمایه‌گذاری هستیم و یا کاملاً متمرکز عمل می‌کنیم چراکه تمام کشورهای دنیا متناسب با فضای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی خود بخشی از این طیف را به خود اختصاص داده‌اند. حال ممکن است بخشی از بازار لازم باشد کاملاً دولتی و متمرکز عمل کند اما بخشی دیگر به اقتصاد بازار نیاز داشته باشد؛ اما در شرایطی که ما مطلقاً در هیچ بخشی به نظریه‌ای مشخص معتقد نیستیم، لازم است این موضوع متناسب با وضعیت اقتصادی کشور باشد، نمی‌توانیم بدون تمرکز بر یک نظریه مشخص هر اقدامی را که در رابطه با یک صنعت خاص مناسب دیدیم عملیاتی کنیم.
دکتر عشقی بیان کرد: این دو مورد بحث‌هایی پایه‌ای و نظری هستند که نیاز است مجدداً به آنها پرداخته شود. باید برای فردی که از بخش خصوصی اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کند مشخص باشد که قرار است در سال‌های آینده با هر صنعتی چگونه برخورد شود. این روال که هرساله تمام متغیرهای مؤثر بر کسب‌وکار یک شرکت را مثلاً در قالب یک بودجه سنواتی تغییر بدهیم و کماکان انتظار داشته باشیم که آن فرد مجدداً اقدام به سرمایه‌گذاری کند رویکرد صحیحی نیست و به نظر میرسد لازم است در این مسیر اقداماتی در حوزه تئوریک نیز انجام شود.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار اضافه کرد: در ماه‌های آینده حاکمیت شرکتی متمرکز بر سازمان بورس و اوراق بهادار خواهد بود و با اصلاحاتی که در این خصوص انجام شده است این موضوع جدی‌تر پیگیری خواهد شد. موارد متعددی از نقض حاکمیت شرکتی توسط اعضای هیئت‌مدیره، سهامداران عمده و برخی دستگاه‌های سیاست‌گذار که بعضاً هم دولتی هستند وجود دارد که باعث می‌شود سهامداران و به‌خصوص سهامداران خرد متضرر شوند. نقش هیئت مدیره‌ها در شرکت‌ها نیز یکی از موضوعاتی است که بسیار مغفول مانده، با وجود آنکه تمام عملیاتی که در یک شرکت انجام می‌شود در حوزه مسئولیت هیئت‌مدیره شرکت است اما گاهی اوقات اعضای هیئت‌مدیره با وظایف خود آشنا نیستند که با توجه به دستورالعمل جدید حاکمیت شرکتی و ضمانت اجراهایی که قید شده است برنامه‌هایی آموزشی برای آنها در نظر گرفته شده است تا بر مسئولیت‌های خود واقف شوند.
لزوم تدوین استانداردهای ارزش‌گذاری در بازار سرمایه
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار دومین بحث مهم را بحث ارزش‌گذاری معرفی کرد و توضیح داد: یکی از مهمترین چالش‌ها در این رابطه نبود استاندارد ارزش‌گذاری در بازار سرمایه است. ما تاکنون بحث ارزش‌گذاری را فقط در آیین‌نامه‌های مربوط به سازمان خصوصی‌سازی و خصوصی‌سازی دارایی‌های دولت داشته‌ایم و برای ارزش‌گذاری شرکت‌های خصوصی و دانش‌بنیان هیچ استانداردی نداریم تا جایی‌که در حال حاضر شرکت‌های ارزش‌گذار بر اساس مدل‌های علمی‌ای که خودشان استخراج کرده‌اند اقدام به ارزش‌گذاری می‌کنند.
وی ادامه داد: این اقدام لازم است مشترکاً توسط مراجع ذی‌صلاح و با کمک مراجع علمی انجام شود. در این مسیر از انجمن مالی ایران نیز تقاضا دارم برای تعریف یک فرآیند جهت تدوین استاندارد ارزش‌گذاری به آنها کمک کنند تا پس از ابلاغ بتوانند مورد استفاده قرار بگیرند.
دکتر عشقی همچنین اشاره کرد: یکی از چالش‌های جدی در این زمینه بحث ارزش‌گذاری دارایی‌های نامشهود است که در بسیاری موارد به رسمیت شناخته نمی‌شود. در این رابطه ما به‌موجب تفاهم‌نامه‌ای که با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری داشته‌ایم قصد داریم نقش شرکت‌های دانش‌بنیان و همه تعاریف آنها را در بازار سرمایه تقویت کنیم. از دیدگاه ما شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند در آینده نزدیک از نظر ارزش بازار و تأمین مالی سهم عمده‌ای از بازار سرمایه را از آن خود کنند. بنده اطمینان دارم که این شرکت‌ها می‌توانند ارزش‌افزوده بالایی برای اقتصاد کشور ایجاد کنند.
سرمایه‌گذاری خطرپذیر در بازار سرمایه
دکتر عشقی ادامه داد: در رابطه با سرمایه‌گذاری خطرپذیر هم صندوق‌های متعددی در حال حاضر در بازار سرمایه شکل گرفته است. اگرچه مواردی در خصوص مدیریت صندوق‌های خطرپذیر وجود داشت اما این موارد در حال مرتفع شدن هستند. در این رابطه یکی از اشکالات ما این بود که مدیریت این صندوق‌ها را هم به نهادهای مالی سپرده بودیم، حال‌آنکه این نهادها در حوزه سرمایه‌گذاری خطرپذیر تجربه زیادی ندارند و همین موضوع باعث شده است طی دوره‌ای که تشکیل شده‌اند رشد چندانی را تجربه نکنند و بخش عمده دارایی‌های خود را به جای سرمایه‌گذاری، به منابع نقد و خرید واحدهای صندوق‌های با درآمد ثابت اختصاص دهند.
وی افزود: در این خصوص تدابیری اندیشیده شده است که نهادهای تخصصی در حوزه سرمایه‌گذاری خطرپذیر بتوانند این منابع را سرمایه‌گذاری کرده و منابع جدیدی نیز جذب کنند. صندوق‌های خطرپذیر جدیدی نیز در حال تأسیس هستند و سازمان بورس و اوراق بهادار هم از این اتفاق استقبال خواهد کرد.
استفاده از کلان‌داده در حوزه‌های مختلف
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار موضوع بعدی را بحث کلان‌داده و استفاده از هوش مصنوعی در بخش‌های مختلف بازار عنوان کرد و توضیح داد: می‌توان گفت ما در این زمینه در ابتدای راه هستیم. بحث کلان‌داده در زمینه ارائه خدمات به مشتریان، به‌موجب بالا رفتن آمار افراد سرمایه‌گذار در بازار سرمایه جای کار بسیاری دارد.
وی همچنین افزود: اطلاعاتی همچون آمار معاملات، آمار سفارش‌ها، اطلاعات ناشران، اطلاعات فضای مجازی و … کلان‌داده‌هایی هستند که در بحث نظارت بر بازار و نظارت بر ناشران مورد استفاده قرار می‌گیرند. شخصاً معتقد هستم که در این حوزه اقدامات زیادی انجام نشده است و جای کار بسیاری دارد که دانشگاه‌ها و مراجع علمی هم قطعاً می‌توانند در این رابطه به ما کمک کنند.
دکتر عشقی اشاره کرد: یکی از اقداماتی که در این زمینه انجام داده‌ایم راه‌اندازی یک آزمایشگاه داده در سازمان بورس و اوراق بهادار است تا دانشگاه‌ها و مراجع دیگری که مایل به همکاری هستند بتوانند از این داده‌ها استفاده کرده و به ما کمک کنند.
وی بیان کرد: در بحث ریزساختارهای بازار نیز می‌توان به بحث افزایش دامنه نوسان، انجام اقداماتی برای بالا رفتن نقدشوندگی بازار و جلوگیری از بسته شدن طولانی‌مدت نمادها برای روان‌تر شدن معاملات در بازار اشاره کرد. انجام این موارد نیز قطعاً نیاز به اقداماتی علمی دارد تا نتایج اقدامات انجام‌شده مشخص شود. در قدم‌های بعدی نیز لازم است در آینده با صف‌های خرید و فروش مواجه نباشیم.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: در بحث معاملات الگوریتمی که در بازار مطرح است نیز با گسترش بحث‌های بازار‌گردانی و افزایش نمادهای معاملاتی و ابزارهای مشتقه چاره‌ای جز راه‌اندازی و توسعه معاملات الگوریتمی نداریم. فقط باید مراقب بحث عدالت و انصاف در انجام معاملات باشیم تا ربات‌ها و معاملات الگوریتمی به بحث انصاف در معاملات بازار سرمایه لطمه‌ای وارد نکنند.
بحث مدیریت ریسک در نهادهای مالی آخرین بحثی بود که دکتر عشقی به‌عنوان موضوعی بسیار مهم و جدی به آن پرداخت و بیان کرد: ازآنجاکه نهادهای مالی ما به‌ندرت مدیریت ریسک دارند، ما اخیراً الزام کرده‌ایم صندوق‌هایی که دارایی آنها از میزان مشخصی بیشتر است بخش مدیریت ریسک داشته باشند و ریسک‌های مرتبط با اوراق و سبد دارایی خود را کنترل کنند.
وی ادامه داد: به سمتی در حرکتیم که تمام نهادهای مالی در بازار سرمایه بحث سرمایه‌گذاری را جدی بگیرند و بخش ویژه‌ای برای آن تعریف کنند تا بتوانند ریسک‌های مرتبط با ابزارهایی که دارند را کنترل کنند. از چند ماه گذشته این امر در خصوص صندوق‌هایی با دارایی بیش از ۲۰ هزار میلیارد تومان آغاز شده است و در ادامه برای سایر نهادهای مالی نیز انجام خواهد شد. یکی دیگر از ابعاد مدیریت ریسک که در سال ۱۴۰۲ در سازمان بورس و اوراق بهادار پیرامون بحث‌های نظارتی مورد استفاده قرار خواهد گرفت ازآنجاکه نظارت‌های سازمان بر نهادهای مالی عمدتاً بر محور یک سری چک‌لیست‌هایی است که بر مبنای دستورالعمل بوده و در دسترس بازرسین قرار می‌گیرد تا نظارت انجام شود این است که این موارد تغییر داده شوند.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در انتهای صحبت‌های خود در اصفهان عنوان کرد: ما به دنبال آنیم که نظارت‌هایی از این جنس را برون‌سپاری کنیم تا با کمک ارکان ازجمله کانون‌ها و … و همچنین شرکت‌های بورسی به انجام برسند و سازمان بورس و اوراق بهادار به سمت نظارت‌های ریسک‌محور پیش برود. همچنین در جاهایی که ریسکی سرمایه‌گذاران را تهدید می‌کند یک سری معیارها تعریف کنیم تا سازمان در صورت بروز ریسک مداخله کند. در این صورت شرایطی فراهم خواهد شد تا فرآیندهای نظارتی ساده‌تر شده و امور مربوط به نهادهای مالی روان‌تر و راحت‌تر انجام شوند.
تقدیر از مدیر اجرایی برتر و فعال بازارهای مالی در سال ۱۴۰۱
گفتنی است در یکی از بخش‌های این همایش در محل تالار سبز دانشگاه اصفهان از دکتر مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار به‌عنوان مدیر اجرایی برتر و فعال بازارهای مالی در سال ۱۴۰۱ تقدیر شد. تلاش‌های دکتر عشقی در حمایت از حقوق سهامداران و پیگیری مطالبات انجام‌شده در سطح دستگاه‌ها مانند مسئله خودرو، اصلاح ریزساختارهای بازار همچون افزایش دامنه نوسان، افشای عمق مظنه و همچنین ارتقای عدالت و حفظ منافع سهامداران خرد با الکترونیکی کردن واریز سود و سودهای سنواتی و همچنین جدیت در نظارت و برخورد با تخلفات مواردی هستند که از سوی هیئت داوران به‌عنوان دلایل این انتخاب مطرح شدند.
تالارهای منطقه‌ای کشور مبدل به دبیرخانه‌های تأمین مالی خواهند شد
در ادامه، دکتر محمود گودرزی مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران در این همایش بیان کرد: اگر بخواهیم در خصوص تحولات بازار سرمایه در یک دهه اخیر صحبت کنیم منصفانه است بگوییم اتفاقات بسیار ارزشمندی در ۱۰ تا ۱۲ سال اخیر از نظر توسعه ابزارهای بازار سرمایه و از حیث نهادها، قوانین و مقررات رخ داده است. برای مثال در حوزه توسعه ابزارها، از سال ۱۳۹۱ که اوراق مشارکت وارد بازار سرمایه شدند شاهد معرفی ابزارهای متنوعی مانند صکوک اجاره، مرابحه و سلف در این بازار بوده‌ایم. در خصوص توسعه ابزارهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم نیز از سال ۱۳۸۷ که صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک وارد بازار سرمایه شدند، شاهد پذیره‌نویسی انواع صندوق‌ها در بازار هستیم، در سال جاری دو صندوق «املاک و مستغلات» و صندوق «سرمایه‌گذاری بخشی» معرفی شدند و به نظر میرسد که شاهد نوآوری‌های خوبی در بازار سرمایه طی ۱۲ سال اخیر بوده‌ایم.
دکتر گودرزی اضافه کرد: حتی در خصوص مدیریت ریسک و پوشش ریسک در بازار سرمایه هم اقدامات بسیار خوبی انجام شد که یکی از آنها معرفی انواع اوراق اختیار معامله نمادها در بازار سرمایه بود. در رابطه با معرفی اوراق آتی تک‌سهم هم علی‌رغم مشکلات اجرایی‌ای که مطرح شد ان‌شاءالله در سال آینده شاهد انتشار این اوراق برای نهادهای بسیاری در بازار سرمایه باشیم و اصل بازار سرمایه هم همین تبلور دوطرفه شدن بازار است.
مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران ادامه داد: بورس تهران همواره سعی داشته است در مسیر تأمین مالی در بازار سرمایه نقش خود را ایفا کند، در این خصوص یکی از گرفتاری‌های ما در ۱۰ تا ۱۵ سال گذشته این بوده است که تالارهای منطقه‌ای بورس تهران صرفاً قادر به ارائه خدمات اولیه به سهامداران بودند، اما در حال حاضر بورس تهران تصمیم گرفته است که ساختار پیشین خود را تغییر دهد و تالارهای منطقه‌ای نقش دبیرخانه‌های تأمین مالی را در سراسر ایران ایفا کنند. در این رابطه در آذرماه سال جاری همایش تأمین مالی غرب کشور را برگزار کردیم و به نظر میرسد نیازمند معرفی انواع ابزارها در سراسر کشور هستیم. در شرق ایران و در استان اصفهان هم اوایل سال آینده شاهد برگزاری همایش تخصصی تأمین مالی و معرفی شرکت‌های دانش‌بنیان خواهیم بود؛ اما یک سؤال اساسی در این خصوص وجود دارد و آن اینکه آیا دغدغه امروز بازار سرمایه ما صرفاً معرفی نهادها و ابزارهای مالی جدید است؟
رعایت حقوق سهامداران خرد در بازار سرمایه
مدیرعامل بورس تهران توضیح داد: به نظر میرسد ما در حال حاضر در بازار سرمایه با دو چالش مواجه هستیم که اگر به‌درستی به آنها توجه شود وضعیت مناسبی برای آینده بازار رقم خواهد زد. یکی از این چالش‌ها بحث رعایت حقوق سهامداران خرد و اقلیت است که به بحث حاکمیت شرکتی برمی‌گردد و زیربنای موفقیت بازار سرمایه هم همین موضوع است. ما در این خصوص بنا داریم در اوایل سال آینده یک همایش بسیار بزرگ در حوزه حاکمیت شرکتی در تمامی زوایا برگزار کنیم، به‌این‌ترتیب ناشرین بازار سرمایه چه در بورس تهران و چه در فرابورس ایران در رابطه با دستورالعملی که ابلاغ شده است در کارگاه‌هایی که برگزار می‌شود به‌صورت جزئی تبادل‌نظر خواهند داشت.
تداوم حرکت در جهت بهبود حاکمیت شرکتی در بازار سرمایه
دکتر گودرزی اضافه کرد: اتفاق دیگری که سال آینده خواهد افتاد رتبه‌بندی شرکت‌ها در حوزه حاکمیت شرکتی است. با توجه به اینکه وظیفه رتبه‌بندی در دستورالعمل به بورس تهران واگذار شده است ما بر آنیم تا با همکاری سایر نهادهای بازار سرمایه از جمله مؤسسات رتبه‌بندی یک قدم روبه‌جلو در جهت بهبود حاکمیت شرکتی در بازار سرمایه برداریم.
ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار سرمایه
مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران چالش دوم و دغدغه همکاران خود در بورس تهران و هیئت مدیره محترم شرکت را ضمن اشاره به حمایت‌هایی که از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت کرده است بحث ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به بازار سرمایه معرفی کرد و آن را موضوعی بسیار حیاتی و کلیدی در بازار سرمایه دانست.
وی ادامه داد: در حال حاضر متأسفانه کمتر از ۵۰ عدد از شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور، در بورس تهران و فرابورس ایران پذیرش شده‌اند، بدتر اینکه تعداد شرکت‌های دانش‌بنیانی که کسب‌وکار آنها مدل B2C است و در حوزه دیجیتال فعال هستند به کمتر از انگشتان یک دست میرسد. این آمارها نشان می‌دهند ما با بورسی مواجه هستیم که متأثر از قیمت‌های جهانی بوده و سیاست‌گذاری‌های کلان در حوزه حکمرانی اقتصادی نیز بر روندهای آن اثرگذار هستند. بورس ما برخلاف بورس‌های دنیا توسط شرکت‌های کامودیتی‌محور ارائه می‌شود و به نظر میرسد که این تک‌بعدی بودن بورس در آینده به صلاح نباشد.
به گفته مدیرعامل بورس تهران، متأسفانه بازار سرمایه علی‌رغم توسعه فوق‌العاده شرکت‌های حوزه اقتصاد دیجیتال در دهه اخیر، نتوانسته است پذیرای این شرکت‌ها در حوزه پذیرش و تأمین مالی باشد، حال‌آنکه به نظر بنده ورود این شرکت‌ها به بازار سرمایه به‌منزله دریچه امیدی برای نسل جوان فعال در این حوزه است و تحقق آن به‌مثابه تحقق رؤیای بزرگ بازار سرمایه خواهد بود.
معرفی بازار سرمایه‌گذاران حرفه‌ای در بورس تهران
دکتر گودرزی با اشاره به اهمیت پذیرش شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار سرمایه خبر داد: ما در هیئت‌مدیره بورس تهران بازاری به نام «بازار سرمایه‌گذاران حرفه‌ای» معرفی کرده‌ایم تا در آن امکان معامله انواع ابزارها مهیا باشد. بورس تهران باید از ساختارهای سنتی خود خارج شده و رسالت‌های خود را در جهت آینده‌ای که می‌تواند موجب رونق اقتصاد کلان ایران شود به‌درستی انجام دهد. با حمایت‌های سازمان بورس و اوراق بهادار، ساختارهایی برای تسهیل پذیرش شرکت‌های فعال در این صنعت در بازار سرمایه طراحی شده و امیدواریم این حمایت‌ها در سال آتی نیز ادامه داشته باشد.
آنچه در نشست اهالی بازار سرمایه در استان کرمانشاه گذشت
آذرماه سال جاری بود که اولین همایش منطقه‌ای تأمین مالی غرب کشور با همکاری بورس اوراق بهادار تهران، استانداری کرمانشاه و اتاق بازرگانی کرمانشاه برگزار شد. «تأمین مالی» پروژههای استانی و شرکت‌های دانش‌بنیان، «پذیرش شرکت‌ها» در بازارهای بورس تهران و فرابورس ایران و «معرفی ظرفیت‌های اقتصادی و تولیدی» در استان کرمانشاه از اهداف این همایش بودند.
در این همایش یک‌روزه، دستاوردها و ظرفیت‌های استان کرمانشاه در حوزه‌های اقتصاد دانش‌بنیان، فناوری و همچنین شرکت‌ها و کارخانه‌ها در قالب میزگردهای تخصصی مختلفی بیان شدند.
تقویت نقش بازار سرمایه در تأمین مالی کشور
دکتر مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در جمع برخی از اعضای هیئت‌مدیره بورس تهران و مسئولان و فعالان اقتصادی استان کرمانشاه در اتاق بازرگانی کرمانشاه یکی از رسالت‌ها و مأموریت‌های اصلی بازار سرمایه را تأمین مالی و کمک به تشکیل سرمایه معرفی کرد و توضیح داد: در گذشته بار تأمین مالی در کشور ما بر عهده سیستم بانکی بوده است و بیش از ۹۰ درصد از تأمین مالی طرح‌های اقتصادی توسط سیستم بانکی انجام شده است؛ اما بخشی از این نقش در سال‌های اخیر به بازار سرمایه منتقل شده است به‌گونه‌ای که در حال حاضر حدوداً ۲۵ درصد از تأمین مالی طرح‌ها از طریق انتشار اوراق، افزایش سرمایه و اوراق مختلفی که توسط دولت و شرکت‌ها منتشر می‌شود انجام می‌گردد.
رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار ابراز امیدواری کرد که با طراحی ابزارهای مناسب، سیر صعودی این روند را همچنان حفظ کنیم تا بتوانیم نقش مؤثرتری در تشکیل سرمایه در کشور داشته باشیم.
تغییر مسیر تأمین مالی بین‌المللی به سمت بازار سرمایه
دکتر محمود گودرزی، مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران نیز ضمن اشاره به این موضوع که بازار سرمایه کشور در سال ۱۳۹۰ تنها حدود پنج درصد در تأمین بار مالی بخش‌های مختلف اقتصادی کشور نقش داشته است و ۹۵ درصد دیگر آن بر دوش بانک‌ها بوده، به موضوع تأمین مالی در جهان اشاره داشت و تصریح کرد: به‌طور معمول تا پیش از این در همه کشورهای جهان، به‌طور سنتی بانک‌ها در تأمین مالی پروژه‌ها نقش اساسی را بر عهده داشتند اما پس از بحران سال‌های ۱۹۹۸-۱۹۹۷ و ۲۰۰۸-۲۰۰۷ و شیوع ویروس کرونا در سال ۲۰۱۹ سمت‌وسوی تأمین مالی در سطح بین‌المللی به سمت بازار سرمایه تغییر جهت داده و باعث شده است که این بازار میدان عمل بهتری پیدا کند.
دکتر گودرزی خاطرنشان کرد: بازار سرمایه کشورمان که در ابتدای دهه ۹۰ تنها حدود پنج درصد در تأمین مالی بنگاه‌های اقتصادی نقش داشت، متعاقب این تغییر پارادایم در معادلات مالی بین‌المللی، توانست نقش خود را در تأمین مالی پروژههای اقتصادی-صنعتی کشور پررنگ کند و سهم خود را به ۲۵ درصد افزایش دهد. این امر نشان از پتانسیل و چشم‌انداز مثبت این بازار در آینده دارد.
مدیرعامل بورس تهران ارتقای سواد مالی را ضروری دانست و اظهار داشت: افزایش سواد مالی در شرکت‌ها به‌خصوص شرکت‌های دانش‌بنیان ضروری است، زیرا باعث می‌شود ضمن بهبود حاکمیت شرکتی در این‌گونه شرکت‌ها با ابزارهای مختلف مالی آشنا شده و بتوانند متناسب با نیازهای تخصصی خود، از طریق بازار سرمایه تأمین مالی کنند.
تأکید بر حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار سرمایه
مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: اگرچه تولید و خلق ارزش در اقتصاد جهانی در چند دهه گذشته مبتنی بر دارایی فیزیکی بنگاه‌های اقتصادی بوده است، اما امروز تولید ثروت و ارزش‌افزوده مبتنی بر دانش و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان است و قطعاً بازار سرمایه کشور ما نیز مسیر و آینده‌ای جز این ندارد.
دکتر گودرزی چشم‌انداز بازار سرمایه را در حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان روشن دانست و افزود: این الگوی جهانی برای ما وجود دارد و اگر بخواهیم به اشتغال، ثروت و توسعه برسیم باید از شرکت‌های دانش‌بنیان حمایت کنیم.
تأمین مالی کسب‌وکارهای کوچک برای کاهش نرخ بیکاری در استان کرمانشاه
مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران بیان کرد: متأسفانه سهم سه استان کرمانشاه، کردستان و ایلام از ۷ هزار و ۸۰۰ شرکت دانش‌بنیان،۲/۲ درصد است.
دکتر گودرزی در ادامه با اشاره به نرخ بالای بیکاری در این استان‌ها گفت: بازار سرمایه در تأمین مالی کسب‌وکارهای کوچک نقش مؤثری دارد به‌طوری‌که صندوق‌های متعددی برای حمایت از آنان تعریف شده و امیدواریم جوانان این استان‌ها از ظرفیت‌های ایجاد‌شده استفاده کنند.
تحقق گام‌به‌گام تأمین مالی منطقه‌ای
با توجه به حضور فعال اهالی بازار سرمایه در استانهای کرمانشاه و اصفهان برای پیگیری رویکرد جدید تأمین مالی در این بازار، به نظر میرسد توسعه تأمین مالی منطقه‌ای جای خود را در هدف‌گذاری‌های صاحب‌نظران بازار سرمایه پیدا کرده است. امید است با تداوم این روند و تمرکز بر شناسایی پتانسیل‌های موجود در استانهای مختلف کشور و البته توجه به‌ضرورت حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای پذیرش این شرکت‌ها در بازار سرمایه در آینده شاهد رشد روزافزون این بازار باشیم. علاوه بر این، «رعایت حقوق سهامداران خرد در بازار سرمایه»، «استفاده از کلان‌داده در حوزه‌های مختلف» و «رعایت حاکمیت شرکتی در بازار سرمایه» نیز مواردی بودند که در خلال این سفرها مورد بحث قرار گرفتند.
