مروری بر تحولات اقتصادی و بازارهای مالی در ایران و جهان در تیرماه ۱۴۰۲
رعنا عباسقلی‌نژاد اسبقی
کارشناس تحقیق و توسعه بورس اوراق بهادار تهران
۱-تحولات اقتصاد جهانی
در تیرماه سال ۱۴۰۲ همچنان گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر ادامه سیاست افزایش نرخ بهره در کشورهای غربی برای مقابله با افزایش نرخ تورم وجود داشت. در این ماه، نرخ تورم آمریکا به سطح ۲/۹۷ درصد کاهش یافت که این امر، تعدیل چشم‌انداز انقباضی فعالان بازار (نزدیک شدن به توقف افزایش نرخ بهره) را به همراه داشت و همین موضوع، یک موج افزایشی در بازارهای کالایی و مالی ایجاد کرد. اما با توجه به کاهش نرخ بیکاری و مدعیان بیکاری و فاصله اندک نرخ تورم واقعی با تورم هدف (۲ درصد) در آمریکا، انتظار می‌رود که در نشست آتی، فدرال رزرو نرخ بهره را معادل ۰/۲۵ واحد درصد دیگر بالا ببرد، اما در جلسات بعدی آن را تغییر ندهد. همچنین بر اساس صورتجلسه منتشرشده از آخرین نشست بانک مرکزی اروپا، چشم‌انداز نرخ بهره در منطقه یورو همچنان صعودی است و این بانک با توجه به ماندگاری نرخ تورم (۵/۵ درصد در مقابل هدف ۲ درصد)، افزایش نرخ بهره را در نشست بعدی در نظر دارد. بانک مرکزی اروپا همچنین تأکید کرده است که شدت تصمیمات آتی این بانک به وضعیت داده‌های اقتصادی منطقه بستگی دارد.
۱-۱- بازار جهانی طلا
قیمت طلا در بازارهای جهانی در تیرماه سال ۱۴۰۲ افزایش یافت. در این ماه عواملی ازجمله بی‌ثباتی‌های به‌وجودآمده از سوی فدرال رزرو، ناشی از توقف چرخه افزایش نرخ بهره و احتمال افزایش آن در ادامه سال جاری میلادی، بر قیمت طلا تأثیر گذاشت و باعث شد تا قیمت این فلز گران‌بها طی یک ماه گذشته در محدوده کوچکی در نوسان باشد. در مجموع و در تیرماه سال ۱۴۰۲ قیمت اونس طلا در بازارهای جهانی برابر با ۱/۸ واحد درصد افزایش یافت و از حدود ۱,۹۲۶دلار در پایان خردادماه به تقریباً ۱,۹۶۱ دلار رسید. همچنین، شاخص دلار در تیرماه ۱۴۰۲ نسبت به ماه قبل در حدود ۱ واحد درصد کاهش یافت و از ۱۰۲/۰۷ واحد در پایان خردادماه به ۱۰۱/۰۷ واحد در پایان تیرماه ۱۴۰۲ رسید.
۲-۱- بازار نفت جهانی
در تیرماه سال ۱۴۰۲، توجه بازار به دورنمای محرک‌های اقتصادی در چین، کاهش ذخایر نفت خام آمریکا و پایین آمدن عرضه تولیدکنندگان بزرگ دنیا باعث افزایش قیمت نفت شد. در این ماه عربستان سعودی اعلام نمود که کاهش تولید داوطلبانه یک میلیون بشکه‌ای خود را تا ماه اوت تمدید می‌کند. روسیه و الجزایر هم داوطلب شدند که تولید و صادرات نفت خود را به ترتیب معادل ۵۰۰ هزار و ۲۰ هزار بشکه در روز پایین بیاورند. بنابراین قیمت نفت در تیرماه ۱۴۰۲ نسبت به پایان خردادماه افزایش یافت و قیمت برنت، WTI و اُپک به ترتیب از ۷۶/۹۲، ۷۲/۵۵ و ۷۷/۲۴ دلار در پایان خردادماه ۱۴۰۲ به ۸۱/۰۶، ۷۷/۰۶ و ۸۱/۹۹ دلار در پایان تیرماه رسید.
۳-۱- بازار رمزارزها
قیمت بیت‌کوین به عنوان شناخته‌شده‌ترین رمزارز در تیرماه ۱۴۰۲، حدود ۰/۷ واحد درصد کاهش یافت. مواردی همچون توقف افزایش نرخ بهره در ایالات متحده آمریکا و احتمال افزایش آن در سال جاری و کاهش شاخص دلار بر قیمت بیت‌کوین در این ماه تأثیر گذاشت. در مجموع قیمت بیت‌کوین که در پایان خردادماه ۱۴۰۲ تقریباً برابر ۲۹,۹۹۷ دلار بود در پایان تیرماه ۱۴۰۲ به ۲۹,۷۸۹ دلار رسید.
۴-۱- بازارهای سرمایه در دنیا
عوامل مختلفی بازارهای سرمایه در جهان را در تیرماه سال ۱۴۰۲ تحت تأثیر قرار داد. در این ماه نرخ تورم آمریکا به سطح ۲/۹۷ درصد کاهش یافت. این امر باعث تعدیل چشم‌انداز انقباضی فعالان بازار (نزدیک شدن به توقف افزایش نرخ بهره) شد و همین موضوع یک موج افزایشی در بازارهای کالایی و مالی ایجاد کرد. اما با توجه به کاهش نرخ بیکاری و مدعیان بیکاری و فاصله اندک تورم واقعی با تورم هدف در آمریکا (۲ درصد)، انتظار می‌رود که در نشست آتی، فدرال رزرو نرخ بهره را ۰/۲۵ واحد درصد دیگر افزایش دهد اما در جلسات بعدتر، دیگر آن را تغییر ندهد. در مجموع شاخص S&P500 در پایان تیرماه ۱۴۰۲ در حدود ۳/۹ درصد نسبت به پایان ماه قبل افزایش یافت و از ۴,۳۶۶ واحد در پایان خردادماه به ۴,۵۳۶ واحد در پایان تیرماه سال جاری رسید. طبق اطلاعات منتشرشده از آخرین نشست بانک مرکزی اروپا، چشم‌انداز نرخ بهره در منطقه یورو همچنان صعودی است و این بانک با توجه به ماندگاری نرخ تورم (۵/۵ درصد در مقابل هدف ۲ درصد)، افزایش نرخ بهره را در نشست بعدی بسته به وضعیت داده‌های اقتصادی در نظر دارد. از سوی دیگر با توجه به افزایش احتمال رکود اقتصادی این انتظار وجود دارد که روند افزایش نرخ بهره متوقف شود. در مجموع و در تیرماه ۱۴۰۲ شاخص استاکس۱ ( ۵۰ سهم از ۱۱ کشور عضو اتحادیه اروپا را پوشش می‌دهد) در حدود ۱/۶ واحد درصد نسبت به پایان ماه قبل افزایش یافت و از ۴,۳۲۲/۸ واحد در پایان خردادماه به ۴,۳۹۱/۴ واحد در پایان تیرماه ۱۴۰۲ رسید. بازارهای سهام ژاپن در تیرماه سال جاری، عملکرد متفاوتی را نسبت به ماه‌های پیش (افزایش شاخص‌های سهام) ثبت کردند، به‌طوری‌که شاخص نیکی۲ از ۳۳,۵۷۵ واحد در انتهای خردادماه به ۳۲,۳۰۴ واحد رسید و در حدود ۳/۸ واحد درصد کاهش یافت. در چین و در تیرماه ۱۴۰۲ شاخص مرکب شانگهای۳ نسبت به پایان ماه قبل برابر با ۰/۹ واحد درصد کاهش داشت و از ۳,۱۹۸ واحد در پایان خردادماه به ۳,۱۶۸ واحد در پایان تیرماه ۱۴۰۲ رسید.
۵-۱- بازار جهانی فلزات اساسی
در بازار فلزات اساسی، قیمت سنگ آهن در پایان تیرماه سال ۱۴۰۲ نسبت به پایان ماه قبل در حدود ۰/۳ واحد درصد کاهش یافت و قیمت این فلز که در انتهای خردادماه برابر با ۱۱۲/۸۵ دلار در هر تن بود در پایان تیرماه ۱۴۰۲ به ۱۱۲/۴۷ دلار رسید. قیمت آلومینیوم در تیرماه سال جاری نسبت به پایان ماه قبل در حدود ۰/۵ درصد کاهش یافت و از ۲,۲۰۹ دلار در هر تن در پایان خردادماه به ۲,۱۹۸ دلار در پایان تیرماه رسید. قیمت مس در تیرماه سال ۱۴۰۲ نسبت به پایان ماه قبل در حدود ۲/۱ درصد کاهش یافت و از ۸,۶۰۶/۱ دلار در پایان خردادماه به ۸,۴۲۱/۷ دلار در پایان تیرماه رسید.
۲-تحولات اقتصاد ایران
۱-۲- حساب‌های ملی- تولید ناخالص داخلی
بانک مرکزی در آخرین گزارش خود نماگرهای اقتصادی برای سه‌ماهه سوم سال ۱۴۰۱ را منتشر کرد. بر اساس این گزارش، تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه بر حسب قیمت‌های جاری (سال پایه ۱۳۹۵) در سه‌ماهه سوم سال ۱۴۰۱ حدوداً ۲۶,۶۲۰ هزار میلیارد ریال بوده است و ارزش آن نسبت به سه ماهه قبل معادل ۱,۳۲۰ هزار میلیارد ریال کاهش داشته است. تولید ناخالص داخلی بدون نفت هم در سه‌ماهه سوم سال ۱۴۰۱ تقریباً برابر با ۲۳,۶۸۷ هزار میلیارد ریال بوده است. تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه بر حسب قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۵ هم در سه‌ماهه سوم سال ۱۴۰۱ در حدود ۸ درصد نسبت به سه‌ماهه دوم سال ۱۴۰۱ کاهش داشت و از ۴,۱۵۵ به ۳,۸۲۲ هزار میلیارد ریال رسید. رشد تولید ناخالص داخلی با نفت به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۵ در سه‌ماهه سوم سال ۱۴۰۱ نسبت به سه‌ماهه سوم سال ۱۴۰۰ در حدود ۵/۳ درصد گزارش شده است و رشد تولید ناخالص داخلی بدون نفت به قیمت‌های ثابت ۱۳۹۵ برابر با ۴/۵ درصد بوده است.
۲-۲- بازار بورس تهران و فرابورس ایران
ارزش کل معاملات در بورس تهران در تیرماه سال ۱۴۰۲ نسبت به ماه قبل معادل ۲۵/۲۳ واحد درصد کاهش یافت و برابر با ۱,۵۹۳,۷۲۵ میلیارد ریال شد. حجم کل معاملات هم در این ماه با ۲۵/۶۳ واحد درصد کاهش نسبت به ماه قبل، برابر با ۲۰۰,۰۷۳ میلیون سهم بوده است. ارزش کل معاملات در چهارماهه نخست سال هم نسبت به چهارماهه نخست سال ۱۴۰۱ معادل ۱۲۲ واحد درصد رشد داشته است.
شاخص کل (وزنی – ارزشی) بورس تهران در تیرماه سال جاری نسبت به ماه قبل برابر با ۸/۸ واحد درصد کاهش یافت و از ۲,۱۷۳,۸۹۳ واحد در پایان خردادماه به ۱,۹۸۳,۱۳۴ واحد در پایان تیرماه ۱۴۰۲ رسید. شاخص کل هم‌وزن در این بازه با ۶/۲ واحد درصد کاهش، از ۷۴۶,۱۳۵ واحد در پایان خردادماه به ۶۹۹,۹۴۰ واحد در تیرماه ۱۴۰۲رسید. شاخص کل فرابورس ایران هم در این ماه ۴/۸ واحد درصد کاهش یافت و از ۲۷,۹۹۷ واحد در پایان خردادماه به ۲۶,۶۵۷ واحد در پایان تیرماه ۱۴۰۲رسید.
۳-۲- نرخ تورم در کشور
مرکز آمار در سال ۱۴۰۲ سال پایه برای محاسبات شاخص قیمت مصرف‌کننده را از سال ۱۳۹۵ به ۱۴۰۰ تغییر داد. بر اساس داده‌های منتشرشده از سوی این مرکز، نرخ تورم نقطه به نقطه در خردادماه ۱۴۰۲ از حدود ۴۲/۶ درصد به ۳۹/۴ درصد در تیرماه رسید که بر همین اساس، نرخ تورم نقطه به نقطه در تیرماه کاهشی معادل ۳/۲ واحد درصد نسبت به ماه قبل داشت. نرخ تورم نقطه به نقطه گروه عمده “خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات” با ۵/۵ واحد درصد کاهش نسبت به ماه قبل به ۳۷/۱ درصد و گروه “کالاهای غیرخوراکی و خدمات” با ۲ واحد درصد کاهش نسبت به ماه قبل به ۴۰/۶ درصد رسید. همچنین، نرخ تورم دوازده‌ماهه منتهی به تیرماه ۱۴۰۲ برابر با ۴۷/۵ واحد درصد بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل (تیرماه سال ۱۴۰۱) افزایشی ۸/۸ واحد درصدی داشته است.
۴-۲- نرخ بیکاری در ایران
در تیرماه سال ۱۴۰۲، مرکز آمار گزارشی در مورد نتایج طرح آمارگیری نیروی‌کار در بهار سال ۱۴۰۲ منتشر کرد. بر اساس این گزارش نرخ بیکاری افراد ١۵ ساله و بیش‌تر در بهار سال ۱۴۰۲ معادل با ۸/۲ درصد است. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری حاکی از آن است که این شاخص، نسبت به فصل مشابه در سال قبل (بهار ۱۴۰۱) ، معادل ۱ درصد کاهش یافته است.
۵-۲- مبادلات بین‌المللی کشور
در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۲، میزان صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی کشور (به استثنای نفت خام، نفت کوره و نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمدانی)، بالغ بر ۳۵,۴۹۵ هزار تن و به ارزش ۱۲,۴۶۲ میلیون دلار بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، افزایشی ۲۴/۴۲ درصدی در وزن و کاهشی ۸/۸۴ درصدی در ارزش دلاری داشته است. همچنین، میزان واردات کشور در این مدت، با افزایشی ۱ درصدی در وزن و ۵/۷۹ درصدی در ارزش دلاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، به ارقام ۸،۵۵۷ هزار تن و ۱۴,۰۱۹ میلیون دلار رسیده است.
