مهدی زمانی سبزی
معاون عملیات بازار بورس تهران
در دنیای امروز، دیجیتالی شدن دیگر یک انتخاب نیست؛ بلکه ضرورتی است اجتناب‌ناپذیر برای بقا و رشد سازمان‌ها در فضای رقابتی و پرشتاب اقتصادی. نهادهای مالی نیز، از ارکان اصلی اقتصاد کشورها، ناگزیر از تغییر و بازآرایی در فرآیندهای مالی، عملیاتی و اطلاعاتی خود با بهره‌گیری هر چه بیشتر از فناوری‌های نوین و ظرفیت‌های دیجیتال هستند. به‌طوری‌که همگی در حال بازتعریف مدل‌های کسب‌وکار، بهینه‌سازی جریان‌های کاری و ارتقای شفافیت و پاسخگویی از طریق ابزارهای دیجیتالی هستند. در این میان، بورس‌ها به‌عنوان ارکان کلیدی بازار سرمایه، نقش محوری در ایجاد بسترهای هوشمند و کارآمد ایفا می‌کنند و بورس تهران نیز از این قاعده مستثنی نیست.
تحول دیجیتال به‌نوعی به معنای پذیرش تغییر در شیوه‌های مدیریتی و ارتقای عملکرد در کلیه سطوح کاری است. در بورس تهران نیز با درک این ضرورت، فرآیندهای عملیاتی سنتی که مبتنی بر مکاتبات فیزیکی و روش‌های غیرمتمرکز بودند، مورد بازنگری قرار گرفتند. این بازنگری منجر به طراحی و استقرار سامانه یکپارچه بازار (سیبا) شد که هدف آن ارتقای سطح کارایی، دقت، شفافیت و انسجام در اجرای عملیات بازار است. سامانه سیبا تنها یک ابزار نرم‌افزاری نیست؛ بلکه نمایانگر یک تفکر جدید در عملیات بازار است. تفکری که بر شفافیت، سرعت، دقت و انسجام تأکید دارد و تلاش می‌کند با تکیه بر ظرفیت‌های دیجیتال، کیفیت اجرای فرآیندهای عملیاتی بازار را ارتقا دهد.
ضرورت و اقدام
بازار سرمایه در سال‌های اخیر با رشد فزاینده ذینفعان، حجم معاملات، تنوع گسترده ابزارهای مالی و افزایش تعداد نهادهای مالی فعال مواجه شده است. در چنین شرایطی، شیوه‌های سنتی حاکم بر عملیات بازار ناکارآمدی‌هایی ایجاد می‌کردند که با رشد نیازها و پیچیدگی بازار، شدت بیشتری نیز به خود می‌گرفت. این وضعیت، بورس تهران را بر آن داشت تا برنامه‌ای جامع برای نوسازی اجرای فرآیندهای عملیاتی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های دیجیتال را در دستور کار قرار دهد و رویکردی مبتنی بر دیجیتال‌سازی را جایگزین ساختارهای پیشین نماید.
سامانه «سیبا»، ابزاری برای یکپارچگی و چابکی
سامانه یکپارچه بازار، با نام اختصاری «سیبا»، حاصل دو سال تلاش مداوم و هم‌افزایی بین مدیریت فناوری و توسعه نرم‌افزاری و معاونت عملیات بازار بورس تهران است. این سامانه با هدف افزایش کارایی، ارتقای پاسخگویی و ایجاد انسجام عملیاتی، طراحی و پیاده‌سازی شده است. سیبا به‌گونه‌ای طراحی شده که سه سطح کاربری (کارگزار، کارشناس و مدیر) را پوشش دهد و پاسخ‌گوی نیازهای عملیاتی حوزه‌هایی همچون بازارگردانی، معاملات خارج از ساعت، تسویه خارج از اتاق و مدیریت عرضه‌های اولیه و عمده باشد.
ویژگی شاخص سیبا، سهولت در بارگذاری مدارک، پیگیری دقیق و مستندسازی فرآیندهاست. این سامانه برای کارگزاران، شرکت‌های تأمین سرمایه و صندوق‌های بازارگردانی، این امکان را فراهم کرده است که با کیفیت و سرعتی به‌مراتب بالاتر از گذشته، درخواست‌های مربوطه را ارسال و پیگیری کنند.
پیش از سیبا، فرآیندهای ارسال مدارک عمدتاً از طریق روش‌های غیرمتمرکز در بستر اتوماسیون عمومی بورس انجام می‌شد که منجر به کندی پاسخگویی، پراکندگی سوابق و افزایش احتمال خطا می‌گردید. سیبا با ایجاد بستری متمرکز و الکترونیکی، این معضلات را برطرف کرده و کارایی عملیاتی را به طرز محسوسی ارتقا داده است.
دستاوردهای کلیدی سامانه سیبا
با بهره‌برداری از سامانه سیبا، بورس تهران به دستاوردهای متعددی در حوزه تحول دیجیتال نائل آمده است؛ ازجمله:
- افزایش دقت و شفافیت: با حذف مکاتبات پراکنده، خطاهای انسانی به حداقل رسیده و سوابق به‌صورت منسجم و قابل‌اتکا ثبت و نگهداری می‌شود.
- کاهش بوروکراسی اداری: فرآیندهای طولانی و وقت‌گیر سنتی جای خود را به گردش کارهای دیجیتالی داده‌اند که در بستر سامانه قابل ردیابی و مدیریت هستند.
- تعامل مؤثر با ذینفعان: با فراهم شدن امکان پیگیری مرحله‌به‌مرحله درخواست‌ها، سطح پاسخگویی و رضایتمندی کاربران افزایش یافته است.
- ایجاد بایگانی الکترونیکی: اسناد و مدارک در بستری امن، منسجم و با قابلیت جست‌وجوی سریع نگهداری می‌شود که خود یک تحول بزرگ در آرشیو اطلاعات به حساب می‌آید.
- استقرار کنترل‌های سیستمی: سامانه به گونه‌ای طراحی شده که تا جای امکان مفاد پارامتریک مقرراتی در آن تعبیه شود تا امکان کنترل سیستمی نیز فراهم گردد.
گامی به سوی آینده
بورس تهران با استقرار این سامانه و حرکت در مسیر دیجیتال‌سازی، نه‌تنها نیازهای جاری عملیات بازار را به شکل مؤثرتری مدیریت می‌کند، بلکه زمینه‌های لازم برای بهره‌گیری از فناوری‌های تحلیل داده‌های بزرگ و ارتباط سامانه‌های متعدد در قالب یک سامانه جامع در آینده را نیز فراهم می‌کند.
تجربه بورس تهران در استقرار سامانه سیبا نشان می‌دهد که حرکت به سوی تحول دیجیتال، هرچند نیازمند سرمایه‌گذاری مالی و منابع انسانی متخصص است، اما در بلندمدت به ارتقای بهره‌وری، پاسخگویی سریع‌تر و افزایش اعتماد فعالان بازار می‌انجامد. گامی که امروز با سیبا برداشته شده، نقطه آغاز یک مسیر تحول‌آفرین است که می‌تواند در آینده‌ای نه‌چندان دور، سایر بخش‌های بازار سرمایه را نیز متأثر کند. آینده‌ای که در آن بورس تهران، پیشرو در ارتقای شفافیت و توسعه پایدار بازار سرمایه مبتنی بر ارائه راهکارهای دیجیتال است.
