سواد حقوقی سرمایهگذاران/ پرداخت سود توسط ناشران اوراق بهادار (سود سهام/قسمت چهارم)
مریم نبیپور
عضو هیئت تحریریه
قانون به زبان ساده
سواد حقوقی سرمایهگذاران
سود سهام/قسمت چهارم
با همکاری اداره پیشگیری از ناهنجاریها و ارتقاء سلامت بازار سرمایه سازمان بورس و اوراق بهادار
در بازار سرمایه، آنچه به یک سهامدار توان تصمیمگیری میدهد فقط اطلاعات مالی نیست؛ بلکه شناخت از حقوق و تکالیف قانونی و ابزارهای حمایتگرانهای ست که قانون برای او در نظر گرفته است. بسیاری از اختلافات، سردرگمیها و حتی زیانهای رایج در بازار، نه از نبود دانش بورسی بلکه از عدم دانش کافی نسبت به حقوق و قوانین شکل میگیرند. از همینرو، بر آن شدیم تا در ماهنامه «بورس» بخشی مستقل و پیوسته را در راستای افزایش سواد حقوقی در بازار سرمایه که بخشی از سواد مالی را پوشش خواهد داد، به این موضوع اختصاص دهیم.
مطالب حقوقی که در این بخش با عنوان «سواد حقوقی سرمایهگذاران» منتشر میشود، مستقیماً توسط اداره پیشگیری از ناهنجاریها و ارتقاء سلامت بازار سرمایه سازمان بورس و اوراق بهادار تهیه شده و هدف آن، سادهسازی مفاهیم حقوقی، افزایش شفافیت و توانمندسازی مخاطبان بازار سرمایه در دفاع از حقوقشان است. در همین خصوص «پرداخت سود توسط ناشران اوراق بهادار»، یکی از پایهایترین و درعینحال پرچالشترین مفاهیم برای سهامداران است و به همین دلیل، ابتدا به آن پرداخته شده است. سرفصلهای زیرمجموعه این موضوع در ۴ شماره متوالی که در ادامه معرفی خواهد شد، مسیر حقوقی مرتبط با دریافت سود را از تعریف و تقسیم تا پیگیری قانونی آن دنبال میکند:
۱- مفاهیم پایه سود سهام؛
۲- فرآیند پرداخت سود؛
۳- تخلفات و روشهای گزارش آن؛
۴- پیگیری حقوقی و هشدار به ناشران.
آنچه در ادامه میخوانید، ابتدا متن دریافتی از اداره پیشگیری از ناهنجاریها و ارتقاء سلامت بازار سرمایه سازمان بورس و اوراق بهادار است که بدون دخل و تصرف ارائه میشود؛ سپس یادداشتی تحریری از سوی ماهنامه با عنوان «قانون به زبان ساده» با هدف تبیین سادهتر و کاربردیتر مفاهیمی که معرفی شده، آمده است. لازم است از همکاری اداره پیشگیری از ناهنجاریها و ارتقاء سلامت بازار سرمایه در سازمان بورس و اوراق بهادار در تهیه این گزارش تشکر کنیم.
ازآنجاکه در شماره قبلی ماهنامه «بورس» به «تخلفات و روشهای گزارش آن» پرداخته شد، در این شماره به «پیگیری حقوقی و هشدار به ناشران» خواهیم پرداخت.
مطابق ماده ۳۶ قانون بازار اوراق بهادار، اختلافات بین کارگزاران، بازارگردانان، کارگزار/ معاملهگران، مشاوران سرمایهگذاری، ناشران، سرمایهگذاران و سایر اشخاص ذیربط ناشی از فعالیت حرفهای آنها، در صورت عدم سازش در کانونها توسط «هیئت داوری» رسیدگی میشود.
همچنین بر اساس ماده ۱۵ قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید، درصورتیکه ناشران اوراق بهادار در فرآیند پرداخت سود سهام مرتکب نقض قوانین و مقررات گردند، سهامداران میتوانند با طرح دعوا در هیئت داوری قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، مبلغ سود و خسارات وارده را مطالبه نمایند که آرای صادره توسط مرجع مذکور از طریق اجرای احکام دادگاهها قابل اجرا خواهد بود.
سهامداران جهت طرح دعوای حقوقی مطالبه سود سهام در ابتدا باید نزد کمیته سازش کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار یا کانون نهادهای سرمایهگذاری ایران، اقدام به طرح «درخواست سازش» نموده و در صورت عدم حصول سازش، دادخواست خود را به دبیرخانه هیئت داوری تقدیم نمایند که فرآیند مربوط به هر مرحله در ادامه آمده است؛
مطابق مصوبات هیئتمدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، اختلافات تشکلهای خود انتظام ازجمله بورسها، بازارهای خارج از بورس، شرکت سپردهگذاری مرکزی و کانونها و یا آندسته از فعالان بازار اوراق بهادار که فاقد کانون مربوطه میباشند، در کمیته سازش کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار مطرح و حلوفصل میشود. همچنین اختلافات کلیه نهادهای مالی ازجمله شرکتهای سرمایهگذاری، شرکتهای هلدینگ، شرکتهای تأمین سرمایه، انواع صندوقهای سرمایهگذاری و سایر نهادهای سرمایهگذاری در کمیته سازش کانون نهادهای سرمایهگذاری ایران مطرح و حلوفصل میشود.
مطابق مقررات مندرج در دستورالعمل فرآیند سازش در کانونهای موضوع قانون بازار اوراق بهادار، در مواردی که خواهان و خوانده عضو کانونهای مختلف باشند، درخواست سازش در کانونی که خوانده در آن عضویت دارد، طرح میگردد و در صورتی که صرفاً یکی از طرفین دارای کانون باشد، درخواست سازش در همان کانون و در شرایطی که طرفین فاقد کانون باشند در کمیته سازش کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار طرح میگردد. خواهان باید با مراجعه به تارنمای رسمی کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار به آدرس اینترنتی www.seba.ir درخواست خود را ثبت نمایند.
پس از ثبت درخواست سازش، کمیته در حضور عضو ناظر سازمان بورس مبادرت به برگزاری جلسه نموده و درصورتیکه در جلسه رسیدگی میان خواهان (سهامدار) و خوانده (ناشر) توافق صورت نگیرد، گواهی عدم سازش صادر گردیده و خواهان میبایست ظرف ۶ ماه دادخواست مطالبه سود خود را بهضمیمه گواهی عدم سازش به دبیرخانه هیئت داوری تقدیم نماید.
بنابراین راه ورود به فرآیند رسیدگی به اختلافات و دعاوی حقوقی در بازار سرمایه و صدور آرای قطعی و لازمالاجرا در این خصوص تشکیل پرونده در کمیته سازش کانون مربوطه است. ذکر این نکته نیز ضروری است که طرح درخواست سازش در کمیته سازش کانونها منوط به ثبت شکایت و اعلام تخلف در سامانههای ثبت شکایات و سوتزنی در سامانه دیدهبان سلامت بازار سرمایه نیست و اشخاص میتوانند بهصورت موازی نسبت به طرح شکایت (اعلام تخلف) و طرح درخواست سازش (مطالبه مطالبات مالی) اقدام نمایند.
پس از رسیدگی به موضوع توسط کمیته سازش در کانون مربوطه، چنانچه سهامدار در خصوص پرداخت مبلغ سود با شرکت به توافق نرسد، گواهی عدم سازش توسط کمیته مذکور صادر میشود. سپس سهامدار میتواند دادخواست مطالبه سود سهام را به ضمیمه گواهی عدم سازش از طریق مراجعه به تارنمای رسمی دبیرخانه هیئت داوری به آدرس اینترنتی davari.seo.ir تقدیم نماید. هیئت مذکور مبادرت به بررسی موضوع نموده و در صورت ذیحقی خواهان، علیه ناشر حکم به پرداخت سود اوراق بهادار صادر مینماید که آرای صادره توسط مرجع مذکور از طریق اجرای احکام دادگاهها و مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی قابلاجرا خواهد بود.
در راستای دریافت تمام و کمال سود پرداختنشده و همچنین خسارات وارده از این تخلف شرکت، همچنین در راستای جلوگیری از صرف هزینه و اتلاف وقت، سهامداران باید چند نکته را موردتوجه قرار دهند؛
الف) سهامدارانی که سود سهام ایشان در مهلت مقرر قانونی پرداخت نشده، علاوه بر حق دریافت اصل سود متعلقه میتوانند خسارات ناشی از تخلف شرکت در پرداخت بهموقع سود را نیز مطالبه نمایند. در این راستا، دادخواست حقوقی ارائهشده به هیئت داوری باید متضمن مطالبه اصل سود پرداخت نشده و خسارات ازجمله (خسارت تأخیر تأدیه، خسارات دادرسی مانند هزینه ثبت و دادخواست و حقالوکاله وکیل، هزینه کارشناس رسمی و …) باشد، در غیر این صورت هیئت داوری صرفاً نسبت به صدور حکم محکومیت به پرداخت اصل سود پرداخت نشده اقدام مینماید.
ب) سهامدارانی که خواهان دریافت خسارت تأخیر تأدیه میباشند باید نسبت به مطالبه قبلی سود سهام از ناشر اوراق بهادار اقدام نموده باشند. در این خصوص لازم به ذکر است در رویه فعلی، طرح درخواست سازش در کمیته سازش کانون مربوطه، مطالبه خسارت تأخیر تأدیه محسوب میگردد و در صورت عدم سازش، هیئت داوری مبدأ زمانی محاسبه خسارت تأخیر تأدیه را زمان طرح درخواست سازش قرار میدهد. البته لازم به ذکر است مطالبه خسارت تأخیر تأدیه از طرق دیگر نظیر ارسال اظهارنامه رسمی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نیز امکانپذیر است.
سخنی با مدیران ناشران اوراق بهادار
با عنایت به اینکه طرح دعاوی حقوقی منجر به تحمیل خسارت به سهامداران میگردد و درنهایت با صدور رأی هیئت داوری، ناشر اوراق بهادار ملزم به جبران خسارات میگردد، لذا ضروری است بهمنظور حفظ حقوق سهامداران شرکت به پرداخت بهموقع سود سهام اهتمام ویژه ورزیده تا از طرح دعاوی علیه ناشر جلوگیری به عمل آید.
در شماره قبل درباره «تخلفات ناشران در پرداخت سود» و «راههای گزارش تخلفات ناشران به سازمان بورس و اوراق بهادار» صحبت کردیم. در این شماره میخواهیم بدانیم اگر شرکت سود سهام را دیر پرداخت کند یا پرداخت نکند، سهامداران چه مسیر قانونی برای دریافت اصل سود و خسارت تأخیر پیش رو دارند. درواقع گاهی شرکتها سود سهام را سر وقت نمیپردازند یا اختلافی میان سهامدار و شرکت پیش میآید. قانون برای این شرایط، دو مرحله مشخص کرده است:
در چهارمین بخش از سلسله مطالب «سواد حقوقی سرمایهگذاران» با موضوع «سود سهام»، تمرکز ما بر مسیر حقوقی پیگیری مطالبات و هشدارهای مهم به ناشران بوده است. در مواردی که شرکتها سود مصوب مجمع را در مهلت مقرر پرداخت نمیکنند، قانونگذار امکان پیگیری قضایی را فراهم کرده است.
مسیر قانونی مطالبه سود سهام و خسارت تأخیر تأدیه شامل دو مرحله است. اگر در مرحله اول که ثبت درخواست سازش در کمیته سازش میباشد، توافقی صورت نگیرد، مرحله دوم یعنی ثبت دادخواست در هیئت داوری پیش روی شماست.
مطالب این شماره، روند شکایت در «هیئت داوری»، «ثبت درخواست سازش» و «دریافت خسارت تأخیر تأدیه» را توضیح میدهد. این مسیر اگرچه قانونی و قابلاتکا است، اما به اطلاعات دقیق درباره فرآیند پیگیری، مدارک و مهلتها نیاز دارد که در این بخش با جزئیات بررسی شدهاند.
در انتها نیز، «سخنی با مدیران ناشران» آورده شده است که نقش پیشگیرانه و هشداردهنده برای مدیران شرکتها دارد. رعایت قانون، پرداخت بهموقع سود و احترام به حقوق سهامداران، نه فقط وظیفهای اخلاقی، بلکه الزام قانونی است. با اطلاع دقیق از فرآیند پیگیری موضوع و مدارک لازم، سهامداران میتوانند حقوق خود را دریافت کنند و شرکتها هم از هزینه و مشکلات قانونی جلوگیری کنند.
