ظهور رمزدارایی‌ها، فرصت‌ها و چالش‌های آن برای بورس‌های اوراق بهادار/از پیدایش تا توسعه جهانی
دکتر حمید اسکندری
کارشناس مسئول واحد تحقیق و توسعه بورس تهران
ماهنامه «بورس»، گزارش جامع بورس تهران را با عنوان «ظهور رمزدارایی‌ها، فرصت‌ها و چالش‌های آن برای بورس‌های اوراق بهادار» در دو شماره ارائه خواهد کرد. در این شماره، مفاهیمی مانند «تعریف دارایی‌های دیجیتال و انواع آن» و «روند رشد و توسعه رمزارزها در جهان» بررسی شده و همچنین نگاهی اولیه به تأثیر این دارایی‌ها بر بازارهای مالی سنتی می‌شود.
در شماره بعدی، به موضوعاتی همچون «چگونگی مواجهه بازارهای سرمایه با رمزارزها»، «وضعیت رمزارزها و فناوری‌های نوین در ایران» و در نهایت «جمع‌بندی و تحلیل آینده این حوزه» پرداخته خواهد شد. این گزارش تلاش دارد ضمن معرفی رمزدارایی‌ها، فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌روی بازارهای مالی را در این حوزه بررسی کند.
مقدمه
از معاملات ساده کاغذی در گذشته تا معاملات پیچیده امروزی، بازارهای مالی مسیری طولانی را طی کرده‌اند. شکل معاملات در گذر زمان تغییر کرده اما در سه مقطع تحولات بزرگی وجود داشته است. اولین تحول شگرف، زمانی آغاز شد که کامپیوترها وارد بازارهای مالی شدند و در فرآیندهای مختلف از انجام تجزیه و تحلیل برای معاملات گرفته تا تسویه و پایاپای به کار گرفته شدند. تحول بعدی مربوط به ظهور اینترنت بود که معاملات آنلاین را به همراه خود آورد و معامله‌گران توانستند از نقاط مختلف جهان، تصمیم‌های معاملاتی خود را اجرا کنند. در این دوره استفاده از انواع معاملات هوشمند الگوریتمی به علت قدرتمندتر شدن کامپیوترها رواج پیدا کرد. آخرین تحول یا انقلابی که به‌طور اساسی روش‌های انجام معاملات را دگرگون کرد، فناوری بلاکچین۱ است. این فناوری به‌عنوان پایه و اساس رمزارزهایی۲ مانند بیت‌کوین۳ شناخته می‌شود. مزیت‌های متعدد رمزارزها، همچون امکان انجام معاملات ۲۴ ساعته در هفت روز هفته، امکان تسویه آنی و دسترسی به معاملات از تمام نقاط دنیا منجر به استقبال سرمایهگذاران از این نوع جدید از دارایی‌ها و درنتیجه ظهور هزاران رمزارز و شرکت‌های صرافی در بازارهای مالی شده است. البته سرویس‌های مبتنی بر فناوری بلاکچین محدود به رمزارزها نشده و طیف متنوعی از دارایی‌های دیجیتال یا همان دارایی‌های مبتنی بر بستر بلاکچین در دسترس عموم قرار گرفته و استقبال از این دارایی‌های نوظهور منجر به جذب انبوه سرمایهگذاران به این بازار شده است. در چنین شرایطی بورس‌های اوراق بهادار به‌منظور مواجهه با شرایط جدید اقداماتی همچون راه‌اندازی صندوق‌های قابل معامله رمزارز، مشتقات رمزارز و … را انجام داده‌اند. بورس‌ها درواقع تلاش کردند که با ارائه محصولات مالی جدید، سرمایهگذاران را در بازار سرمایه حفظ کرده و از سرعت انتقال آنها به بازار رقیب بکاهند. شایان ذکر است تحولات یادشده محدود به کشورهای توسعه‌یافته نیست و ایران نیز در حال تجربه شرایط مشابهی است. در حال حاضر، تعداد زیادی از سرمایهگذاران در ایران به بازار رمزارزها علاقمند شده و اقدام به سرمایه‌گذاری در این بازار کرده‌اند. با توجه به اهمیت این موضوع، در این گزارش تلاش شده تا مفهوم و انواع دارایی دیجیتال بیان شده، سپس چگونگی رشد و توسعه این دارایی‌ها با تکیه بر منابع آماری بررسی شود. علاوه بر این، اقدامات انجام‌شده توسط بورس‌های اوراق بهادار و کارگزاران برای مواجهه با شرایط جدید در دنیا شرح داده شود.
۱- تعریف دارایی‌های دیجیتال و انواع آن
دارایی‌های دیجیتال با پیشرفت تکنولوژی و ادغام آن در زندگی روزمره ما، اهمیت و ارزش فزاینده‌ای یافته‌اند. این دارایی‌ها با ارائه قابلیت‌های جدید، در حال تغییر شکل اقتصادهای سنتی و تعاملات اجتماعی هستند. در این راستا برای درک بهتر نقش آنها در بازارهای مالی در اولین گام، ارائه تعریف و درکی دقیق از آنها ضروری است. برای دارایی‌های دیجیتال تعاریف متعددی مطرح شده اما در یک تعریف کلی می‌توان دارایی‌های دیجیتال را به شرح زیر تعریف کرد:
دارایی دیجیتال به هرگونه اطلاعات یا محتوایی گفته می‌شود که به‌صورت الکترونیکی تولید و ذخیره شده و دارای ارزش اقتصادی یا کاربردی باشد. برخی دارایی‌های دیجیتال، مانند برند یک شرکت، می‌توانند دارای ارزش مادی یا معنوی باشند. برخی دیگر ممکن است فقط برای خالق یا یک نفر ارزشمند باشند، مانند عکس خانوادگی در تلفن همراه که در یک گردهمایی گرفته شده است. گروهی دیگر ممکن است برای مخاطبان بسیار گسترده‌تری ارزشمند باشند.
بر اساس این تعریف، انواع متنوعی از دارایی‌های دیجیتال وجود دارد. داده‌ها۵، تصاویر، ویدئوها، محتوای نوشتاری۶ و سایر موارد مشابه، از مدت‌ها پیش به‌عنوان دارایی‌های دیجیتال با حقوق مالکیت شناخته شده‌اند؛ اما دارایی‌های دیجیتال محدود به این موارد نیستند. در ادامه برخی از شناخته‌شده‌ترین آنها ارائه شده است:
عکس‌ها
نوشته‌ها۷
ایمیل‌ها۸
لوگوها۹
سندها۱۰
حساب‌های شبکه‌های اجتماعی۱۱
صدا/موسیقی۱۲
حساب‌های بازی۱۳
انیمیشن‌ها۱۴
محتوی۱۵
کتاب‌ها
ویدئوها
در گذشته، مفهوم دارایی دیجیتال به داده‌ها و اسناد دیجیتالی محدود می‌شد؛ اما با ظهور بلاکچین و بیت‌کوین، مفهوم دارایی‌های دیجیتال متحول شد. این فناوری نوآورانه امکان تبدیل هر نوع داده دیجیتالی به یک دارایی قابل‌مبادله را فراهم کرد و طیف وسیعی از دارایی‌های دیجیتال جدید را بر پایه بلاکچین و فناوری‌های مشابه پدید آورد. در این راستا نهادهای مالی برای شفافیت بیشتر اقدام به ارائه تعاریف تخصصی‌تری برای دارایی‌های دیجیتال به شرح زیر کرده‌اند:
– کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC):
هر نمایش دیجیتال از ارزش۱۶ که به‌صورت رمزنگاری‌شده بر روی یک دفتر کل توزیع شده۱۷ همچون بلاکچین یا فناوری مشابه ثبت شده باشد، به‌عنوان یک دارایی دیجیتال شناخته می‌شود. یک دارایی دیجیتال به‌صورت الکترونیکی ذخیره می‌شود و دارای قابلیت ثبت مالکیت، خرید، فروش یا مبادله است.
– تعریف اتحادیه اروپا (MiFID II):
دارایی‌های دیجیتال، نمایش‌های دیجیتالی ارزش یا حقوق قراردادی هستند که با استفاده از رمزنگاری محافظت می‌شوند و ممکن است از نوعی فناوری دفتر کل توزیع‌شده استفاده کنند و می‌توان آنها را به‌صورت الکترونیکی ذخیره، انتقال یا معامله کرد.
بر اساس تعاریف تخصصی یادشده، مهم‌ترین دارایی‌های دیجیتال را می‌توان به شرح شکل ۱ برشمرد:
هر یک از این دارایی‌ها دارای ویژگی‌های خاص به خود هستند که در ادامه بیان شده است.
– رمزارزها۱۸:
رمزارز بهطورکلی به‌عنوان یک دارایی دیجیتال تعریف می‌شود که از رمزنگاری برای تأمین امنیت تراکنش‌ها و کنترل ایجاد واحدهای جدید استفاده می‌کند. این دارایی‌ها معمولاً در یک دفترکل توزیع شده (مانند بلاکچین) ثبت و به‌واسطه شبکه‌ای از رایانه‌ها تأیید و تأمین می‌شوند. رمزارزها تنوع بسیار زیادی دارند و هرکدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. برخی از معروف‌ترین رمزارزها عبارتند از: بیت کوین، اتریوم۱۹، ریپل۲۰ و لایت‌کوین۲۱٫ بیت‌کوین به‌عنوان اولین و شناخته‌شده‌ترین رمزارز، بیشتر به‌عنوان یک ابزار ذخیره ارزش و همچنین پرداخت استفاده می‌شود. اتریوم، به‌عنوان پلتفرمی برای توسعه قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز، کاربردهای بسیار گسترده‌تری دارد. رمزارزهای دیگر مانند ریپل و لایت‌کوین نیز به‌عنوان ابزار پرداخت و انتقال سریع مورد استفاده قرار می‌گیرند. رمزارزها مزایای بسیاری را نسبت به سیستم‌های مالی سنتی ارائه می‌دهند. ازجمله این مزایا می‌توان به امنیت بالا، سرعت و هزینه پایین تراکنش‌ها، شفافیت، دسترسی جهانی و نامتمرکز بودن، اشاره کرد. با وجود تمام مزایای رمزارزها، این دارایی‌های دیجیتال با چالش‌ها و انتقاداتی نیز همراه هستند. نوسانات شدید قیمت، ریسک از دست رفتن تمام سرمایه، استفاده در فعالیت‌های غیرقانونی مانند پولشویی و تأمین مالی تروریسم و عدم وجود مقررات مشخص در بسیاری از کشورها، ازجمله مهم‌ترین چالش‌های رمزارزها هستند. همچنین، مصرف بالای انرژی در فرآیند استخراج برخی از رمزارزها نیز مورد انتقاد قرار گرفته است.
– توکن‌های غیرقابل‌تعویض۲۲:
توکن غیرقابل‌تعویض یک شناسه دیجیتال منحصربه‌فرد است که با استفاده از فناوری دفتر کل توزیع‌شده ثبت و می‌تواند برای تأیید اصالت و مالکیت یک حق یا دارایی مرتبط استفاده شوند. به‌عبارت‌دیگر توکن غیرقابل تعویض، واحد دیجیتالی منحصربه‌فردی است که در بستر بلاکچین ثبت شده و مالکیت یک دارایی دیجیتال خاص را نشان می‌دهد. اولین توکن غیرقابل تعویض معروف با نام کوانتوم۲۳ توسط کوین مک‌کوی۲۴
در سال ۲۰۱۴ بر بستر اتریوم رونمایی شد. پس از گذشت تنها چهار سال از ایجاد اولین توکن غیرقابل تعویض، یعنی در سال ۲۰۱۸، ارزش بازار این نوع از دارایی‌ها به حدود ۰/۲ میلیارد دلار رسید. پس‌ازآن نیز روند رشد توکن‌های غیرقابل‌تعویض ادامه پیدا کرد و در سال ۲۰۲۳ به حدود ۴۹ میلیارد دلار رسید. پیش‌بینی‌ها به شرح شکل ۲ نشان می‌دهد که در سال ۲۰۳۲ ارزش بازار این توکن‌ها به بیش از ۳۴۰ میلیارد دلار خواهد رسید.
– توکن اوراق بهادار۲۵:
توکن اوراق‌بهادار، یک دارایی دیجیتال است که بر روی بستر بلاکچین ایجاد می‌شود و نشان‌دهنده مالکیت یا حقوق مشخصی بر یک دارایی یا یک شرکت است. این توکن‌ها امکان استفاده از روش‌های تأمین مالی در فضای دیجیتال را فراهم کرده‌اند. شرکت‌ها می‌توانند با وثیقه کردن سهام خزانه خود یا سایر دارایی‌های فیزیکی شرکت و بدون فروش آنها، با استفاده از فناوری بلاکچین و قراردادهای هوشمند، اقدام به تأمین مالی با انتشار توکن اوراق بهادار بر بستر بلاکچین کنند. این توکن‌ها به‌صورت ۲۴ ساعته و در تمام روزهای سال با پول ملی، ارزهای معروف (همچون دلار و یورو) یا رمزارزها قابل معامله هستند. انجام معاملات این توکن‌ها تنها در پلتفرم‌های دیجیتال یعنی پلتفرم‌های فعال بر بستر بلاکچین یا بورس‌های دیجیتال امکان‌پذیر است. به‌عبارت‌دیگر با توجه به ماهیت دیجیتالی این توکن‌ها، امکان انجام معاملات آنها در بورس‌های اوراق بهادار فعلی وجود ندارد. به‌منظور انتشار توکن اوراق‌بهادار، ناشران از خدمات مشاوران استفاده کرده و اطلاعات مورد نیاز برای توکن‌سازی و مدل‌سازی توکن را کسب می‌کنند. سپس با ارسال مدارک موردنیاز کمیسیون بورس و اوراق بهادار مجوز لازم را دریافت می‌کنند. پس‌ازآن می‌توانند اقدام به عرضه اولیه توکن‌ها در بستر بلاکچین کنند. ناشران در فرآیند انتشار توکن‌ها دارای توانایی تنظیم حقوق خریداران با استفاده قراردادهای هوشمند هستند؛ بنابراین می‌توان بیان کرد که این توکن‌ها برخلاف سهام یا اوراق قرضه شرکتی از انعطاف‌پذیری بالایی برخوردار هستند. از نمونه‌های توکن‌های اوراق‌بهادار می‌توان به توکن‌های اوراق قرضه و توکن سهام به شرح زیر اشاره کرد:
۱- توکن اوراق قرضه۲۶ (اوراق قرضه دیجیتال ۲۷):
اوراق قرضه دیجیتال مشابه اوراق قرضه سنتی هستند و هدف هر دو ارائه بازدهی کم‌ریسک و اندک به سرمایهگذاران است. هر دو نوع اوراق قرضه، تابع قوانین و مقررات بازار سرمایه هستند. بااین‌حال، در مورد اوراق قرضه دیجیتال، کل فرآیند انتشار، معامله و تسویه اوراق قرضه از طریق بستر بلاکچین انجام می‌شود. این قابلیت، کل فرآیند را نسبت به اوراق قرضه سنتی ساده‌تر و کارآمدتر فراهم کرده و برای ناشر سرعت بیشتر و هزینه کمتر را به ارمغان آورده است. اولین اوراق قرضه دیجیتال دنیا توسط بانک جهانی منتشر شد و توانست تأمین مالی به ارزش ۱۱۰ میلیون دلار را با موفقیت انجام دهد. پس از این عرضه موفق، انتشار این توکن‌ها در بازارهای مالی آغاز شد. به‌عنوان نمونه‌ای موفق از انتشار موفق اوراق قرضه دیجیتال می‌توان به انتشار این توکن‌ها در بورس دیجیتال سوئیس اشاره کرد. در زمان تدوین این گزارش، در این بورس بیش از ۶۰ توکن اوراق قرضه در بستر بلاکچین در دسترس سرمایهگذاران قرار داشت.
با توجه به رشد سریع فناوری بلاکچین، افزایش علاقه سرمایهگذاران به دارایی‌های دیجیتال و همچنین توکن‌سازی شدن تنها ده میلیارد دلار از ۱۴۰ تریلیون دلاری اوراق قرضه موجود در دنیا، محتمل است که بازار توکن‌های اوراق قرضه در آینده‌ای نزدیک به‌سرعت گسترش یابد. کشورهایی همچون ایالات متحده، استرالیا، انگستان، سوئیس و آلمان در حال سرمایه‌گذاری در این حوزه هستند و برخی به‌صورت سندباکس۲۸
این نوع توکن‌ها را عرضه کرده‌اند و در صورت ارزیابی موفق، استفاده از این نوع توکن توسعه پیدا خواهد کرد.
۲- توکن سهام۲۹:
توکن‌سازی سهام، روشی نوین و جذاب برای جذب سرمایه است که در آن معمولاً یک شرکت سهام عادی خود را وثیقه قرار داده و در ازای هر سهم توکن‌سهام در پلتفرم دیجیتال منتشر می‌کند. می‌توان هر توکن را معادل یک سهم وثیقه‌شده تعریف کرد یا اینکه هر توکن را معادل بخش مشخصی از سهم، مثلاً یک‌هزارم سهم در نظر گرفت. به‌صورت کلی توکن‌سازی سهام، فرآیندی شامل ارزیابی شرکت، طراحی توکن، ساخت قرارداد هوشمند۳۰، عرضه اولیه توکن و انجام معاملات ثانویه است. در این فرآیند، قرارداد هوشمند به‌صورت نرم‌افزاری بر بستر بلاکچین است که پس از کنترل قوانین و مقررات به‌صورت خودکار انجام معاملات توکن‌ها را تأیید و نهایی می‌کند. علاوه بر این در فرآیند یادشده توافق‌نامه‌ای با نام توافق‌نامه وثایق۳۱
تعریف می‌شود که در آن حقوق طرفین حاضر در فرآیند توکن‌سازی و حقوق سرمایهگذاران مانند حق شرکت در مجامع، دریافت سود تقسیمی و… تعریف می‌شود.
به‌عنوان اولین نمونه‌ی موفق که توانست مجوز انتشار توکن سهام را از کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده امریکا دریافت کند، می‌توان به اخذ مجوز انتشار توکن سهام در سال ۲۰۲۰ میلادی توسط شرکت دیجیتال آی‌ان‌ایکس۳۲
اشاره کرد. این شرکت توانست در عرضه اولیه موفق خود ۱۳۰ میلیون توکن با قیمت ۰/۹ دلار به فروش برساند. البته این توکن‌ها تنها به سرمایهگذاران حرفه‌ای مجاز عرضه شد و سرمایهگذاران خرد امکان خرید نداشتند. پس از پایان عرضه اولیه، معاملات ثانویه توکن‌ها از جولای سال ۲۰۲۱ میلادی آغاز شد. برای خریداران این توکن‌ها حق رأی تعریف نشده بود و آنها نمی‌توانستند در مجامع شرکت کنند. البته برای آنها دو مزیت در نظر گرفته شده است. اولین مزیت تخصیص ۴۰ درصد خالص جریان نقد عملیاتی شرکت۳۳
به دارندگان این توکن‌ها است. این عدد به‌صورت سالانه بر اساس صورت‌های مالی حسابرسی‌شده محاسبه می‌شود. نکته قابل توجه این است که اگر جریان نقد عملیاتی تجمیعی تعدیل‌شده شرکت مقدار مثبتی نباشد، به دارندگان این توکن‌ها هیچ مبلغی پرداخت نخواهد شد. بررسی‌ها نشان داده از سال ۲۰۲۱ تا ۳۱ مارس ۲۰۲۴ میلادی، هرساله جریان نقد این شرکت منفی بوده و در این سال‌ها به دارندگان توکن‌ها مبلغی پرداخت نشده است. البته مزیت دیگر این توکن‌ها برای دارندگان آنها، امکان استفاده از تخفیف ۱۰ درصدی کارمزد معاملات انجام‌شده در پلتفرم معاملات ارائه‌شده توسط این شرکت است. در این پلتفرم امکان معامله توکن‌های اوراق بهادار شرکت‌ها به همراه امکان معامله چند رمزارز منتخب وجود دارد. شایان ذکر است توکن اوراق بهادار حاضر در این پلتفرم محدود به این شرکت نیست و توکن‌های اوراق‌بهادار قابل معامله سایر شرکت‌ها در این پلتفرم به شرح شکل ۳ است:
پس از عرضه توکن شرکت آی‌ان‌ایکس، توکن سهام شرکت تسلا در این پلتفرم عرضه شد. شرکت تسلا به‌منظور انجام فرآیند مربوط به انتشار توکن‌ها یک شرکت واسط (SPV) با نام است‌بکد۳۴
به‌عنوان زیرمجموعه خود تأسیس کرد. این شرکت واسط اقدام به جمع‌آوری منابع مالی از خریداران کرده و با استفاده از این منابع، اقدام به خرید سهام عادی شرکت تسلا کرد. سهام خریداری‌شده در یک بانک با نام این‌کر۳۵
وثیقه شده و در ازای هر سهم یک توکن تعریف و در پلتفرم آی‌ان‌ایکس در اختیار سرمایهگذاران قرار گرفت. هم در مرحله گردآوری منابع مالی و هم در بازار ثانویه تنها سرمایهگذاران حرفه‌ای۳۶
مجاز به فعالیت بودند و این توکن‌ها نیز در دسترس سرمایهگذاران خرد قرار نگرفته است. نماد معاملاتی سهام تسلا در بورس نزدک TSLA و نماد توکن قابل معامله آن در این پلتفرم bTSLA نام دارد. توکن‌های منتشر‌شده فاقد سررسید بوده و هیچ نوعی از بهره را به خریداران پرداخت نمی‌کنند. این توکن‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که قیمت سهام تسلا در بورس نزدک (قیمت مبنا) را ردگیری کنند. به‌منظور نزدیک شدن قیمت سهام و توکن تسلا به یکدیگر از سرمایهگذاران مجاز (۳۷AP) استفاده شده است. این سرمایهگذاران می‌توانند در روزهای معاملاتی اقدام به صدور و ابطال توکن‌ها کنند.
پس از عرضه توکن‌های شرکت تسلا، توکن شرکت‌های مایکروسافت، گوگل، ان‌ویدیا و گیم استاپ نیز توسط این نهاد واسط پذیره‌نویسی و عرضه شد. هم‌اکنون توکن این شرکت‌ها نیز در پلتفرم آی‌ان‌ایکس در دسترس سرمایهگذاران حرفه‌ای قرار دارد. بررسی جزئیات توکن‌های حاضر در این پلتفرم نشان می‌دهد که معاملات این توکن‌ها در این پلتفرم ناچیز است و تاکنون نقدشوندگی مناسبی در این بازار ایجاد نشده است. برای شفافیت بیشتر موضوع، جزئیات مربوط به معاملات ۲۴ ساعت گذشته توکن‌های حاضر در این پلتفرم (تاریخ ۲۵ آذرماه ۱۴۰۳) در جدول ۱ نشان داده شده است.
همان‌طور که پیش‌تر بدان اشاره شد در پلتفرم آی‌ان‌ایکس امکان معامله برخی رمزارزها نیز وجود دارد. آمار منتشر‌شده در بخش معاملات رمزارزها در این پلتفرم نیز، نشان از نقدشوندگی اندک رمزارزها در این پلتفرم معاملاتی دارد.
علاوه بر INX، پلتفرم‌های دیگری نظیر tZERO، Openfinance و Texture Capital نیز موفق به دریافت مجوز از کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده (SEC) برای انتشار و انجام معاملات توکن‌های اوراق بهادار شده‌اند. بااین‌حال، در تارنمای این پلتفرم‌ها اطلاعاتی درباره تعداد توکن‌های اوراق بهادار منتشره و آمار مربوط به معاملات آنها در دسترس عموم قرار نگرفته است.
انتشار توکن‌های اوراق بهادار محدود به سهام شرکت‌های عمومی نیست و بسترسازی برای استفاده شرکت‌های خصوصی از این فضای جدید نیز آغاز شده است. به‌عنوان نمونه‌ای موفق از توکن‌سازی سهام شرکت‌های خصوصی می‌توان به انتشار توکن شرکت آکتیوناریات۳۸ در بورس دیجیتال سوئیس اشاره کرد. شرکت آکتیوناریات یک شرکت خصوصی است که توکن‌های آن بر بستر اتریوم منتشر شد و در سال ۲۰۲۳ در بورس دیجیتال سوئیس معامله شد. البته نام این شرکت هم‌اکنون در فهرست توکن‌های قابل معامله بورس دیجیتال سوئیس به چشم نمی‌خورد و ظاهراً معامله توکن‌های این شرکت خصوصی محدود به سال ۲۰۲۳ بوده است.
– توکن کاربردی۳۹ (ابزاری): این نوع از توکن‌ها دسترسی به محصولات، خدمات یا قابلیت‌های خاصی در یک اکوسیستم بلاکچینی را فراهم می‌کنند. نکته قابل‌توجه این است که این توکن‌ها از نوع توکن سرمایه‌گذاری شناخته نمی‌شوند. این توکن‌ها دارای طیف گسترده‌ای هستند و در یک طبقه‌بندی کلی برای آنها چهار نوع اصلی به شرح زیر تعریف شده است:
۱- توکن خدمات۴۰: به‌عنوان یک نمونه موفق از توکن خدمات می‌توان به توکن فایل‌کوین اشاره کرد. فایل‌کوین۴۱ یک شبکه‌ی ذخیره‌سازی اطلاعات غیرمتمرکز است که به کاربران امکان می‌دهد داده‌های خود را از سراسر جهان در این بستر ذخیره کنند. هر شخصی می‌تواند با استفاده از هارد دیسک خود، فضای ذخیره‌سازی خود را در شبکه فایل‌کوین به اشتراک بگذارد و در ازای آن توکن فایل کوین دریافت کند. حال چنانچه به هر دلیلی اطلاعات ذخیره‌شده شخص بر روی هارد دیسکش از بین برود، شخص می‌تواند با پرداخت توکن فایل کوین به‌صورت رایگان اطلاعات خود را بازیابی کند. سایر اشخاصی که قصد ذخیره‌سازی اطلاعات خود بر روی این شبکه‌ی قابل‌اطمینان را دارند، می‌توانند با خرید فایل کوین از مزایای این سیستم استفاده کنند.
۲- توکن مالی۴۲: این نوع از توکن کاربردی، معمولاً برای ارائه خدمات خاص در یک پلتفرم یا اکوسیستم مالی استفاده می‌شوند. یکی از نمونه‌های موفق این نوع توکن‌ها، بایننس کوین۴۳ است که توسط صرافی بایننس ایجاد شده است. دارندگان این توکن از تخفیف در کارمزدهای معاملاتی صرافی بایننس بهره‌مند می‌شوند. به عبارت ساده‌تر، هرچه تعداد BNB شخص بیشتر باشد، هزینه کمتری برای معاملات پرداخت می‌کند. ازآنجایی‌که این نوع توکن‌ها به دارندگان خود دسترسی به خدمات یک صرافی رمزارز را می‌دهند، گاهی اوقات به آنها توکن‌های صرافی۴۴ نیز گفته می‌شود.
۳- توکن راهبری یا حاکمیتی۴۵: یکی دیگر از کاربردهای جالب توکن‌ها، برای اهداف حاکمیتی است. این توکن‌ها به دارندگان خود حق رأی می‌دهند تا در مورد برخی موضوعات در شبکه بلاکچینی تصمیم‌گیری کنند. این توکن‌ها به اعضای شبکه اجازه می‌دهند تا از طریق رأی خود در مورد پیشنهاد تغییرات در شبکه تصمیم‌گیری کنند و از تجمیع قدرت تصمیم‌گیری در یک گروه کوچک متمرکز جلوگیری کنند. مثالی از کاربرد این نوع توکن، سازمان‌های مستقل غیرمتمرکز (۴۶DAO) است که فعالیت آنها از نوع همکاری‌های مجازی است. این سازمان‌ها به علت نوظهور بودن هنوز در بسیاری از کشورها مشمول قوانین و مقررات مشخصی نیستند، بنابراین به‌عنوان یک نهاد حقوقی شناخته نشده و امکان ثبت رسمی آنها به‌عنوان شرکت یا سازمان وجود ندارد. این سازمان‌ها به‌طورمعمول بر بستر بلاکچین تشکیل می‌شوند و قوانین و مقررات آنها در قراردادهای هوشمند تعریف می‌شود. در این سازمان‌ها به جای سهام، از توکن‌های حاکمیتی استفاده می‌شود. این توکن‌ها نشان‌دهنده مشارکت فرد در سازمان است و به او حق رأی در تصمیم‌گیری‌های مهم می‌دهد. این توکن‌ها لزوماً نشان‌دهنده مالکیت بخشی از سازمان نیستند و ممکن است ارزش آنها به‌صورت مستقیم با دارایی‌های سازمان مرتبط نباشد. توکن‌های حاکمیتی معمولاً در بازارهای رمزنگاری قابل خرید و فروش هستند و ارزش آنها بر اساس عوامل مختلفی مانند عرضه و تقاضا و کاربرد توکن تعیین می‌شود. یک نمونه از این سازمان‌ها، میکردائو نام دارد. این سازمان توکن حاکمیتی جداگانه به نماد MKR منتشر کرده است. دارندگان این توکن می‌توانند در رأی‌گیری‌ها در مورد تصمیمات مربوط به میکردائو۴۷ مشارکت کنند.
۴- توکن‌های رسانه و سرگرمی۴۸: این توکن یک کاربرد نوآورانه از فناوری بلاکچین است که در حال دگرگون کردن نحوه‌ی تعامل مردم با محتوا و سازندگان آن است. این توکن‌ها به کاربران امکان می‌دهند تا به‌صورت مستقیم از سازندگان محتوا حمایت کنند، در تصمیم‌گیری‌های مربوط به محتوا شرکت کرده و از مزایای ویژه و دسترسی‌های منحصربه‌فردی بهره‌مند شوند. یکی از نمونه‌های بارز این توکن‌ها، بت (۴۹BAT) است که به کاربران اجازه می‌دهد تا با مشاهده تبلیغات، توکن کسب کنند و سپس این توکن‌ها را برای حمایت از وب‌سایت‌ها و محتواهایی که دوست دارند، استفاده کنند. این مدل نه‌تنها به کاربران کنترل بیشتری بر محتوای مطلوب خود می‌دهد، بلکه به سازندگان محتوا نیز امکان می‌دهد تا مستقیماً از مخاطبان خود درآمد کسب کنند. بهطورکلی، توکن‌های رسانه و سرگرمی پتانسیل ایجاد یک اقتصاد دیجیتال جدید و مبتنی بر جامعه را دارند که در آن، کاربران، سازندگان محتوا و پلتفرم‌ها می‌توانند به‌صورت برابر و شفاف با یکدیگر تعامل کنند.
– ارزهای دیجیتال بانک مرکزی (CBDC)50: در عصر دیجیتال و تحولات شتابان فناوری، بانک‌های مرکزی سراسر جهان به دنبال راهکارهایی برای حفظ جایگاه خود در سیستم مالی و پاسخگویی به نیازهای رو به رشد اقتصادهای دیجیتال هستند. یکی از مهم‌ترین این راهکارها، معرفی ارزهای دیجیتال بانک مرکزی است. این ارزها درواقع نسخه دیجیتالی ارزهای ملی هستند که بر روی فناوری‌های توزیع‌شده مانند بلاکچین بنا شده‌اند و توسط بانک‌های مرکزی صادر و نظارت می‌شوند. به عبارت ساده‌تر، ارزهای دیجیتال بانک مرکزی پولی هستند که به‌صورت دیجیتال وجود دارند و تمامی مزایای فناوری بلاکچین ازجمله امنیت بالا، شفافیت و سرعت تراکنش را به همراه دارند. برخلاف رمزارزهایی مانند بیت کوین که ارزش آنها بر اساس عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شود، ارزش این ارزها به‌طور مستقیم به ارز ملی کشور وابسته است و توسط بانک مرکزی کنترل می‌شود. این ویژگی باعث می‌شود که ارزهای دیجیتال بانک مرکزی از ثبات و اطمینان بیشتری نسبت به رمزارزها برخوردار باشد. بسیاری از کشورها در حال حاضر در مراحل مختلف توسعه و آزمایش ارزهای دیجیتال هستند. چین یکی از پیشگامان این حوزه است و پروژه یوان دیجیتال را با موفقیت به مرحله اجرا رسانده است. کشورهای دیگری مانند سوئد، فرانسه و برخی از کشورهای حوزه خلیج فارس نیز پروژه‌های آزمایشی خود را در این زمینه آغاز کرده‌اند. با توجه به پتانسیل‌های بالای ارزهای دیجیتال بانک مرکزی در بهبود کارایی سیستم‌های پرداخت، افزایش شفافیت مالی و گسترش دسترسی به خدمات مالی، انتظار می‌رود که در آینده نزدیک شاهد گسترش استفاده از این ارزهای دیجیتال در سطح جهانی باشیم.
۲- روند رشد و توسعه رمزارزها در دنیا
تاریخچه رمزارزها به دهه ۱۹۸۰ بازمی‌گردد، زمانی که ایده ایجاد یک سیستم پرداخت الکترونیکی امن و غیرمتمرکز مطرح شد. با ظهور بیت‌کوین در سال ۲۰۰۸، این ایده به واقعیت پیوست. بیت‌کوین با استفاده از فناوری بلاکچین، امکان انجام تراکنش‌های مالی بدون واسطه و به‌صورت همتا به همتا۵۱ بر بستری غیرمتمرکز را فراهم کرد. پس از بیت‌کوین، رمزارزهای دیگری مانند اتریوم به وجود آمدند و کاربردهای رمزارزها را گسترش دادند. روند توسعه رمزارزها در حدی بالا بود که امروزه تعداد رمزارزهای قابل معامله در صرافی‌های دنیا به بیش از ۲۰ هزار رمزارز رسیده است. همچنین به‌منظور انجام معاملات در این بسترها، بیش از ۱۸۰۰ صرافی رمزارز تأسیس و در دسترسی سرمایهگذاران قرار گرفته است. به‌عبارت‌دیگر می‌توان گفت که رمزارزها به یکی از پرطرفدارترین دارایی‌های دیجیتال تبدیل شده‌اند. برای درک بهتر میزان سرعت بزرگ شدن این بازار می‌توان به ارزش بازار آنها توجه کرد. ارزش بازار رمزارزها در دنیا در آوریل سال ۲۰۱۴ حدود ۵ میلیارد دلار بود که با رشد چشمگیر به شرح شکل ۴ در ژانویه ۲۰۲۵ به ۳/۴۹ تریلیون دلار رسیده است.
شایان ذکر است که بیت‌کوین به‌عنوان اولین رمزارز منتشر‌شده، توانسته جایگاه اول خود را در این بازار همچنان حفظ کند؛ یعنی در ژانویه ۲۰۲۴، بیت‌کوین با ارزش بازاری ۱/۹۴ تریلیون دلاری، حدود ۵۶ درصد کل ارزش بازار رمزارزها را به شرح شکل ۵ به خود اختصاص داده است.
همان‌طور که در شکل ۵ قابل مشاهده است، اتریوم جایگاه دوم بزرگترین رمزارز را به خود اختصاص داده و دارای حدود ۱۲ درصد از کل ارزش بازار است. رمزارز بعدی یعنی تتر دارای سهم ۶ درصدی از کل ارزش بازار است و سایر رمزارزها یعنی حدود ۲۰ هزار رمزارز دیگر تنها دارای وزن حدود ۲۶ درصدی از کل ارزش بازار رمزارزها هستند.
از آغاز معاملات بیت‌کوین در سال ۲۰۰۸، تعداد سرمایهگذاران این بازار به‌صورت پیوسته افزایش یافته است. در سال ۲۰۱۷، تقریباً یک دهه پس از راه‌اندازی این رمزارز، تعداد سرمایهگذاران به ۳۰ میلیون نفر رسید. این رشد ادامه یافت و تا سال ۲۰۲۰، تعداد سرمایهگذاران به ۷۴ میلیون نفر افزایش یافت. در سال ۲۰۲۱، با جهش چشمگیر، تعداد سرمایهگذاران به ۲۹۵ میلیون نفر رسید که نشان‌دهنده علاقه روزافزون به این بازار بود. این روند صعودی همچنان ادامه دارد و بر اساس آخرین آمار، تعداد مالکان رمزارزها در پایان سال ۲۰۲۳ به ۵۷۵ میلیون نفر رسیده است. پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که تا پایان سال ۲۰۲۴، این تعداد به حدود ۸۵۰ تا ۹۵۰ میلیون نفر خواهد رسید. برخی تحلیلگران حتی بر این باورند که در سال ۲۰۲۴، تعداد کاربران رمزارزها در دنیا ممکن است از یک میلیارد نفر فراتر رود. برای درک بهتر میزان رشد این تعداد سرمایهگذاران این بازار، روند رشد تعداد سرمایهگذاران از سال ۲۰۱۷ تا پایان سال ۲۰۲۴ در شکل ۶ نمایش داده شده است.
پانویس‌ها
۱ . Blockchain
۲ . Crypto Curencies
۳ . Bitcoin
۴ . Digital Assets
۵ . Data
۶ . Written Content
۷ . Manuscripts
۸ . Emails
۹ . Logos
۱۰ . Documents
۱۱ . Social media accounts
۱۲ . Audio/Music
۱۳ . Gaming accounts
۱۴ . Animations
۱۵ . Content
۱۶ . Digital Representation of Value
۱۷ . Distributed Ledger Technology (DLT)
۱۸ . Cryptocurrencies
۱۹ . Etherium
۲۰ . Ripple
۲۱ . Light Coin
۲۲ . Nonfungible tokens (NFTs)
۲۳ . Quantum
۲۴ . Kevin McCoy
۲۵ . Security Tokens
۲۶ . Bonds Token
۲۷ . Digital Bonds
۲۸ . Sand Box (اجرای طرح به‌صورت محدود و در محیط آزمایشی و تحت کنترل)
۲۹ . Tokenized Stocks
۳۰ . Smart Contract
۳۱ . Collateral Agreement
۳۲ . INX Digital Company
۳۳ . Company’s cumulative net cash flow from operating activities
۳۴ . Asset Backed Company Limited
۳۵ . InCore Bank AG
۳۶ . Qulified Professional Investors
۳۷ . Authorized Participants
۳۸ . Aktionariat AG
۳۹ . Tokenized Utilities
۴۰ . Service Tokens
۴۱ . Filecoin
۴۲ . Finance Tokens
۴۳ . Binance Coin (BNB)
۴۴ . Exchange Tokens
۴۵ . Governance Tokens
۴۶ . Decentralized Autonomous Organizations
۴۷ . MakerDAO
۴۸ . Media and Entertainment Tokens
۴۹ . Basic Attention Token (BAT)
۵۰ . Central Bank Digital Currencies
۵۱ . Peer To Peer (P2P):
تراکنش‌های همتا به همتا به معنی امکان انجام تراکنش‌های مالی بدون واسطه و به‌صورت همتا به همتا (P2P) به معنای انتقال مستقیم وجه از یک فرد به فرد دیگر بدون نیاز به یک نهاد یا واسطه مرکزی، مانند بانک یا شرکت پرداخت است. در این نوع تراکنش‌ها، دو طرف می‌توانند به‌طور مستقیم با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و مبادله مالی خود را انجام دهند.
۵۲ . https://cointelegraph.com/news/crypto-users-1-billion-2024-bitfinex-analysts-predictio
