مریم نبی‌پور
عضو هیئت تحریریه
مسائل پیرامون بازار ارزهای دیجیتال این روزها از جمله داغ‌ترین موضوعات هر محفلی است که در آن از سرمایهگذاری و کسب سود سخن می‌گویند؛ بازاری که بارزترین ویژگی آن نوسان بالای قیمتی است و اتفاقاً به‌موجب همین ویژگی، متقاضیان زیادی را به سمت خود جذب کرده است.
فارغ از این موضوع که ورود ناآگاهانه به هر بازاری تبعاتی غیرقابل‌پیش‌بینی برای سرمایه‌گذاران به‌دنبال خواهد داشت، همواره ظهور هر فناوری جدید اثراتی مثبت و منفی در حیطه‌های مرتبط با خود بر جای گذاشته است. از همین رو، این گفتگو در پی آن است که مزایا و معایب روی کار آمدن ارزهای دیجیتال، به‌عنوان ارزهای مبتنی بر فناوری بلاک‌چین بر اقتصاد را مورد کند‌و‌کاو قرار دهد. برای نیل به این هدف از نقطه‌نظرات سپهر محمدی، رئیس انجمن بلاک‌چین ایران و رحمان معصوم‌پور، دکترای علوم اقتصادی و معامله‌گر بازارهای مالی استفاده شده است. شرح آنچه در این مسیر مطرح شد را در ادامه خواهید خواند.
سپهر محمدی، رئیس انجمن بلاک‌چین ایران
آقای محمدی ابتدا در یک تقسیم‌بندی کلی، انواع رمزارزها را معرفی بفرمایید.
برای تقسیم‌بندی رمزارزها روش‌های مختلفی به‌کار گرفته شده است، اما به‌طور کلی، رمزارزهایی که معرف پول، معرف ارز، معرف سهام، معرف گواهی و معرف خدمات هستند از معروفیت بیشتری برخوردار هستند.
نقش رمزارزها در تغییر فضای سرمایهگذاری در داخل و خارج از کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
رمزارزها و رمزدارایی‌ها همانطورکه مشخص است، پارادایم‌های فضای سرمایهگذاری را تغییر داده‌اند و فضای جدیدی را ایجاد کرده‌اند که اتفاقاً در بسیاری از کشورهای جهان در حال تحقق است. به‌عبارتی، در کشورهای سراسر جهان، سرریز سرمایه‌ها از بازارهای طلا، بورس، املاک و امثال این‌ها به بازار رمزارزها منتقل می‌شود و همین اتفاق سبب شده است که حجم بازار رمزارزها در سطح جهانی در مواقعی به بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ میلیارد دلار هم برسد. با وجود اینکه در برخی از برهه‌های زمانی کاهش زیادی را نیز تجربه کرده، اما به‌طور کلی حجم آن رو به افزایش است. در این رابطه، همه روزه پروژه‌های جدیدی از راه می‌رسند، خلاقیت‌های جدیدی به‌کار برده می‌شوند و پارادایم‌های جدیدی بر اساس عدم تمرکز، خلاقیت باز و همکاری باز در حال استفاده است و بر همین اساس، در این عرصه شاهد جهش‌های بسیار زیادی بوده‌ایم.
فاصله ارز دیجیتال تا تبدیل شدن به ابزار پرداخت را چگونه می‌بینید؟
به نظر بنده، تبدیل شدن ارز دیجیتال به یک ابزار پرداخت امری امکان‌پذیر است و سریع‌ترین حالت امکان‌پذیری آن با روی کار آمدن ارز دیجیتال بانک مرکزی محقق می‌شود. در این راستا، امید است بانک مرکزی اقدامات مؤثرتر و سریع‌تری در رابطه با ارائه ارز دیجیتال خود داشته باشد تا به‌عنوان ابزار پرداخت مورد استفاده قرار گیرد. واقعیت این است که اگر دولت‌ها در این زمینه کوتاهی کنند و یا با تأخیر وارد عمل شوند، قاعدتاً ارزهای دیجیتال دیگری جایگزین ابزار پرداخت خواهند شد (که البته برای هر کشور متفاوت خواهد بود). در این رابطه، متداول شدن بیت‌کوین و امثال آن در راستای دریافت مقبولیت عمومی به‌عنوان ابزار پرداخت بعید به نظر می‌رسد و دلیل عمده آن هم نوسانات بالای قیمتی آن‌ها است، اما این احتمال وجود دارد که در برخی کشورها تتر(Tether) یا رمزارزهای دیگری از این دست جایگزین ابزارهای پرداخت شوند. در هر صورت، بانک مرکزی باید سعی کند از این فرصت پیش‌آمده استفاده درستی داشته باشد.
روند رشد بیت‌کوین در داخل کشور در قیاس با روال جهانی چه تفاوت‌هایی دارد؟
در داخل کشور بیش از هر چیزی، تمرکز بر روی حفظ ارزش پول داخلی و البته سرمایهگذاری با استفاده از بیت‌کوین است. درحالیکه در روال جهانی، بیت‌کوین علاوه بر بحث سرمایهگذاری، به‌عنوان ابزار انتقال ارزش نیز مورد توجه قرار می‌گیرد، اما در داخل کشور به استفاده از آن به‌عنوان ابزار انتقال ارزش کمتر توجه می‌شود. همچنین، با وجود اینکه بانک مرکزی اجازه واردات کالا با استفاده از رمزارزهای استخراجی را از طریق صرافی‌های مجاز صادر کرده است که این اتفاق گام درستی در جهت انجام مبادلات بین‌المللی کشور بر بستر بیت‌کوین خواهد بود، اما به‌دلیل نوسانات بسیار زیاد قیمت بیت‌کوین، این امر نیز با ریسک‌های بسیاری برای طرفین واردکننده و صادرکننده همراه خواهد بود. لازم به ذکر است، دامنه خطراتی از این قبیل، در صورت صدور مجوز برای استفاده از رمزارزهای باثبات، بسیار محدود خواهد شد.
تهدیدها و فرصت‌های رمزارزها برای اقتصاد کشور کدام‌اند؟
در رابطه با افزایش تقاضا برای استفاده از رمزارزها، تهدیدها و فرصت‌های مختلفی وجود دارد. از جمله تهدیدهای موجود می‌توان به امکان پولشویی، حذف مبدأ و مقصد مبادلات و افت ارزش پول ملی اشاره کرد که البته برای هرکدام از تهدیدهای عنوان‌شده راه‌حل‌های متنوعی نیز وجود دارد.
از طرفی، فرصت‌های ایجاد‌شده در این زمینه شامل امکان مبادلات خارج از شبکه بانکی (مبادلات داخل شبکه بانکی تحت تأثیر تحریم‌ها قرار دارد)، استفاده از ظرفیت‌های خلاق بخش خصوصی داخلی و خارجی و مشارکت‌های جمعی در پروژه‌ها هستند. همچنین، فراهم شدن زمینه برای تأمین مالی جمعی ساده و روان و ایجاد سازمان‌های متوسط و کوچک بخش خصوصی در این رابطه، از دیگر فرصت‌های ایجاد‌شده توسط این فناوری هستند. این در حالی است که امکان تجمیع این فناوری با فناوری‌های دیگر از جمله اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و دیگر فناوری‌های همگرا نیز وجود دارد. در این زمینه، استفاده از فناوری بلاک‌چین و رمزارزها در فناوری‌های همگرا (فناوری‌های شناختی، بیوتکنولوژی و اطلاعات)، مسئله‌ای کلیدی و بسیار مهم است.
رمزارزها از نظر قوانین داخلی چه موقعیتی دارند؟
رمزارزها از این نظر در داخل کشور موقعیت نسبتاً خوبی دارند. اگرچه در ابتدا عمومِ بازخوردها سرکوب‌کننده و منع‌کننده بودند (کما اینکه در حال حاضر نیز در برخی موارد به همین منوال است)، اما با گذشت زمان بازخوردها اندکی تغییر کرده و تا حدودی تلطیف شده‌اند. برای نمونه در حوزه استخراج، ابتدا فعالان این حوزه را قاچاقچی برق می‌دانستند، اما به مرور استخراج را در کشور به‌عنوان یک صنعت پذیرفتند و به این ترتیب، قاچاقچی‌های دیروز به کارآفرینان امروز مبدل شدند. در حوزه تبادل نیز موانعی از این دست وجود دارند و در حال حاضر مجدداً این کار را غیرقانونی می‌دانند. اگرچه ما در انجمن بلاک‌چین طی مقاله‌ای از بُعد حقوقی اثبات کردیم که این کار فاقد هرگونه مشکل فقهی و قانونی است، اما همچنان برخی از بازخوردها متناسب با سلیقه افراد و به دور از مبانی حقوقی است. در این رابطه، به‌تازگی شاپرک (شبکه اینترنتی پرداخت کارت) اعلام کرده است که درگاه پرداخت فعالین رمزارزها را مسدود خواهد کرد که البته رایزنی‌هایی صورت گرفته تا از این عمل جلوگیری شود.
رمزارزها در سطح بین‌المللی در چه موقعیتی قرار دارند؟
این حوزه در سطح بین‌المللی هم رشد بسیار زیادی داشته است، به‌گونه‌ای که در حال حاضر در بسیاری از کشورها، کمیته‌ها و نهادهایی وجود دارند که در مورد ماهیت رمزارزها اظهار‌نظر می‌کنند و متناسب با نظر آن‌ها، برخوردهای قانونی صورت می‌پذیرد. به‌عبارتی، فقط نظر آن‌ها مبنای برخورد با فعالین این صنعت قرار می‌گیرد. به‌عنوان نمونه، در کشور سنگاپور سازمانی وجود دارد که در مورد رمزارزها اظهار‌نظر می‌کند و برای رمزارزهای مربوط به گروه‌های مختلف، برخوردهای متفاوتی را مشخص می‌کند. در چنین شرایطی بر حسب ماهیت رمزارزها، برخوردهای متفاوتی در ارتباط با آن‌ها لحاظ می‌شود.
از نظر شما ظهور ارزهای دیجیتال چه تأثیری بر اثربخشی سیاست‌های پولی و مالی می‌تواند داشته باشد؟
شایان ذکر است، ظهور رمزارزها باعث ایجاد اصلاحاتی در سیاست‌های مالی و پولی خواهد شد. ناگفته نماند که سیاست‌های مالی و پولی در بسیاری از موارد ناعادلانه و غیر‌شفاف بوده‌اند و با چاپ بی‌رویه پول، افزایش افسار‌گسیخته پایه پولی را به‌دنبال داشته‌اند که نشان‌دهنده وجود بی‌عدالتی‌هایی در این زمینه است. ظهور ارزهای دیجیتال باعث کنترل این عوامل خواهد شد، چراکه در صورت استمرار روش‌های موجود برای اعمال سیاست‌های مالی و پولی، به‌زودی ارزهای دیجیتال جایگزین پول خواهند شد و لذا ظهور این ارزها در عمل باعث کنترل سیاست‌های مالی و پولی و متعادل و عادلانه‌تر شدن آن‌ها خواهد شد.
وجه تمایز معاملات مبتنی بر رمزارزها با ابزارهای پرداخت کنونی کدام است؟
یادمان باشد که رمزارزها تاکنون در هیچ کشوری به‌عنوان ابزار پرداخت مورد استفاده قرار نگرفته‌اند. به‌عنوان‌مثال، در کشوری مانند سوئیس که می‌توان با بیت‌کوین خرید کرد، روال به این صورت است که بیت‌کوین متناسب با قیمت لحظه‌ای خود و براساس نرخی مشخص به فرانک سوئیس تبدیل می‌شود و مرکز خرید مورد‌نظر (برای مثال) فرانک سوئیس را دریافت خواهد کرد. بنابراین، در کشورهایی که گفته می‌شود از رمزارزها به‌عنوان ابزار پرداخت استفاده می‌شود، در نهایت، ابزار پرداخت، ارز پایه همان کشور است. بر این اساس، در ایران نیز اگر تدابیر کافی برای این موضوع اندیشیده شود، نگرانی خاصی در استفاده از رمزارزها برای عملیات پرداخت وجود نخواهد داشت. منظور از اتخاذ تدابیر کافی، فراهم کردن شرایطی است که افراد بتوانند در داخل کشور با بیت‌کوین خرید کرده و آن را از طریق صرافی‌های مجاز به‌صورت لحظه‌ای به ریال تبدیل کنند و به فروشگاه‌ها بدهند. به نظر بنده، نگرانی‌های بانک مرکزی در این زمینه قابل‌مدیریت می‌باشند.
با توجه به بانک‌محور بودن اقتصاد کشور، قدرت گرفتن رمزارزها چه تأثیری بر اقتصاد کشور دارد؟
واقعیت این است که نه‌تنها ایران، بلکه هر کشوری که سیستم اقتصادی بسته و سیاست‌های اقتصادی دستوری داشته باشد تا حدودی با رمزارزها به مشکل خواهد خورد، چراکه رمزارزها شرایطی را ایجاد می‌کنند که بر اساس آن، تدوین سیاست‌ها بازتر و تصمیم‌گیری‌ها غیرمتمرکزتر اتخاذ می‌شوند و در نتیجه آن، سیاست‌های اقتصادی عادلانه‌تر خواهند شد. برداشت من این است که قدرت گرفتن رمزارزها خواه و ناخواه به این اتفاقات منجر خواهند شد. این موضوع که حکومت‌ها و بانک‌های مرکزی به چنین اتفاقی رضایت خواهند داد و یا آن را محکوم خواهند کرد (که در نهایت مجبور می‌شوند آن را بپذیرند)، در نتیجه نهایی تأثیری نخواهد گذاشت.
با قوانین داخلی حاکم بر رمزارزها موافق هستید؟
باید اعلام کنم که انجمن بلاک‌چین ایران با قوانینی که تا به این لحظه در این حوزه تصویب شده‌اند، مشکلی ندارد. بر اساس قواعد موجود، معتقدیم که هیچ منع شرعی و قانونی برای مبادلات رمزارزها وجود ندارد و فقط در مواردی سوءتفاهم‌هایی اتفاق افتاده است. در همین رابطه، برخورد شاپرک با صرافی‌های مبادله‌کننده رمزارزها از نظر ما غیرقانونی است. انجمن بلاک‌چین ایران اقدامات لازم را در این زمینه انجام داده و در این مسیر، برای شکایت از شاپرک و توقف دستوری که صادر کرده است از طریق مراجع قانونی اقدام خواهد شد.
در رابطه با مدیریت برخورد با رمزارزها در آینده، انجمن بلاک‌چین چه اقداماتی انجام داده است؟
با توجه به نزدیک بودن تاریخ انتخابات ریاست جمهوری، انجمن بلاک‌چین پیشنهاد داده است که از تمامی کاندیدها سؤالاتی در این‌باره پرسیده شود (در این راستا، لیست سؤالات مربوطه را در کانال انجمن منتشر کرده‌ایم) تا موضع نمایندگان در مورد رمزارزها برای مردم شفاف شود. با توجه به اینکه در شرایط کنونی، جمعیتی ۱۰ میلیونی در حال استفاده از رمزارزها هستند، چنین اقدامی یک درخواست عمومی از کاندیدهای ریاست جمهوری است تا بر اساس آن، مردم بتوانند انتخاب آگاهانه‌تری داشته باشند.
رحمان معصوم‌پور امیرآبادی، دکترای علوم اقتصادی و معامله‌گر بازارهای مالی
آقای معصوم‌پور، لطفاً یک ارائه کلی از مباحث پیرامون رمزارزها داشته باشید.
تا به امروز، بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ رمزارز شناخته شده‌اند که قابلیت سرمایهگذاری دارند. تنوع ارزهای رمزنگاری‌شده سبب شده است که برای خرید و فروش آن‌ها دانش و آگاهی زیادی لازم باشد. در واقع شخصی که رمزارها را خریداری می‌کند، باید جواب این سؤال را بدهد که آیا به‌دنبال سرمایهگذاری بلندمدت و نگهداری رمزارز است یا هدف او معامله‌گری روزانه می‌باشد. چنین فردی اگر قصد معامله‌گری دارد باید ابتدا تحلیل بازار را بیاموزد، همچنین موارد مربوط به روانشناسی بازار، روانشناسی معامله‌گری و در آخر بحث‌های تکنیکال نیز در این زمینه مهم هستند.
در همین رابطه، رمزارزها در بحث انتقال وجه و به‌عنوان ابزار پرداخت نیز می‌توانند نقش‌آفرینی کنند، اما تا زمانی‌که به مقبولیت جهانی دست نیافته باشند، صرفاً می‌توانیم آن‌ها را به‌عنوان ابزاری برای سرمایهگذاری بشناسیم. البته، اگر رمزارزها بتوانند جایگاه کنونی خود را در دنیا حفظ کنند، تبدیل آن‌ها به پول دور از انتظار نخواهد بود.
در این رابطه، رمزارزهای مختلفی مانند بیت‌کوین، تتر، اتریوم، ریپل، آلت‌کوین و … داریم. برخی بیت‌کوین را که با کمک فناوری بلاک‌چین به‌صورت غیرمتمرکز اداره می‌شود و این روزها در قالب یک کالای سرمایهگذاری مطرح است، پول آینده می‌دانند، اما برای مشخص شدن این موضوع فعلاً باید صبور باشیم. پیرو همین موضوع، برخی به این مسئله انتقاد می‌کنند که بیت‌کوین برخلاف ارزهای پشتوانه فیات (که همان طلا و دلار دولت‌ها است) پشتوانه‌ای ندارد، اما کافی است اطلاعات مربوط به بازار طلا را بررسی کنید تا متوجه شوید که در حال حاضر تقریباً ۸۰ درصد طلای دنیا نیز بدون پشتوانه است. از طرفی، برخی دیگر به این موضوع منتقدند که مهم‌ترین پشتوانه بیت‌کوین کاربران آن هستند، درحالیکه اگر چنین مسئله‌ای مطرح باشد، بر پایه همین استدلال می‌توان گفت که دلار هم بدون پشتوانه است، چراکه پشتوانه‌ای جز متقاضیانش ندارد. بیت‌کوین در حال حاضر یکی از ارزهای شناور و مورد اعتماد عموم است و از نظر بنده ارزی که غیر‌قابل‌تکثیر باشد (میزان عرضه آن یک عدد مشخص و ثابت باشد) بسیار کاربردی‌تر از ارزهای فیات خواهد بود.
لطفا کمی درباره ماینرها صحبت کنید و اینکه آیا قطعی‌های برق طی روزهای اخیر ربطی به فعالیت ماینرها دارد؟
ماینر دستگاهی جهت استخراج رمزارز است و به‌طور کلی «ماینینگ» فرآیندی است که تأیید تراکنش‌های رمزارزها، ثبت آن‌ها در دفتر توزیع کل و استخراج را دربرمی‌گیرد. به زبان ساده، طی این فرآیند، تراکنش‌های تأییدشده در بلوک‌های مربوطه جمع می‌شوند. برای اضافه شدن بلوک‌های تازه به زنجیره بلوک‌های موجود، یک پازل کدگذاری‌شده با پیچیدگی‌های مخصوص به خود وجود دارد که باید حل شود. بر این اساس، هر سیستمی که این پازل را حل کند یک پاداش دریافت می‌کند که همان رمزارز است.
استفاده از ماینرها نیازمند مصرف برق است اما در خصوص بحث قطعی برق باید این نکته را مطرح کنم که ماینرهای خانگی نمی‌توانند تأثیر زیادی بر میزان مصرف برق داشته باشند. در این رابطه، برخی عنوان می‌کنند که قطعی‌های اخیر، به‌دلیل مصرف بالای برق خانگی به دلیل استفاده از ماینرها است و بر همین اساس لازم می‌دانند که برق برخی مناطق قطع شود. همچنین چندی پیش یکی از اعضای هیئت مدیره شرکت توانیر اعلام کرد اگر مردم به میزان ده درصد در مصرف برق صرفه‌جویی کنند، قطعی برق نخواهند داشت و در ادامه از مردم خواست که با خاموش کردن لامپ‌های اضافی، پوشیدن لباس گرم در خانه در فصل زمستان، کم کردن موارد غیر‌ضروری و… از قطعی برق جلوگیری کنند. واقعیت این است که علت این قطعی‌ها را باید در جای دیگری جستجو کرد که پرداختن به این موضوع از حوصله این گفتگو خارج است.
با روی کار آمدن ارزهای دیجیتال چه تغییراتی در فضای سرمایهگذاری جهانی ایجاد شده است؟
در خارج از کشور، شرکت‌های بزرگی ازجمله فیس‌بوک، جی‌پی‌مورگان، والمارت، یو‌اف‌جی و آمازون به استفاده از بلاک‌چین علاقه‌مند هستند و مراودات خود را بر پایه بلاک‌چین انجام می‌دهند. نکته بسیار جالب این است که شرکت‌های مذکور رمزارزهای خودشان را نیز ارائه کرده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد که در خارج از محدوده ایران، کشورهای بزرگ که اتفاقاً صنعت‌های بزرگی هم دارند از رمزارزها استفاده کرده و از فضای فیات خارج شده‌اند. به اعتقاد من، دوره مبادله کالا با کالا، دوره مبادله کالا با طلا و یا دوره مبادله کالا با پول کاغذی مدت‌ها است که تمام شده است و ما هم باید سعی کنیم که در این مسیر پیشرفت قرار گرفته و همگام با کشورهای سراسر دنیا پیش رویم.
واکنش دولت در برخورد با رمزارزها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در حال حاضر برخی موانع از طرف دولت برای سرمایهگذاری مردم در حوزه رمزارزها وجود دارد. اما واقعیت این است که حتی اگر دولت بخواهد مانع سرمایهگذاری مردم در حوزه رمزارزها شود، آن‌ها از طریق کانال‌های دیگر این کار را انجام خواهند داد. رمزارزها به‌وجود آمده‌اند تا کسی نتواند به سرمایه افراد دسترسی داشته باشد (رمزارزها کدهایی هستند که دسترسی به آن‌ها برای دیگران ممکن نیست). این حوزه، فضای مناسبی برای سرمایهگذاری بوده و خوشبختانه در داخل کشور نیز به‌خوبی در حال پیش‌روی است.
به نظر شما در داخل کشور موجبات استفاده از رمزارزها در مبادلات روزمره فراهم خواهد شد؟ شما با آن موافق هستید؟
با وجود اینکه در شرایط کنونی حاکم بر کشور، آگاهی‌سازی‌های لازم در زمینه بازار رمزارزها صورت نگرفته است، بنده زمان زیادی را تا تبدیل شدن ارز دیجیتال به ابزار پرداخت متصور نیستم. کما اینکه در داخل کشور نیز، در مواردی این کار در حال انجام است. به‌عنوان مثال، برای خرید و فروش ویلاهای چند صد میلیاردی موجود در برخی مناطق تهران از رمزارزها استفاده می‌شود و همین امر امکان استفاده از رمزارزها برای معاملات ملک‌های کوچک‌تر را هم محتمل می‌کند. محدود بودن استفاده از رمزارزها در حال حاضر به‌خاطر نبود دانش کافی در این زمینه از سمت مسئولین و عدم تمایل آن‌ها به همکاری است. اما این موضوع در بسیاری از کشورهای دیگر کاملاً شفاف بوده و در همین راستا تمامی شرکت‌های بزرگ ذکرشده، در حال حاضر بیشتر مراودات خود را با رمزارزها انجام می‌دهند که اقدامی مهم و کاربردی به‌شمار می‌آید.
تهدیدها و فرصت‌های رمزارزها برای اقتصاد کشور کدام‌اند؟
باید گفت که رونق گرفتن بازار رمزارزها تهدید بزرگی نه‌تنها برای بانک مرکزی بلکه برای همه بانک‌های بزرگ در سراسر جهان به‌حساب می‌آید، چراکه دسترسی آن‌ها به حساب سرمایه‌های مردم را محدود می‌کند.
در حال حاضر، از دیدگاه تحلیل تکنیکال، بازار در حال خارج شدن از فضای شارپی بوده و به اعتقاد من، طی چند سال آینده این فضای شارپ حاکم بر بازار به‌طور کامل از بین خواهد رفت (همانطورکه می‌دانید بازار مدتی به‌صورت شارپ در حال حرکت به سمت بالا بود و اکثر رمزارزها سقف‌های قیمتی جدیدی را ثبت کردند).
از نظر من، بازار فارکس که در برخی مواقع حدوداً پنج و نیم تریلیون دلار گردش روزانه داشته است (این بازار برخلاف بورس هیچ فضای فیزیکی متمرکزی ندارد، اما مرکز عمده مبادلات دنیا به‌حساب می‌آید)، برای کسب درآمد (به‌واسطه استفاده از نوسانات روزانه) گزینه بهتری است. وقتی مبلغ یک سفارش برای مثال از سمت بانک یا مؤسسه‌ای مالی در بازار جهانی فارکس معادل کل حجم نقدینگی بیت‌کوین است، به‌وضوح مشخص است که بازار رمزارز در قیاس با سایر بازارها بسیار کوچک می‌باشد. ازاین‌رو، بنده معتقدم تا چند سال آینده فضای رمزارزها از حالت شارپی خارج شده و به یک روند کاملاً طبیعی برمی‌گردد. به‌عبارتی، فقط تا چند سال آتی افراد فرصت دارند که در این حوزه به خرید و فروش رمزارزهای مختلف بپردازند. در واقع، خرید رمزارزها مانند خرید در بازارهای نفت و یا طلا است که ممکن است طی چند سال شاهد رشدهای فزاینده‌ای باشند، اما بعد از طی این دوره چندساله به مرور از آن فضا خارج خواهند شد و پس از خروج از فضای شارپی، فقط کسانی که معامله‌گر بازارهای مالی هستند می‌توانند در این بازارها سود کسب کنند.
کسانی که دانشی در خصوص مباحث مالی و رمزارزها ندارند کافی است یک کیف پول دیجیتال ایجاد کنند، مقداری رمزارز بخرند و آن را به کیف پول خود واریز نمایند، به‌طور قطع، این افراد نهایتاً در پنج سال آینده به ثروت زیادی خواهند رسید (البته نباید این مورد را از نظر دور داشت که خرید رمزارز مناسب در زمان مناسب، در حصول چنین نتیجه‌ای بسیار مؤثر است). یادمان باشد که بعد از گذشت این پنج سال، دیگر شاهد چنین اتفاقاتی نخواهیم بود، زیرا تا آن زمان بازار از فضای شارپی خود خارج خواهد شد.
رمزارزها از نظر قوانین داخلی و بین‌المللی در چه جایگاهی هستند؟
در حال حاضر تمامی بانک‌های بین‌المللی قوانین مشخصی را در برخورد با رمزارزها تدوین و ارائه کرده‌اند (به‌عنوان مثال، بانک اچ‌اس‌بی‌سی لندن قوانین کاملاً واضحی را برای این موضوع وضع کرده است). اما در داخل کشور، دولت مایل است تا قوانینی وضع کند که حتی‌الامکان مردم وارد بازار رمزارزها نشوند، اما اعمال چنین ممنوعیت‌هایی مانند دیوار کشیدن دور تا دور یک کشور جهت جلوگیری از خروج افراد از آن است. اگر بخواهم واضح‌تر بگویم، واقعیت این است که مردم به هر نحوی که شده است راهی برای سرمایهگذاری در این بازار نوظهور (البته صرفاً برای ایران) پیدا خواهند کرد. بر همین اساس، قوانین داخلی وضع‌شده لزوماً جهت جلوگیری از ورود مردم به این بازار بوده‌اند. به نظر بنده، تاکنون قانونی وضع نشده است که فعالیت مردم را در این فضا تسهیل کند.
با قوانین حاکم بر رمزارزهای داخلی موافق هستید؟
همچنان که پیش‌تر توضیح دادم در کشور ما هیچ قانونی برای کمک به ایجاد سهولت در ورود مردم به بازار و یا معاملات آن‌ها وضع نشده است و اتفاقاً در بسیاری موارد قوانین به‌گونه‌ای وضع شده‌اند که مردم نتوانند به این بازار ورود پیدا کنند.
پیشنهاد شما برای شناخت ارتباط بازار رمزارزها با سایر بازارها چیست؟
در واقع، برای تعیین نرخ برابری رمزارزها باید به بررسی ضریب همبستگی آن‌ها با سایر بازارها (روابط بین بازارها) بپردازیم تا بتوانیم برآورد دقیقی در این زمینه داشته باشیم. به‌عنوان مثال، در حال حاضر می‌دانیم که اگر قیمت نفت یا طلا صعود کند چه اتفاقی برای قیمت و تقاضای دلار می‌افتد؟
اما ازآنجا‌که بازار رمزارز بازاری بسیار کوچک است، هنوز نتوانسته خود را در میان سایر بازارها به‌عنوان یکی از موارد مرتبط در ایجاد همبستگی مطرح کند. به‌عنوان مثال، در بازار ارزهای خارجی وقتی پوند به یک سمت حرکت می‌کند، یورو نیز به همان سمت حرکت می‌کند، یا در همین بازار می‌بینیم که حرکت برخی دیگر از ارزها برخلاف یکدیگر است (مثلاً وقتی فرانک سوئیس صعودی می‌شود، یورو به سمت پایین حرکت می‌کند).
در بازار رمزارز نیز رفتارهایی از این دست وجود دارند. همانطورکه می‌دانید، حرکت بازارها بر اساس تحرکات بازار نفت صورت می‌گیرد و به‌عبارتی، نفت رهبر بازار است. بنابراین، ما باید این موضوع را بررسی کنیم که مثلاً اگر قیمت نفت بالا برود چه اتفاقی برای بیت‌کوین رخ می‌دهد؟
پیشنهاد من این است که در این مورد، رفتار سه رمزارزی که بیشترین سهم از بازار را دارند، در مقایسه با تحرکات نفت مورد بررسی قرار گیرد تا بتوان در مورد نرخ‌های برابری آن نظر داد. به‌طور کلی، واقعیت این است که بازار رمزارزها هنوز به آن سطح از قدرت نرسیده است که بتواند خود را به‌عنوان یک وزنه در بازارهای مالی نشان دهد.
به نظر شما ارزهای دیجیتال بر سیاست‌های مالی و پولی چه تأثیری می‌گذارند؟
به اعتقاد من، بانک مرکزی باید تلاش کند تا هرچه سریع‌تر از رمزارز داخلی کشور رونمایی شود و در این زمینه، بانک مرکزی نباید از بازارهای جهانی فاصله بگیرد.
چه پیشنهادی به سرمایه‌گذاران در بازارهای مالی دارید؟
در جواب سؤالاتی از این دست که چه بازاری برای سرمایهگذاری بهتر است؟ آیا بازار رمزارزها خوب است یا نه و آیا پیشنهاد می‌کنید که برای سرمایهگذاری به آن وارد شویم یا نه؟ اجازه دهید اینگونه پاسخ بدهم که شما به‌عنوان فرد متقاضی سرمایهگذاری در بازارها، باید ببینید که تا چه اندازه در مورد رابطه بین دلار، نفت و یا طلا اطلاعات دارید؟ آیا تفاوت بین رمزارزها را می‌دانید؟ تا چه اندازه با دانش تحلیل تکنیکال آشنایی دارید؟ آیا از روانشناسی بازار یا روانشناسی معامله‌گری آگاه هستید؟ بنابراین، درجه خوب بودن بازار برای افراد مختلف، متفاوت است. به بیانی دیگر، تمامی بازارها خوب هستند و مسئله اصلی این است که شما در بازار چه جایگاهی داشته و چه دانشی در این زمینه دارید.
به‌عنوان جمله پایانی اگر سخنی دارید بفرمایید.
بنده فقط به یک جمله اکتفا می‌کنم و آن اینکه، سرنوشتی که داریم حاصل انتخاب‌های ماست و انتخاب‌های ما ثمره آگاهی و دانش ما.
