مروری بر تحولات اقتصادی و بازارهای مالی در ایران و جهان در آذرماه ۱۴۰۱

۱-تحولات اقتصاد جهانی
«افزایش آمار شیوع کرونا در کشور چین» و «سیاست‌های بانک‌های مرکزی» در کشورهای غربی از جمله عوامل مؤثر بر بازارهای مالی جهان در آذر ماه ۱۴۰۱ بود. در این ماه، بانک‌های مرکزی در کشورهای غربی اقدام به افزایش نرخ بهره برای مقابله با تورم کردند که این اقدام احتمال وقوع بحران مالی در اقتصاد جهانی را تشدید کرد. کاهش محدودیت‌های کرونایی (کووید صفر) در کشور چین هم در آذر ماه امسال بازارهای مالی در جهان را تحت تأثیر قرار داد. با کاهش محدودیت‌های کرونایی در کشور چین، آمار مبتلایان به کرونا در این کشور افزایش یافت و نگرانی‌ها در مورد شیوع گسترده کرونا شدت گرفت.
شاخص دلار که از آبان ماه روندی نزولی را آغاز کرده بود، در آذرماه هم کاهش یافت و به پایین‌ترین حد خود در ۱۶ هفته گذشته رسید. با کاهش شاخص دلار و کاهش محدودیت‌ها برای مقابله با کرونا در برخی شهرهای چین، قیمت اونس طلا در بازارهای جهانی به بالاترین حد آن در پنج ماه گذشته رسید. جفت ارز یورو-دلار که ارزش یک یورو را در مقابل دلار نشان می‌دهد و در ماه‌های گذشته به کمتر از یک سقوط کرده بود، در آذر ماه افزایش داشت و به بالاترین حد خود در شش ماه گذشته رسید.

بازار نفت در این ماه تحت تأثیر تحولات اقتصادی و سیاسی در جهان نوساناتی در محدود ۷۰ تا ۱۰۰ دلار در هر بشکه داشت. در حالی که اعلام مقامات فدرال رزرو در مورد کاهش سرعت افزایش نرخ بهره، تصمیم اٌپک‌پلاس در مورد ادامه سیاست خود برای کاهش تولید نفت و کاهش محدودیت‌های کرونایی در کشور چین تأثیرات مثبت بر قیمت نفت داشتند، افزایش آمار مبتلایان به کرونا در چین و انتشار داده‌های اقتصادی در این کشور (که رشدی کمتر از حد انتظار را داشتند) چشم‌انداز رشد تقاضا در کشور چین را تحت تأثیر قرار داد و باعث کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی شد.

قیمت بیت کوین که در یک سال گذشته روندی نزولی داشت در آذرماه ۱۴۰۱ هم کمتر از ۱۷,۰۰۰ دلار بود. عوامل مختلفی باعث کاهش ارزش ارزهای دیجیتال در یک سال گذشته بوده است. ورشکستگی صرافی بزرگ ارزهای دیجیتال FTX، تعداد بالای کلاهبرداری‌های گزارش‌شده در مورد ارزهای دیجیتال و افزایش نرخ بهره در کشورهای مختلف برای مقابله با تورم را می‌توان از جمله دلایل کاهش ارزش بیت‌کوین عنوان کرد.

بازار سرمایه در نقاط مختلف جهان در آذر‌ماه تحت تأثیر اقدامات بانک‌های مرکزی برای مقابله با تورم و سیاست‌های دولت چین برای مقابله با کرونا قرار داشت. شاخص S&P500 در آذر‌ماه در حدود دو درصد کاهش یافت و شاخص مرکب نزدک۱ هم در این بازه در حدود سه درصد کاهش را تجربه کرد. در آذر‌ماه ۱۴۰۱ بازارهای سرمایه در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا هم همچون سایر بازارهای سرمایه در جهان روندی نزولی داشتند. شاخص بورس در عربستان سعودی در این ماه نزدیک به شش درصد و شاخص بورس قطر در حدود هفت درصد کاهش داشت.

۲-تحولات اقتصاد ایران
در آذرماه ۱۴۰۱ آمارهای اقتصادی منتشر‌شده نشان‌دهنده رشد تولید ناخالص داخلی و رشد نقدینگی و پایه پولی در کشور بود. حجم نقدینگی در پایان آبان‌ماه ۱۴۰۱ برابر ۵۸,۰۶۸/۴ هزار میلیارد ریال اعلام شد که نسبت به پایان سال ۱۴۰۰ معادل ۲۰/۲ درصد افزایش داشت. رشد نقدینگی در دوازده ماهه منتهی به آبان‌ماه ۱۴۰۱ هم برابر ۳۴/۵ درصد بود. رشد پایه پولی هم در دوازده ماهه منتهی به این‌ ماه به ۳۴/۶ درصد رسید. بانک مرکزی در آخرین گزارش خود نماگرهای اقتصادی برای سه ماهه اول سال ۱۴۰۱ را منتشر کرد. به گزارش بانک مرکزی تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه (به قیمت جاری) در سه ماهه اول سال ۱۴۰۱ برابر ۲۱,۰۳۱ هزار میلیارد ریال بود. ارزش تولید ناخالص داخلی به قیمت پایه (به قیمت جاری) در سه ماهه اول سال ۱۴۰۱ نسبت به سه ماهه قبل ۳ هزار میلیارد ریال افزایش داشت. تولید ناخالص داخلی بدون نفت هم در سه ماهه اول سال ۱۴۰۱ برابر ۱۷,۷۶۷ هزار میلیارد ریال بود. رشد تولید ناخالص داخلی با نفت به قیمت ثابت (۱۰۰=۱۳۹۵) در سه ماهه اول ۱۴۰۱ (نسبت به سه ماهه اول ۱۴۰۰) در حدود ۲/۳ درصد گزارش شد.

ارزش کل معاملات در بورس اوراق بهادار تهران در آذر‌ماه ۱۴۰۱ نسبت به ماه قبل ۹۹/۶۹ درصد افزایش داشت و بیش از ۲,۳۲۷‌ هزار میلیارد ریال بود. حجم کل معاملات هم در این ماه نسبت به ماه قبل ۱۷ درصد افزایش داشت و برابر ۲۴۸,۴۰۳ میلیون سهم بود. ارزش کل معاملات در نه ماهه نخست سال جاری نسبت به نه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۰ در حدود سه درصد رشد داشت و حدود ۱۰,۲۰۸ هزار میلیارد ریال بود.

شاخص کل (وزنی -ارزشی) بورس اوراق بهادار تهران هم در آذر ۱۴۰۱ نسبت به ماه قبل در حدود ۶/۲ درصد افزایش یافت و از ۱,۴۰۸,۵۹۸ واحد در انتهای آبان ماه به ۱,۴۹۶,۲۰۱ واحد در پایان آذر ماه رسید. شاخص کل هم‌وزن هم در این بازه ۱۰/۲ درصد افزایش یافت و از ۴۰۴,۴۷۱ واحد به ۴۴۵,۷۲۱ واحد رسید. شاخص کل فرابورس ایران در این ماه ۳/۶ درصد افزایش داشت و از ۱۸,۵۱۰ واحد در پایان آبان ماه به ۱۹,۱۷۳ واحد در پایان آذر‌ماه رسید.

در هشت ماهه نخست سال ۱۴۰۱ میزان صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی کشور (به استثنای نفت خام، نفت کوره و نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمدانی)، بالغ بر ۷۰,۴۰۲ هزار تن و به ارزش ۳۲,۳۶۸ میلیون دلار بود که در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۰، کاهشی ۱۵/۹۵ درصدی در وزن و افزایشی ۴/۴۴ درصدی در ارزش دلاری داشت. همچنین میزان واردات کشور در این مدت، با کاهش ۱۲/۴۴ درصدی در وزن و افزایش ۱۵/۲۵ درصدی در ارزش دلاری در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۰، به ارقام ۲۳,۴۰۵ هزار تن و ۳۷,۱۱۶ میلیون دلار رسید.

طبق آمار منتشر شده در مرکز آمار ایران نرخ تورم نقطه‌ای در آذر ما ه ۱۴۰۱ در مقایسه با ماه قبل ۰/۴ واحد درصد افزایش یافت و برابر ۴۸/۵ درصد بود. نرخ تورم نقطه‌ای در گروه عمده “خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات” با کاهش ۲/۴ واحد درصدی، به ۶۵/۳ درصد و در گروه “کالاهای غیرخوراکی و خدمات” با افزایش ۲ واحد درصدی، به ۳۸/۹ درصد رسید. نرخ تورم سالانه آذر ماه ۱۴۰۱ برای خانوارهای کشور به ۴۵/۰ درصد رسید که نسبت به ماه قبل یک واحد درصد افزایش داشت.