مروری بر تحولات اقتصادی و بازارهای مالی در ایران و جهان در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲
راضیه حسن‌نیا
کارشناس تحقیق و توسعه بورس اوراق بهادار تهران
۱-تحولات اقتصاد جهانی
اقتصاد جهانی در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ همچنان تحت تأثیر تورم و بحران بانکی در کشورهای غربی قرار داشت. در این ماه فعالیت بانک فِرست ریپابلیک در ایالات متحده آمریکا متوقف شد؛ فِرست ریپابلیک سومین بانک در ایالات متحده آمریکا بود که فعالیت آن از ابتدای ماه مارس سال ۲۰۲۳ میلادی تا ماه جاری متوقف شد. با وجود بحران بانکی ایجادشده، نرخ بهره در اردیبهشت‌ماه و در ایالات متحده آمریکا و اروپا ۰/۲۵ درصد افزایش یافت. تورم همچنان در کشورهای غربی بیشتر از حد تورم هدف بود و سیاست‌های انقباضی برای مقابله با تورم در این کشورها دنبال شد. در این ماه نگرانی در مورد احتمال وقوع بحران مالی هم همچنان تهدیدی برای اقتصاد جهانی بود. قیمت طلا در بازارهای جهانی در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ کاهش یافت. افزایش نرخ بهره در ایالات متحده آمریکا و اروپا و کمتر بودن نرخ تورم در ایالات متحده آمریکا نسبت به آنچه پیش‌بینی می‌شد، از جمله عواملی بود که بر قیمت طلا در بازارهای جهانی تأثیر داشت. شاخص دلار اما در این ماه ۱/۳ درصد افزایش یافت و در پایان اردیبهشت‌ماه به ۱۰۳/۲ واحد رسید.
قیمت نفت در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ تحت تأثیر افزایش نگرانی‌ها در مورد احتمال وقوع بحران مالی در اقتصاد جهانی قرار داشت. درحالی‌که در دو دهه اول اردیبهشت‌ماه با افزایش نگرانی‌ها در مورد وقوع بحران مالی در اقتصاد جهانی قیمت نفت کاهش داشت، در هفته پایانی اردیبهشت‌ماه و با وجود افزایش استخراج نفت در بازار جهانی، قیمت این فلز گران‌بها افزایش یافت. اعلام ایالات متحده آمریکا در مورد آغاز خرید نفت برای پر کردن ذخایر استراتژیک در این کشور، در کنار پیش‌بینی افزایش تقاضای نفت توسط آژانس بین‌المللی انرژی برای سال میلادی ۲۰۲۳ باعث افزایش قیمت نفت شد. درمجموع قیمت نفت در اردیبهشت‌ماه کاهش یافت و قیمت برنت، WTI و اُپک به ترتیب از ۸۳/۲۹، ۷۷/۲۷ و ۸۴/۴۱ دلار در پایان فروردین‌ماه ۱۴۰۲ به ۷۵/۷۵، ۷۱/۸۲ و ۷۶/۰۶ دلار در پایان اردیبهشت‌ماه رسید.
قیمت بیت‌کوین به‌عنوان شناخته‌شده‌ترین رمزارز در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲، حدود ۵ درصد کاهش یافت. افزایش نرخ بهره در ایالات متحده آمریکا و افزایش شاخص دلار تأثیری منفی بر قیمت این رمزارز داشتند. قیمت بیت‌کوین که در پایان فروردین‌ماه ۱۴۰۲ برابر ۲۸,۲۴۸ دلار بود در پایان اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ به معادل ۲۶,۷۶۰ دلار رسید.
عوامل مختلفی بازارهای سرمایه در کشورهای غربی را در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ تحت تأثیر قرار داد. فِرست ریپابلیک سومین بانکی بود که فعالیت آن در این ماه با مشکل مواجه و متوقف شد. نرخ بهره در ایالات متحده آمریکا و اروپا برای مقابله با تورم ۰/۲۵ واحد درصد افزایش یافت. نرخ تورم در ماه آپریل و در ایالات متحده آمریکا به ۴/۹ درصد رسید که نسبت به ماه قبل ۰/۱ درصد کاهش داشت. شاخص S&P500 در این ماه در حدود ۱/۵ درصد و شاخص مرکب نزدک در حدود ۵ درصد رشد یافت. در اروپا هم شاخص استاکس (که ۵۰ سهم از ۱۱ کشور عضو اتحادیه اروپا را پوشش می‌دهد) در اردیبهشت‌ماه در حدود ۰/۲ درصد رشد داشت. در ژاپن شاخص‌های سهام رشد داشتند و به بالاترین حد خود در ۳۳ سال گذشته رسیدند. افزایش درآمد داخلی در ژاپن، در کنار تضعیف ارزش ین و افزایش خرید سهام توسط خریداران خارجی باعث رشد شاخص‌های سهام در ژاپن شد.
در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ داده‌های اقتصادی منتشرشده در چین چشم‌انداز سرعت رشد اقتصاد پس از پایان محدودیت‌های کرونا در این کشور را تحت تأثیر قرار داد و قیمت فلزات اساسی هم دچار نوساناتی شد. قیمت سنگ‌آهن در اردیبهشت‌ماه در حدود ۱۰ درصد، قیمت آلومینیوم نزدیک به ۶ درصد و قیمت مس تقریباً ۷ درصد کاهش یافت.
۲-تحولات اقتصاد ایران
ارزش کل معاملات در بورس اوراق بهادار تهران در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ با نزدیک به ۲۵/۸ درصد افزایش نسبت به ماه قبل، برابر با ۳,۱۹۴,۹۲۸ میلیارد ریال بود. حجم کل معاملات هم در این ماه نسبت به ماه قبل ۲۰ درصد افزایش داشت و برابر با ۴۰۳,۸۹۶ میلیون سهم بوده است. ارزش کل معاملات در دوماهه نخست سال ۱۴۰۲ نسبت به دوماهه نخست سال ۱۴۰۱ در حدود ۱۴۱ درصد رشد داشت.
شاخص کل (وزنی- ارزشی) بورس اوراق بهادار تهران در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ نسبت به ماه قبل در حدود یک درصد کاهش یافت و از ۲,۳۲۴,۱۳۳ واحد در پایان فروردین‌ماه به ۲,۳۰۲,۷۰۶ واحد در پایان اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ رسید. شاخص کل هم‌وزن هم در این بازه ۰/۴ درصد افزایش یافت و از ۷۶۰,۷۵۵ واحد به ۷۶۴,۰۵۶ واحد رسید. شاخص کل فرابورس ایران در این ماه یک درصد کاهش داشت و از ۲۹,۲۰۸ واحد در پایان فروردین‌ماه به ۲۸,۹۳۸ واحد در پایان اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ رسید.
در یک‌ماهه نخست سال ۱۴۰۲ میزان صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی کشور (به‌استثنای نفت خام، نفت کوره و نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمدانی)، بالغ بر ۱۰,۴۷۱ هزار تن و به ارزش ۳,۶۴۵ میلیون دلار بود که در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۱، افزایشی ۱۷/۷۶ درصدی در وزن و کاهشی ۱۲/۹۳ درصدی در ارزش دلاری داشت. همچنین میزان واردات کشور در این مدت، با کاهش ۲۴/۷۹ درصدی در وزن و ۱۳/۰۲ درصدی در ارزش دلاری در مقایسه با مدت مشابه سال ۱۴۰۱، به ارقام ۱,۸۲۹ هزار تن و ۳,۰۸۷ میلیون دلار رسید.
مرکز آمار در سال ۱۴۰۲ سال پایه برای محاسبات شاخص قیمت مصرف‌کننده را از سال ۱۳۹۵ به سال ۱۴۰۰ تغییر داد. بر اساس داده‌های منتشرشده نرخ تورم نقطه‌ای در فروردین‌ماه و اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ به ترتیب برابر با ۵۵/۵ و ۵۴/۶ درصد بود. نرخ تورم نقطه‌ای گروه عمده “خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات” در فروردین‌ماه ۱۴۰۲ به ۷۵/۴ درصد و گروه “کالاهای غیرخوراکی و خدمات” به ۴۵/۱ درصد رسید.
