مروری بر تحولات اقتصادی و بازارهای مالی در ایران و جهان در خردادماه ۱۴۰۲
رعنا عباسقلی‌نژاد اسبقی
کارشناس تحقیق و توسعه بورس اوراق بهادار تهران
۱-تحولات اقتصاد جهانی
در خردادماه سال ۱۴۰۲ سیاست‌های انقباضی کشورهای غربی برای مقابله با تورم همچنان ادامه داشت. در این ماه گمانه‌زنی‌هایی مبنی بر ادامه سیاست افزایش نرخ بهره توسط فدرال رزرو مطرح شد. داده‌های منتشرشده از نرخ تورم آمریکا نشان داد که نرخ تورم در ماه می با ۰/۹ واحد درصد کاهش نسبت به ماه گذشته به ۴ درصد رسید که این کاهش نرخ تورم منجر شد تا فدرال رزرو افزایش نرخ بهره را متوقف کند، اما اعلام کرد ازآنجاکه نرخ تورم همچنان بالاتر از نرخ هدف (۲ درصد) است، احتمال افزایش این نرخ در سال جاری وجود دارد. بانک مرکزی اروپا برخلاف سیاست‌گذاران در ایالات متحده، نرخ بهره را معادل ۲۵ واحد درصد با وجود کاهش نرخ تورم افزایش داد، همچنین بانک مرکزی اروپا اعلام کرد احتمال افزایش نرخ بهره در ماه بعد نیز وجود دارد، مگر اینکه تغییر قابل‌توجهی در داده‌های اقتصادی ایجاد شود.
قیمت طلا در بازارهای جهانی در خردادماه سال ۱۴۰۲ کاهش یافت. در این ماه بی‌ثباتی‌های به‌وجودآمده از سوی فدرال رزرو، ناشی از توقف چرخه افزایش نرخ بهره و احتمال افزایش بیشتر آن در ادامه سال جاری میلادی، بر قیمت طلا تأثیر گذاشت و باعث شد تا قیمت این فلز گران‌بها طی یک ماه گذشته در محدوده کوچکی در نوسان باشد. درمجموع و در خردادماه سال ۱۴۰۲ قیمت اونس طلا در بازارهای جهانی برابر با ۱/۸ واحد درصد کاهش یافت و از ۱,۹۶۲ دلار در پایان اردیبهشت‌ماه به ۱,۹۲۶ دلار رسید. همچنین شاخص دلار در خردادماه ۱۴۰۲ نسبت به اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ در حدود ۱/۱ واحد درصد کاهش یافت و به ۱۰۲/۰۷ واحد رسید.
عربستان سعودی در این ماه، در پی کاهش تقاضای چین برای نفت خام و کاهش قیمت نفت، اعلام کرد که تولید نفت را به میزان یک میلیون بشکه در روز کاهش می‌دهد تا با کاهش قیمت نفت مقابله کند. درمجموع قیمت نفت در خردادماه ۱۴۰۲ نسبت به پایان اردیبهشت‌ماه افزایش یافت و قیمت برنت، WTI و اُپک به ترتیب از ۷۵/۴۲، ۷۱/۵۷ و ۷۵/۷۱ دلار در پایان اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ به ۷۶/۹۲، ۷۲/۵۵ و ۷۷/۲۴ دلار در پایان خردادماه رسید.
قیمت بیت‌کوین به‌عنوان شناخته‌شده‌ترین رمز ارز در خردادماه ۱۴۰۲ در حدود ۱۲ واحد درصد افزایش یافت. عواملی از قبیل توقف افزایش نرخ بهره در ایالات متحده آمریکا و احتمال افزایش آن در سال جاری، همچنین کاهش شاخص دلار، بر قیمت بیت کوین در این ماه تأثیر گذاشت. یکی دیگر از دلایل افزایش قیمت بیت کوین در این ماه به نقل از رویترز، ارسال درخواستی توسط شرکت بلک‌راک۱ به کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده برای راه‌اندازی یک صندوق قابل معامله (ETF) با پشتیبانی بیت‌کوین بوده است؛ بنابراین قیمت بیت‌کوین که در پایان اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ برابر ۲۶,۷۵۰ دلار بود در پایان خردادماه ۱۴۰۲ به ۲۹,۹۹۷ دلار رسید.
عوامل مختلفی بازارهای سرمایه در جهان را در خردادماه سال ۱۴۰۲ تحت تأثیر قرار داد. در این ماه در حالی که سرمایه‌گذاران در ایالات متحده آمریکا در مورد ریسک نکول بدهی دولت این کشور نگران بودند، افزایش سقف بدهی دولت در این کشور باعث رشد شاخص‌های سهام شد. شاخص S&P500 در پایان خردادماه سال جاری در حدود ۴ درصد نسبت به پایان ماه قبل افزایش یافت و از ۴,۱۹۲ واحد در پایان اردیبهشت‌ماه به ۴,۳۶۶ واحد در پایان خردادماه ۱۴۰۲ رسید. بانک مرکزی اروپا در خردادماه سال ۱۴۰۲ برای مبارزه با تورم بار دیگر نرخ بهره را افزایش داد که این موضوع بر شاخص‌های سهام اروپا تأثیر منفی گذاشت. در این ماه شاخص استاکس۲ (۵۰ سهم از ۱۱ کشور عضو اتحادیه اروپا را پوشش می‌دهد) در حدود ۱/۷ واحد درصد نسبت به پایان ماه قبل کاهش یافت و از ۴,۳۹۵/۳ واحد در پایان اردیبهشت‌ماه به ۴,۳۲۲/۸ واحد در پایان خردادماه رسید. در ژاپن شاخص‌های سهام رشد داشتند و به بالاترین حد خود در سی و سه سال گذشته رسیدند. در خردادماه سال ۱۴۰۲ شاخص نیکی۳ از ۳۰,۸۰۸ واحد در انتهای اردیبهشت‌ماه به ۳۳,۵۷۵ واحد رسید و در حدود ۹ واحد درصد افزایش یافت. در چین و در خردادماه سال ۱۴۰۲ شاخص مرکب شانگهای۴ نسبت به پایان ماه قبل معادل ۲/۶ واحد درصد کاهش داشت و از ۳,۲۸۴ واحد در پایان اردیبهشت‌ماه به ۳,۱۹۸ واحد در پایان خردادماه رسید.
در بازار فلزات اساسی، قیمت سنگ‌آهن در پایان خردادماه سال ۱۴۰۲ نسبت به پایان ماه قبل در حدود ۵ واحد درصد افزایش یافت و در حالی که در انتهای اردیبهشت‌ماه برابر ۱/۱۰۷ دلار در هر تن بود، در پایان خردادماه به ۸۵/۱۱۲ دلار رسید. قیمت آلومینیوم در خردادماه سال ۱۴۰۲ نسبت به پایان ماه قبل در حدود ۳ درصد کاهش یافت و از ۷/۲,۲۸۳ دلار در هر تن در پایان اردیبهشت‌ماه به ۲,۲۰۹ دلار در پایان خردادماه رسید. مس در روزهای آغازین خردادماه سال ۱۴۰۲ روند صعودی را در پیش گرفت و در انتهای خردادماه در حدود ۵ درصد افزایش یافت و از ۸,۲۲۲ دلار در پایان اردیبهشت‌ماه به ۱/۸,۶۰۶ دلار در پایان خردادماه رسید.
۲-تحولات اقتصاد ایران
ارزش کل معاملات در بورس تهران در خردادماه ۱۴۰۲ نسبت به ماه قبل حدوداً معادل ۳۳/۳ واحد درصد کاهش یافت و برابر با ۲,۱۳۱,۴۶۱ میلیارد ریال شد. حجم کل معاملات هم در این ماه نسبت به ماه قبل با ۳۳/۴ واحد درصد کاهش، برابر با ۲۶۹,۰۳۴ میلیون سهم بود. ارزش کل معاملات در سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۲ نسبت به سه‌ماهه نخست سال ۱۴۰۱ برابر با ۱۲۹/۸ واحد درصد رشد داشته است.
شاخص کل (وزنی -ارزشی) بورس تهران در خردادماه ۱۴۰۲ نسبت به ماه قبل برابر با ۵/۶ واحد درصد کاهش یافت و از ۲,۳۰۲,۷۰۶ واحد در پایان اردیبهشت‌ماه به ۲,۱۷۳,۸۹۳ واحد در پایان خردادماه ۱۴۰۲ رسید. شاخص کل هم‌وزن هم در این بازه ۲/۳ واحد درصد کاهش یافت و از ۷۶۴,۰۵۶ واحد در پایان اردیبهشت‌ماه به ۷۴۶,۱۳۵ واحد در خردادماه ۱۴۰۲ رسید. شاخص کل فرابورس ایران در این ماه ۳/۳ واحد درصد کاهش یافت و از ۲۸,۹۳۸ واحد در پایان اردیبهشت‌ماه به ۲۷,۹۹۷ واحد در پایان خردادماه ۱۴۰۲ رسید.
مرکز آمار در سال ۱۴۰۲ سال پایه برای محاسبات شاخص قیمت مصرف‌کننده را از سال ۱۳۹۵ به سال ۱۴۰۰ تغییر داد. بر اساس داده‌های منتشرشده نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه در خردادماه ۱۴۰۲ با معادل ۱۲ واحد درصد کاهش نسبت به ماه قبل، به ۴۲/۶ درصد رسید. نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه گروه عمده “خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات” با ۳۲/۸ واحد درصد کاهش نسبت به ماه قبل به ۴۲/۶ درصد رسید و گروه “کالاهای غیرخوراکی و خدمات” با ۲/۵ واحد درصد کاهش نسبت به ماه قبل به ۴۲/۶ درصد رسید. همچنین نرخ تورم دوازده‌ماهه منتهی به خردادماه ۱۴۰۲ برابر با ۴۸/۵ واحد درصد بود که نسبت به مدت مشابه سال قبل (خردادماه سال ۱۴۰۱) افزایشی ۱۰/۴ واحد درصدی داشت.
در خردادماه سال ۱۴۰۲ مرکز آمار گزارشی در مورد نتایج طرح آمارگیری نیروی کار در سال ۱۴۰۱ منتشر کرد. بر اساس این گزارش نرخ بیکاری افراد ١۵ ساله و بیشتر در سال ۱۴۰۱ معادل با ۹ درصد است. بررسی روند تغییرات نرخ بیکاری حاکی از آن است که این شاخص، نسبت به سال قبل (۱۴۰۰)، ۰/۲ واحد درصد کاهش یافته است.
در دو‌ماهه نخست سال ۱۴۰۲، میزان صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی کشور (به‌استثنای نفت خام، نفت کوره و نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمدانی)، معادل ۲۱,۰۰۰ هزار تن و به ارزش ۷,۵۱۳ میلیون دلار بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، افزایشی ۱۲/۲۶ درصدی در وزن و کاهشی ۱۳/۷۲ درصدی در ارزش دلاری داشته است. همچنین میزان واردات کشور در این مدت، با کاهشی ۸/۷ درصدی در وزن و ۴/۷۹ درصدی در ارزش دلاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، به ارقام ۴،۷۳۲ هزار تن و ۷,۹۴۱ میلیون دلار رسیده است.
.
