مبارزه با پولشویی را هوشمند می‌کنیم
رئیس مرکز مبارزه با پولشویی سازمان بورس و اوراق بهادار خبر داد
مبارزه با پولشویی را هوشمند می‌کنیم
۵ آذرماه
ابوالقاسم فرجی‌نیا با تشریح اقدامات این مرکز در حوزه مقررات‌گذاری و نظارت هوشمند گفت: درصدد تشکیل واحدی به نام اداره نظارت هوشمند در این مرکز هستیم. این اداره، وظیفه طراحی و پیادهسازی سامانه‌هایی را عهده‌دار است که نظارت هوشمند و مکانیزه بر اجرای مقررات مبارزه با پولشویی را امکان‌پذیر می‌کند. دریکی از این سامانه‌ها اطلاعات پایه مشتریان، سطح ریسک و میزان فعالیت آنها ثبت می‌شود که بر اساس این اطلاعات، معاملات مشتریان به‌صورت هوشمند رصد خواهد شد. اکنون، سند نیازمندیِ سامانه‌های موردنیاز در این مرکز در حال تهیه است که پس از تکمیل به واحد فناوری اطلاعات جهت پیادهسازی و طراحی سامانه ارسال خواهد شد.
رئیس مرکز مبارزه با پولشویی سازمان بورس و اوراق بهادار در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری بازار سرمایه (سنا)؛ با اشاره به مطالبات مرکز اطلاعات مالی (FIU) به‌عنوان نهاد بالادستی مرکز مبارزه با پولشویی از این مرکز، اظهار کرد: برای سروسامان دادن به تکالیف مقرر در قانون مبارزه با پولشویی و تأمین مالی تروریسم و آئین‌نامه مربوط به آن، ابتدا این تکالیف دسته‌بندی شدند و با توجه به اولویت‌بندی‌های حوزه مقررات‌گذاری، نخست تدوین مقررات جدید مبارزه با پولشویی بر اساس قانون و آیین‌نامه جدید انجام شد تا مقررات مبارزه با پولشویی در بازار سرمایه متناسب با قانون و آیین‌نامه جدید و منطبق با استانداردهای بین‌المللی ارتقاء داده شود.
ابوالقاسم فرجی‌نیا ادامه داد: پیش‌تر از این، ۶ دستورالعمل در ارتباط با مبارزه با پولشویی در حوزه بازار سرمایه وجود داشت که تاریخ تصویب آنها مربوط به سال ۱۳۹۰ بود؛ بنابراین، لازم است دستورالعمل‌های مذکور، با تدوین دستورالعمل جدید اجرایی آیین‌نامه و قانون مبارزه با پولشویی (که در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ تصویب شده‌اند) به‌روز شود. اکنون این دستورالعمل تهیه شده و در کمیته تدوین مقررات است و پس از تأیید این کمیته، نخست به هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار و سپس به شورای عالی مقابله و پیشگیری از جرائم پولشویی و تأمین مالی تروریسم ارسال و پس از تصویب آن مرجع، به اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول بازار سرمایه ابلاغ می‌شود.
او با بیان اینکه بیش از ۷۰۰ نهاد مالی تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار قرار دارند که به‌عنوان شخص مشمول در قانون مبارزه با پولشویی از آنها نام برده شده است، گفت: سازمان بورس و اوراق بهادار در حالیکه به‌عنوان متولی نظارت بر این اشخاص مشمول در این قانون محسوب می‌شود، با توجه به نوع وظایف و اقدامات واحدهای این سازمان همچون معاونت‌های نظارت بر نهادهای مالی و ناشران که اختیار و وظیفه صدور مجوز انواع نهادهای مالی و انتشار اوراق بهادار را دارند، شخص مشمول نیز به‌شمار می‌رود.
این مقام مسئول در سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به دستورالعمل دیگری به نام دستورالعمل حدود و چگونگی ارائه غیرحضوری خدمات پایه به ارباب‌رجوع در بازار سرمایه که پیش‌نویس آن طی مدت اخیر توسط مرکز مبارزه با پولشویی تدوین شده، اذعان کرد: با شیوع همه‌گیری کرونا، بر اساس مصوبه سازمان بورس و اوراق بهادار برخی از خدمات همانند سجامی شدن و دریافت کد معاملاتی به‌صورت غیرحضوری (آنلاین) درآمد. در حال حاضر با کمرنگ شدن همه‌گیری کرونا و تکلیف مقرر آیین‌نامه اجرایی ضرورت داشت چهارچوب و الزامات مدنظر در خصوص خدمات غیرحضوری منطبق با قانون و آیین‌نامه تدوین شود.
او ادامه داد: پیش‌نویس دستورالعمل حدود و چگونگی ارائه غیرحضوری به ارباب‌رجوع در بازار سرمایه اکنون تهیه و در کمیته تدوین سازمان بورس و اوراق بهادار نیز نهایی شده است و در صف نوبت تصویب هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار به‌سر می‌برد که پس از تصویب به شورای عالی مقابله و پیشگیری از جرائم پولشویی و تأمین مالی تروریسم ارسال و پس از تصویب در شورای مزبور به اشخاص حقیقی و حقوقی مشمول بازار سرمایه ابلاغ خواهد شد.
فرجی‌نیا با بیان اینکه احصاء خدماتی که در بازار سرمایه توسط سازمان بورس و اوراق بهادار، ارکان و نهادهای مالی به ارباب‌رجوع ارائه می‌شود، ازجمله مواردی بود که در آیین‌نامه برای این مرکز تکلیف شده و مرکز اطلاعات مالی و نهادهای ذی‌ربط از مرکز مبارزه با پولشویی سازمان مطالبه می‌کردند، عنوان کرد: برای این اقدام، نخست تمامی خدمات قابل‌ارائه، با تعامل با ارکان و نهادهای مالی مشخص شدند و سپس خدمات پایه و خدمات غیرپایه بر اساس تعریف قانون، تفکیک و در مرحله بعد، این خدمات بر اساس سطح ریسک طبقه‌بندی‌شده و به مرکز اطلاعات مالی نیز ارسال شده است که پس از تأیید، مبنای تصمیمات و اقدامات بعدی در حوزه شناسایی ارباب‌رجوع و مبارزه با پولشویی قرار خواهد گرفت.
او احصاء شاخص‌های معاملات مشکوک را از دیگر اقدامات مرکز مبارزه با پولشویی در حوزه مقررات‌گذاری برشمرد و افزود: در این خصوص، لازم بود الگوهای تراکنش‌های غیرمعمول و غیرمتعارف استخراج و پس از ارسال به مرکز اطلاعات مالی و تأیید در کارگروه مربوطه، از آنها به‌عنوان الگو و مبنای استخراج و گزارش دهی معاملات مشکوک استفاده شود.
رئیس مرکز مبارزه با پولشویی سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه چه نوع مدرک شناسایی از سوی سرمایه‌گذاران خارجی قابل‌قبول است (برای اشخاص مشمول بازار سرمایه همواره مورد ابهام بوده)، تشریح کرد: در پی این ابهام و با توجه به پیگیری‌های صورت گرفته و ابلاغیه مرکز اطلاعات مالی در حال حاضر این ابهام رفع شده و مدارک قابل‌قبول برای شناسایی و ارائه خدمت به اشخاص خارجی تعیین و به اشخاص مشمول بازار سرمایه ابلاغ شده است.
اقدامات مرکز مبارزه با پولشویی در حوزه نظارت هوشمند
این مقام مسئول در سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به اینکه درصدد تشکیل واحدی به نام اداره نظارت هوشمند در این مرکز هستیم، گفت: این اداره، وظیفه طراحی و پیادهسازی سامانه‌هایی را عهده‌دار است که نظارت هوشمند و مکانیزه بر اجرای مقررات مبارزه با پولشویی را امکان‌پذیر می‌کند. البته پس از پیادهسازی و استقرار سامانه، راهبری و کنترل مکانیزه و هوشمند اجرای مقررات مبارزه با پولشویی و کشف و گزارش‌دهی عملیات مشکوک نیز در این واحد صورت خواهد گرفت. اکنون، سند نیازمندی سامانه‌های موردنیاز در این مرکز در حال تهیه است که پس از تکمیل به واحد فناوری اطلاعات جهت پیادهسازی و طراحی سامانه ارسال خواهد شد.
فرجی‌نیا سامانه پروفایل مشتریان و نظارت بر معاملات آنها در حوزه مبارزه با پولشویی را سامانه‌ای جامع و کامل و به‌عنوان یکی از سامانه‌های در دست طراحی و اجرا برشمرد و ابراز کرد: در این سامانه اطلاعات پایه مشتریان، سطح ریسک و میزان فعالیت آنها ثبت می‌شود که بر اساس این اطلاعات، معاملات مشتریان به‌صورت هوشمند رصد خواهد شد و چنانچه میزان معاملات وی از سطح تعریف‌شده برای او بالاتر رود، یا بر اساس شاخص‌های تعریف‌شده، تراکنش‌های غیرمعمول و غیرمتعارف داشته باشد، هشدارهای لازم به اداره نظارت هوشمند به‌منظور انجام اقدامات بعدی فرستاده خواهد شد.
به گفته رئیس مرکز مبارزه با پولشویی این سازمان، سامانه گزارش عملیات مشکوک، سامانه دیگری است که مورد مطالبه مرکز اطلاعات مالی بوده و در شرف طراحی است؛ از طریق این سامانه، گزارش‌های واصله از واحدهای درون‌سازمانی یا اشخاص مشمول بازار سرمایه در خصوص عملیات و معاملات مشکوک، ثبت و بررسی و پیگیری می‌شوند.
او تأیید صلاحیت تمامی مسئولین مبارزه با پولشویی در اشخاص مشمول بازار سرمایه را از دیگر اقدامات در دست مرکز مبارزه با پولشویی این سازمان برشمرد و تصریح کرد: در این خصوص نخست فرآیند و رویه و فرم‌های مربوط به تأیید صلاحیت تخصصی اشخاص متقاضی، طراحی و سپس به نهادهای مالی و ارکان ارسال شد تا پس از تکمیل، به همراه مدارک خواسته‌شده به مرکز بازگردانند.
فرجی‌نیا بررسی فرم‌ها، مدارک و مستندات دریافت شده و ارزیابی متقاضیان را مرحله دوم خواند و ادامه داد: در این مرحله به مدارک و مستندات دریافت‌شده بر اساس سوابق علمی، آموزشی، اجرایی و تجربی امتیاز داده می‌شود. در مرحله سوم، از این متقاضیان برای مصاحبه تخصصی که در کمیته‌ای با حضور نمایندگان مرکز اطلاعات مالی انجام می‌شود، دعوت به عمل می‌آید. تاکنون نزدیک به ۴۰ نفر برای مصاحبه به سازمان بورس و اوراق بهادار دعوت شده‌اند که در فرآیند مصاحبه، برخی تأیید و برخی دیگر رد شده‌اند. پس از تأیید صلاحیت تخصصی، اقدامات لازم برای اخذ تأییدیه‌های امنیتی و عمومی از مراجع ذی‌صلاح صورت می‌گیرد که پس از تأیید آن مراجع، این افراد به‌عنوان مسئول مبارزه با پولشویی آن نهاد مالی معرفی و منصوب خواهند شد.
به گفته این مقام ارشد در سازمان بورس و اوراق بهادار، مرکز مالی ایران با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار دوره‌های کاربردی و عملیاتی مبارزه با پولشویی را برای افرادی که تمایل دارند دانش خود را در این حوزه افزایش دهند و یا به‌روز کنند، برگزار می‌کند که متقاضیان پس از شرکت و اتمام دوره، مدرک این دوره را نیز دریافت خواهند کرد.
او با اشاره به برخی از مصوبات قانونی مبنی بر لزوم استعلام از این مرکز پیش از ارائه خدمات توسط واحدهای داخل سازمان و ارکان به اشخاصی که قصد گرفتن هر نوع مجوزی از سازمان بورس و اوراق بهادار را دارند اظهار کرد: باید استعلام آن شخص حقیقی یا حقوقی از نظر رعایت مقررات مبارزه با پولشویی از مرکز مبارزه با پولشویی اخذ شود. بر این اساس، تا اکنون ۹۶۷ مورد استعلام برای مجوزهای مختلف بررسی و پاسخ داده شده‌اند. فرآیند استعلام، فرآیندی زمان‌بر است و در مواردی نیاز به مکاتبات با نهادهای بالادستی و نهادهای خارج از سازمان دارد تا تأییدیه‌های لازم اخذ شود.
رئیس مرکز مبارزه با پولشویی سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به الزام مسدود کردن کدهای معاملاتی متوفیان بازار سرمایه اذعان کرد: طبیعی است که بر اساس قانون باید کد معاملاتی متوفیانی که در بازار سرمایه مشغول به فعالیت بوده‌اند، مسدود شود. در مواردی، برخی از این افراد از کارگزاری خود اعتبار گرفته بودند و با متوقف شدن کد، امکان تسویه اعتبار پرداخت‌شده به شخص متوفی، توسط کارگزاری ممکن نبود که در راستای حل این مشکل، با همکاری و هماهنگی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، راهکاری برای این موضوع اندیشیده شد تا کارگزاری‌ها بتوانند اعتبارات خود را تسویه کنند.
ایشان تشکیل کارگروه تخصصی ارزیابی آسیب‌پذیری بازار سرمایه را ازجمله اقدامات بسیار مهم و ضروری دیگر مرکز مبارزه با پولشویی برشمرد و افزود: ازآنجاکه طبق آیین‌نامه اجرایی لازم است سند ملی ریسک تدوین شود، این سند متشکل از نتایج و خروجی کارگروه‌های تخصصی ارزیابی دستگاه‌های کشور است که باید به‌صورت تخصصی در کارگروه‌های مربوطه و توسط هر حوزه ازجمله بازار سرمایه و با مسئولیت و دبیری متولی نظارت آن حوزه که در بازار سرمایه سازمان بورس و اوراق بهادار است، موارد مدنظر در آیین‌نامه و توصیه‌های بین‌المللی شناسایی شده و متناسب با آن اقدام مناسب جهت رفع و پیگیری اجرایی شدن برنامه‌ها صورت گیرد.
فرجی‌نیا با بیان اینکه برگزاری کارگروه تخصصی ارزیابی آسیب‌پذیری بازار سرمایه، استخراج نتایج حاصله از کارگروه و تدوین سند مربوط به این حوزه، یک تکلیف بسیار سنگین و نفس‌گیر بود، خاطرنشان کرد: به حول و قوه الهی، همراهی و همدلی ریاست محترم سازمان بورس و اوراق بهادار و همکاری واحدهای ذی‌ربط در سازمان و ارکان و نهادهای مالی، برگزاری این کارگروه که پیش‌بینی می‌شد حداقل یکسال به طول انجامد، در مدت‌زمان کمتر از ۵ ماه انجام و نتایج موردنظر استخراج شد.
او همچنین ابراز امیدواری کرد: با تقویت ساختار سازمانی و نیروی انسانی موردنیاز مرکز مبارزه با پولشویی سازمان بورس و اوراق بهادار، برنامه‌های احصاء شده در کارگروه اشاره‌شده با سرعت بیشتری پیادهسازی و اجرا شود و در پیشگیری از وقوع تخلفات و جرائم حوزه پولشویی و تأمین مالی تروریسم و رعایت مقررات این حوزه، تأثیر بسزایی داشته باشد.
