شروع سرمایه‌گذاری در سهام – قسمت سی و نهم
ریحانه لاریجانی
کارشناس توسعه فرهنگ سرمایه‌گذاری بورس تهران
در قسمت قبل به توضیح بازده پرتفوی و ریسک آن پرداخته شد. برای تشکیل یک پرتفوی کارا، باید در جهت متنوع نمودن دارایی‌های آن تلاش نمود، بنابراین در این قسمت به مفهوم آماری همبستگی و متنوع‌سازی می‌پردازیم.
همبستگی در سبد دارایی‌ها چیست؟
همبستگی یک ابزار آماری برای اندازه‌گیری میزان ارتباط و احتمال بین دو متغیر با تعدادی رقم است. اگر تغییرات این دو متغیر هم‌راستا با یکدیگر باشد اصطلاحاً گفته می‌شود دارای همبستگی مثبت بوده و اگر تغییرات این دو متغیر هم‌جهت با یکدیگر نباشد، دارای همبستگی معکوس و یا منفی هستند.
برای اندازه‌گیری درجه همبستگی بین متغیرها از شاخصی به نام «ضریب همبستگی» استفاده می‌شود که مقدار آن بین ۱+ (همبستگی کامل مستقیم) و ۱- (همبستگی کامل معکوس یا منفی) است. تغییرات متغیرهایی که دارای همبستگی کامل مستقیم هستند هم‌جهت با یکدیگر و تغییرات دو متغیر دارای همبستگی کامل معکوس، غیرهم‌جهت با یکدیگر است.
متنوع‌سازی سبد دارایی ها چیست؟
اطلاع از مفهوم همبستگی برای ایجاد یک پرتفوی کارا ضروری است. برای کاهش ریسک یک پرتفوی، بهترین کار این است که اجزای پرتفوی به گونه‌ای باشند که با یکدیگر همبستگی معکوس یا همبستگی مستقیم کمی داشته باشند. استفاده از دارایی‌هایی که با یکدیگر همبستگی معکوس دارند باعث کاهش تغییرپذیری کلی بازده‌های پرتفوی می‌شود.
برخی دارایی‌ها هیچ‌گونه همبستگی با یکدیگر ندارند، یعنی رابطه متقابلی بین بازده‌های آن‌ها برقرار نیست. استفاده از دارایی‌هایی که با یکدیگر همبستگی ندارند نیز باعث کاهش ریسک پرتفوی می‌شود. این کاهش ریسک بیشتر از حالتی است که پرتفوی از دارایی‌های با همبستگی مستقیم تشکیل شده، اما به‌اندازه حالتی نیست که در تشکیل پرتفوی از دارایی‌های با همبستگی منفی استفاده شده است. ضریب همبستگی دارایی‌هایی که بازده‌های آن‌ها هیچ رابطه‌ای با یکدیگر ندارند، مساوی صفر بوده و به‌منزله حد‌وسط ضریب همبستگی کامل مستقیم (۱+) و معکوس (۱-) است.
استفاده از دو دارایی که دارای همبستگی کامل مستقیم هستند نمی‌تواند ریسک پرتفوی را کمتر از ریسک کم‌ریسک‌ترین دارایی موجود در آن پرتفوی کند. در مقابل، استفاده از دو دارایی با همبستگی مستقیم که میزان همبستگی آن‌ها کمتر از ۱+ (همبستگی کامل مستقیم) است، می‌تواند ریسک پرتفوی را کمتر از ریسک هر یک از آن دو دارایی (به‌طور مجزا) کند و حتی در برخی شرایط به صفر برساند. برای مثال، فرض کنید صاحب شرکتی هستید که قطعات اتومبیل تولید می‌کند. بدیهی است که در چنین وضعیتی، در زمان رونق اقتصادی میزان فروش افزایش می‌یابد. حال اگر شما یک شرکت دیگر که آن هم سازنده قطعات اتومبیل است را خریداری کنید، میزان ریسک کلی شما تغییری نمی‌کند. اما اگر یک شرکت سازنده چرخ خیاطی را خریداری کنید، آنگاه در طول دوران رونق اقتصادی کمترین فروش و در دوران رکود بیشترین فروش را خواهید داشت. زیرا در دوران رکود افراد تمایل بیشتری دارند که لباس‌هایشان را خودشان بدوزند.
