معرفی مرکز نظارت بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری سازمان بورس و اوراق بهادار
مرکز نظارت بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری در تاریخ ۱۴۰۱/۰۸/۲۸ ذیل معاونت نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار ایجاد شد. اداره امور صندوق‌های سرمایه‌گذاری و اداره بازرسی صندوق‌های سرمایه‌گذاری ذیل این مرکز فعالیت می‌کنند. تعیین سیاست‌های توسعه کمّی و کیفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری، تعیین سیاست‌های پیشینی و پسینی نظارت بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری، توسعه مقررات حاکم بر تأسیس و فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری، افزایش شفافیت در حوزه صدور انواع مجوزهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری از مهمترین رسالت‌های این مرکز به شمار می‌روند.
اداره امور صندوق‌های سرمایه‌گذاری مجوز موافقت اصولی، تأسیس، پذیره‌نویسی و فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری را به متقاضیان واجد شرایط ارائه می‌نماید
صندوق‌های سرمایه‌گذاری در حال حاضر یکی از رایج‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری برای اکثر فعالان بازارهای مالی هستند، تأسیس صندوق‌های سرمایه‌گذاری منوط به ثبت نزد سازمان بورس و اوراق بهادار و فعالیت آنها در چهارچوب اساسنامه، امیدنامه و مقررات ابلاغی از سوی این سازمان می‌باشد. توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری وابسته به عملکرد صحیح و منطبق بر قوانین و مقررات این دسته از نهادهای مالی است. در این راستا اداره امور صندوق‌های سرمایه‌گذاری با هدف توسعه سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه، وظیفه فراهم نمودن بخشی از ابزارهای لازم و کمک به تدوین و به‌روزآوری مقررات مربوطه را بر عهده دارد. اداره بازرسی صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز وظیفه نظارت بر عملکرد مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری و نحوه اجرای قوانین و مقررات از سوی آنها را به عهده دارد تا از طریق ایجاد ساختاری شفاف و قابل اتکا، منجر به توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری به عنوان بستری برای رشد سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار سرمایه گردد.
از فعالیت‌ها و وظایف مرکز نظارت بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:
نظارت مستمر بر عملکرد ارکان صندوق‌های سرمایه‌گذاری (از جمله مدیر، بازارگردان، متولی و سایر ارکان) و نحوه اجرای قوانین و مقررات از سوی آنها، با هدف کسب اطمینان نسبت به این موضوع که منابع صندوق‌های سرمایه‌گذاری در راستای موضوع فعالیت آنها به کار گرفته می‌شود؛
کاهش یافتن امکان سوءاستفاده از منابع صندوق‌های سرمایه‌گذاری به نفع اشخاص ثالث؛
تأمین صرفه و صلاح سرمایه‌گذاران و نیازهای بازار سرمایه به بهترین نحو؛
برخورد بجا و مناسب با مواردی از قبیل عدم رعایت مقررات صورت گرفته در بازار به‌وسیله مستندسازی مدارک و انجام مکاتبات لازم که تأثیر به سزایی در کارآمدی قوانین مقرره خواهد داشت در غیر اینصورت اثرگذاری قوانین از بین می‌رود؛
ارجاع گزارش موارد عدم رعایت مقررات به همراه مدارک و مستندات به مدیریت پیگیری تخلفات در صورت تداوم عدم رعایت مقررات توسط هریک از ارکان صندوق‌های سرمایه‌گذاری؛
ارائه پیشنهاد اصلاح مقررات فعلی، تدوین و تصویب مقررات جدید، به روزرسانی اساسنامه و امیدنامه صندوق‌های سرمایه‌گذاری و اطلاع‌رسانی در این خصوص در قالب ابلاغیه، بخشنامه، اطلاعیه و دستورالعمل‌ها در راستای حفاظت بهتر از منافع سرمایه‌گذاران؛
ثبت صحیح اسناد حسابداری، محاسبه دقیق خالص ارزش دارایی‌های صندوق، تهیه و افشا اطلاعات و صورت‌های مالی، پیاده‌سازی ابزارهای مالی جدید در نرم‌افزار صندوق‌ها؛
توسعه ابزارها، زیرساخت‌ها و نرمافزارهای مورد استفاده از سوی صندوق‌های سرمایه‌گذاری جهت جلوگیری از هرگونه دستکاری و یا خطای انسانی از سوی مدیریت صندوق‌های سرمایه‌گذاری در محاسبه خالص ارزش دارایی‌ها؛
شرکت در جلسات و مکاتبات منظم با شرکت‌های نرم‌‌افزاری جهت بهبود و توسعه نرمافزارهای موجود؛
همکاری لازم با متقاضیان تولید نرمافزارهای جدید به منظور رفع ابهامات تا اجرای کامل نرم‌افزار مربوطه؛
بررسی روش‌ها و سامانه‌های صدور و ابطال اینترنتی واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری (جهت سهولت دسترسی سرمایه‌گذاران به این ابزارها و از سوی دیگر نظارت‌های لازم درخصوص پیاده‌سازی الزامات قانونی در سامانه‌های مزبور)؛
بررسی و کنترل صورت‌های مالی و گزارش عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری؛
حضور و نظارت بر برگزاری مجامع صندوق‌های سرمایه‌گذاری و ارائه گزارشات مربوطه؛
بازرسی حضوری از اسناد و مدارک صندوق‌های سرمایه‌گذاری و ارکان؛
بررسی درخواست‌هایی که از سوی مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری و یا سایر ارکان صندوق‌ها مبنی بر تمدید مجوز فعالیت، افزایش سقف واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق و یا ارائه پیشنهاد در خصوص هرگونه تغییر در اساسنامه و امیدنامه صندوق سرمایه‌گذاری و ارکان پیشنهادی ارسال می‌گردد؛
همکاری و تعامل با سایر بخش‌های سازمان بورس و اوراق بهادار و ارگان‌های نظارتی کشور به منظور تبادل گزارشات نظارتی و بررسی جنبه‌های مختلف موضوعات مورد بررسی؛
طراحی و استفاده از سامانه نظارت مکانیزه جهت انجام وظایف محوله در راستای بهبود و ارتقای کیفیت نظارت بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری به جهت پاسخگویی بهتر و سریع‌تر به متقاضیان و نظارت دقیق‌تر بر عملکرد ارکان صندوق‌های سرمایه‌گذاری و حفظ منافع سرمایه‌گذاران؛
آموزش و افزایش آگاهی و مهارت ارکان نظارتی صندوق‌های سرمایه‌گذاری(متولیان و حسابرسان صندوق‌های سرمایه‌گذاری) جهت نظارت چند جانبه و مستمر بر عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری نسبت به شناسایی سریع‌تر ریسک‌های مربوط به فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری و مدیریت آن.
در حال حاضر انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در بازار سرمایه به شرح ذیل می‌باشد:
«اوراق بهادار با درآمد ثابت»، «مختلط{مختلط، با تضمین اصل مبلغ سرمایه}»، «در سهام{در سهام، شاخصی، بخشی، سهامی اهرمی}»، «صندوق در صندوق»، «اختصاصی بازارگردانی»، «اوراق بهادار مبتنی بر کالا»، «زمین و ساختمان»، «املاک و مستغلات»، «پروژه‌ای»، «خصوصی» و «جسورانه».
از دیگر وظایف مهم این اداره، تدوین مقررات مرتبط با صندوق‌های سرمایه‌گذاری جدید است که در حال حاضر مقررات صندوق‌های سرمایه‌گذاری و صندوق‌های سرمایه‌گذاری بازنشستگی تکمیلی تدوین و ابلاغ شده است و همچنین مقررات صندوق‌های سرمایه‌گذاری چندبخشی در حال تدوین و ابلاغ است. البته مقررات صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام پر ریسک تا پایان سال جاری تدوین، تصویب و ابلاغ نیز خواهد شد.
فرآیندهای صدور مجوز افزایش سقف واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری و تمدید دوره فعالیت آنها نیز توسط این اداره صورت می‌پذیرد.
آخرین وضعیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در بازار سرمایه در تاریخ ۱۴۰۲/۰۵/۳۱ به شرح جدول ذیل است:
در تاریخ تهیه گزارش ارزش صندوق‌های سرمایه‌گذاری بالغ‌بر ۹۰۰ هزار میلیارد تومان است. این اداره در سال ۱۴۰۲ تمرکز اصلی خود را بر توسعه کمّی و کیفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام{در سهام، سهامی اهرمی، شاخصی، بخشی، بازنشستگی تکمیلی} قرار داده است تا این صندوق‌ها بتوانند سهم بالاتری از بازار را داشته باشند. این انتظار وجود دارد که با راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری چندبخشی و بازنشستگی تکمیلی میزان دارایی‌های تحت مدیریت این صندوق‌های سرمایه‌گذاری رشد قابل‌توجهی را تجربه کند.
صندوق‌های سرمایه‌گذاری با توجه به تنوع کمی و کیفی و همچنین ساختار قابل انعطاف، می‌توانند طیف مختلفی از سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی را جذب بازار سرمایه نمایند و پاسخگویی ذائقه‌های مختلف سرمایه‌گذاران باشند.
با توجه به ساختار شفاف و عملکرد مناسب این صندوق‌های سرمایه‌گذاری، زمینه برای توسعه هر چه بیشترشان فراهم شده است و می‌توانند در بخش‌های مختلف اقتصادی به فعالان و سرمایه‌گذاران آن بخش‌ها، کمک شایانی ارائه نمایند. اداره امور صندوق‌های سرمایه‌گذاری با تعاملاتی که با نهادهای مالی دارد، اقدام به اصلاح مقررات مربوطه در راستای افزایش شفافیت، حمایت از حقوق سرمایه‌گذاران و افزایش قابلیت اجرایی مقررات ابلاغی می‌نماید.
